رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: پس از شهادت امام رضا(ع) و خاکسپاری پیکر مطهر ایشان در «سناباد»، بر خلاف معمول که با وسعت شهرها، روستاها ضمیمه آن شهرها می‌شدند، روستای «سناباد» شهر «نوقان» را در خود هضم کرد و در اواسط قرن سوم هجری قمری سناباد و نوقان در هم ادغام شده و «مشهدالرضا» نامیده شد و به واسطه حرم مطهر رضوی روز به روز بر وسعت و رونق آن افزوده شد.
وی افزود: با وجود حمله و هجوم‌های پی در پی بیگانگان که اکثر شهرهای خراسان را تهدید می‌کردند، شهر مشهد به برکت حرم مطهر کمتر آسیب دید و حتی در کوران فاجعه‌ای مانند حمله ویرانگر مغول‌ها نه تنها مشهد آسیب ندید بلکه مسیر رونق و آبادانی را سریع‌تر پیمود، زیرا چنگیزخان مغول به احترام حضور امام رضا(ع)، مشهد را «دارالامان» اعلام کرد و آوارگان و بی‌خانمانان دیگر شهرها و آبادی‌های ویران، به مشهد مهاجرت کردند و این شهر تبدیل به یکی از بزرگترین قطب‌های تجارتی و زیارتی مشرق زمین شد.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی تصریح کرد: حرم مطهر رضوی همواره کانون توجه و جذب شیعیان و شیفتگان آل علی(ع) بود و از برکت حضور امام هشتم شیعیان خیل زیادی از اصحاب، سادات، نقیبان، دراویش، عرفا، متکلمان و محدثان پیرامون حرم مطهر و حتی به فاصله‌های دور و نزدیک از مشهد رضوی گرد آمدند و پس از وفات در آن حوالی به خاک سپرده شدند که اکنون آثار و نشانه‌هایی از مقابر و آرامگاه‌های منسوب به آن‌ها یا بی‌نام و نشان بر جای مانده است.
وی ادامه داد: یکی از آن‌ها بقایای آرامگاهی زیبا و موزون معروف به «چهار طاقی چلاقی» است. این بنا که به «گنبد چلاقد» نیز شهرت دارد، در مجاورت روستای کهن چلاقد نیز واقع است. روستای چلاقد بر کناره جنوبی کشف‌رود و در مسیر فرعی راه ابریشم از مشهد به سرخس واقع شده و در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری جنوب شرق مشهد قرار دارد.
لباف‌خانیکی عنوان کرد: بنای چهار طاقی چلاقی با ابعاد ۳۶.۹× ۱۰.۹ متر بر نقشه ۴ ضلعی با شالوده سنگ و دیوارهای آجری با ملات گچ شکل گرفته و با برخورداری از ۴ درگاه بر چهار سو و فضای داخلی چلیپایی یا چهار ایوانی، سنت معماری چهار طاقی دوران پیش از اسلام را تداوم داده است.
وی خاطرنشان کرد: دیوارها تا پاکار سقف با تعبیه درگاهی‌ها و طاق‌نماها در نمای بیرونی و درونی بنا، عمود بالا رفته و بر فراز آن‌ها ساقه‌ای ۸ ضلعی از درون و استوانه از بیرون استوار شده تا گنبد موزون آجری ۲ پوش را به دوش کشد. در زیر کف این مقبره گورخانه یا سردابه کوچکی وجود دارد با اینکه هویت شخص یا اشخاص مدفون در آن مشخص نیست، می‌توان فرض کرد که بنا، آرامگاهی متعلق به شخصیتی والامقام بوده است.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی اظهار کرد: این بنا به شیوه رازی مانند مقبره جغتین گیسور گناباد (قرن هشتم هجری قمری)، خانقاه توس (هارونیه ) و خانقاه ویرانی (قرن هشتم هجری قمری) ساخته شده و بدنه بیرونی آن فاقد تزئینات است، اما نمای داخلی با برافراشتگی سقف گنبدی زیبای آن بر فراز ۸ پایه جلو آمده یا پَره مانند فضای درونی آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی و برج مقبره علی‌آباد کشمر در قرن هشتم هجری قمری بسیار زیبا و پرشکوه آراسته شده و بعید نیست که از تزئینات و کتیبه نیز برخوردار بوده که به دلیل دود گرفتگی و فرسایش شدید اثری از کتیبه و نقش قابل تشخیص نیست.
لباف‌خانیکی گفت: اگرچه برخی قدمت این بنا را به دوره سلجوقی یا تیموری و صفوی نسبت داده‌اند، اما شیوه معماری و مشابهت آن با بناهای عصر ایلخانی انتساب آن را به قرن هشتم هجری قمری به واقعیت نزدیکتر می‌کند. این بنای ارزشمند در گذر زمان آسیب فراوان دیده و در سال‌های اخیر اقدامات مرمتی مختصری در آن صورت گرفته اما آن اقدامات ناکافی بوده و اکنون به شدت آسیب‌پذیر و در معرض فرسایش و انهدام است. چهار طاقی چلاقی در تاریخ هفتم مهرماه ۱۳۸۱ به شماره ۶۴۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
انتهای پیام