رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: «کاروانسراها» نمادهای عینی علم، فرهنگ، هنر، تجارت و جوانمردی هستند که حداقل از عصر هخامنشیان در مسیر راه‌های ارتباطی ساخته می‌شدند تا ضمن پناه دادن به مسافران خسته، مبادله کالا و فرهنگ را نیز بین جوامع بشری تسهیل کنند. همچنین کاروانسراها به لحاظ ساختاری و متناسب با موقعیت و مالکیت آن‌ها متفاوت‌اند اما کاربری مشترک و یکسان داشتند و آن پذیرش کاروان‌ها با اهداف گوناگون بود.

وی افزود: موقعیت خاص ایران در جهان ایجاب می‌کرد انسان‌هایی که به هر منظور قصد مهاجرت یا مسافرت از شرق به غرب عالم یا بالعکس را داشتند، از ایران بگذرند و همان امر موجب می‌شد که مسیر طولانی شرقی-غربی، مراکز جمعیتی و تمدنی بزرگ مانند چین و ایران را به میان‌ رودان و مدیترانه اتصال دهد و از شمال و جنوب راه‌های دیگری نیز از مبداء شهرها و آبادی‌ها به آن شاهراه وصل شود و شبکه عظیم ارتباطی را نیز شکل دهد که در مسیرهای متعدد آن شبکه تأسیسات راه و از جمله کاروانسرا یا رباط ساخته می‌شد.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی اضافه کرد: هدف از ساختن کاروانسراها فراهم آوردن آسایش و امنیت انسان‌هایی بود که با اهداف متفاوت زادگاه، خانه و زندگی خود را ترک کرده بودند. خراسان در آن مسیر طولانی جایگاه ویژه‌ای داشت، زیرا علاوه بر اینکه بستر طولانی‌ترین قطعه «شاهراه بزرگ شرق» بود، اقلیم‌های متفاوتی داشت و از قرون اولیه هجری به بعد هم جاذبه حرم رضوی در مشهد کاروان‌های زیارتی را به سفر تشویق و موجب می‌شد تا خیران کاروان‌سراهایی را به نیت بهره‌برداری زائران بسازند و کاروانسراها کاربرد اعتقادی نیز یافتند.

وی تصریح کرد: کاروانسراها با هر منظور و نیتی که ساخته می‌شدند مانند هر مکان و مجمع عمومی دیگر از جلوه‌های هنری و کتیبه برخوردار بودند که نمونه عینی آن‌ها «رباط شرف» و «رباط ماهی» بر کنار راه ابریشم در خراسان است.

لباف خانیکی خاطرنشان کرد: در کتاب «کاروانسراهای خراسان» علاوه بر اینکه بیش از ۱۵۰ کاروانسرا را معرفی کرده‌ایم، فلسفه وجودی کاروانسرا، تاریخچه کاروانسرا، کتاب‌شناسی کاروانسرا، تفاوت کاروانسرا با رباط و انواع کاروانسرا را به لحاظ موقعیت، ساختار و مالکیت توضیح داده‌ایم و سعی کردیم آن‌ها را با ارائه انواع عکس و نقشه مستند کنیم و معدودی از کاروانسراها را که متاسفانه به طمع مصالح ساختمانی یا دست درازی تخریب شده و در حال حاضر وجود ندارند با استفاده از متون تاریخی و سفرنامه‌ها توضیحاتی را ارائه داده‌ایم.

وی بیان کرد: در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض که ۲۶ شهریورماه سال جاری برگزار شد از مجموع ۵۴ کاروانسرای ثبت شده ۱۱ مورد به خراسان شمالی، رضوی و جنوبی تعلق داشت که این امر نشانه نیک‌اندیشی و فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی، علمی و اعتقادی خراسانیان در گذشته‌های دور و نزدیک است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی اضافه کرد: رباط شرف، رباط عباس آباد، رباط فخر داود، رباط مزینان، رباط فخرآباد، رباط زعفرانیه و رباط مهر کاروانسراهای خراسان رضوی است. رباط قلی از خراسان شمالی و رباط سرایان، رباط ده محمد و رباط چهل پایه از خراسان جنوبی نیز به ثبت جهانی رسیده است.

لباف خانیکی اظهار کرد: من به عنوان یک شهروند خراسانی و به نمایندگی از کهن بوم خراسان که بیشترین تعداد کاروانسرای ثبت شده در یونسکو را به خود اختصاص داده، موجب شود تا بیش از گذشته آن‌ها را پاس بداریم و ضمن مراقبت از آن‌ها تأسیسات زیرساختی مرتبط با آن‌ها تدارک دیده شود و موجبات جلب گردشگر و پژوهشگر جهت دیدار و تحقیق پیرامون آن‌ها فراهم شود.

انتهای پیام