به گزارش ایسنا، یکی از رایج‌ترین تخلف‌های علمی در نگارش پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و مقالات، سرقت علمی است. سرقت علمی به استفاده یا کپی کردن اطلاعات، نوشته‌ها، تصاویر و یا ایده‌های یک فرد دیگر، بدون ذکر منبع و انتساب آن‌ها به خود، گفته می‌شود. یکی از راه‌های جلوگیری از سرقت علمی، «همانندجویی» پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها است.
بر اساس قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی و آیین‌نامه اجرایی آن، حوزه‌های علمیه و همچنین دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مؤسسه‌های آموزش عالی، پژوهشی فناوری دولتی و غیردولتی باید پیشنهاده (پروپوزال)، پایان‌نامه و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود را در سامانه‌های اطلاعاتی ایرانداک ثبت کرده و آن را همانندجویی کنند.
برای انجام یک همانندجویی دقیق باید یک پایگاه اطلاعاتی کامل از تمامی پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها، کتاب‌ها، مقالات و ... در دسترس باشد تا میزان مشابهت یک متن علمی با متون پیشین مشخص شده و اصالت آن تایید شود. به همین دلیل پایگاه اطلاعاتی پشتیبان ایرانداک باید غنی‌تر باشد و منابع گوناگونی به آن افزوده شود.
در حال حاضر بر اساس قانون پیشنهاده‌ها، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی باید ثبت و همانندجویی شوند و اقدامات اولیه‌ای در مورد همانندجویی کتاب‌ها در ایرانداک انجام شده است. با این وجود ثبت و همانندجویی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های همه دستگاه‌ها و نهادها مانند حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌های علوم پزشکی زیر نظر وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی، به طور کامل انجام نمی‌شود.
دکتر پیمان صالحی در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد ضرورت ثبت و همانندجویی پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها برای جلوگیری از سرقت علمی، گفت: با توجه به مصوبه هیات دولت باید کلیه پایان‌نامه‌ها و رساله‌های کشور همانندجویی شوند تا در جلوگیری از سرقت علمی بهتر بتوان عمل کرد. مصوبه دولت در مورد این موضوع کاملاً مشخص است و ما ملزم به اجرای مصوبه هیات دولت هستیم.
وی درباره همکاری دستگاه‌ها و نهادهای مختلف از جمله حوزه‌های علمیه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی برای اجرای این قانون و اقدام به ثبت و همانندجویی مدارک علمی در ایرانداک، گفت: این موضوع باید مراحل خود را طی کند، چرا که برای مثال حجم کاری که در دانشگاه آزاد و وزارت بهداشت انجام می‌شود، زیاد است.
معاون پژوهشی وزیر علوم اظهار کرد: قطعاً مرحله اول اقدام داوطلبانه دستگاه‌ها و نهادها برای اجرای قانون است و آن‌ها باید داوطلبانه قانون را اجرا کنند. این مراحل می‌تواند جلوتر نیز برود، ولی امیدواریم تمام سازمان‌ها و نهادهایی که در مصوبه هیات دولت ذکر شده‌اند، خودشان اقدامات لازم را انجام دهند. اگر این اقدام انجام نشد، حتماً مراحل بعدی را باید با پیگیری‌های دقیق‌تر پیش ببریم.
وی خاطر نشان کرد: تاکنون از سمت این دستگاه‌ها و نهادها مقاومتی برای اجرای این قانون مشاهده نکردیم و امیدواریم به زودی مراحل این کار انجام شود.
صالحی در مورد ضرورت همانندجویی کتاب‌ها و مجلات برای جلوگیری از سرقت علمی، گفت: کتاب‌ها و مجلات باید حتماً به پایگاه پشتیبان سامانه همانندجو اضافه شوند. یکی از کامل‌ترین دیتابیس‌های مجلات در کشور در حال حاضر SID است و ما علاقه‌مندیم که بتوانیم سرویس مشترکی را در قدم اول با SID و پس از آن با ISC راه‌اندازی کنیم. همکاری با کتابخانه ملی در این خصوص نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
معاون پژوهشی وزیر علوم درباره ورود ابزارهای هوش مصنوعی از جمله ChatGPT به حوزه پژوهش و سوءاستفاده از آن برای تحقیقات علمی، گفت: در دنیا همه به دنبال این هستند که این مشکل را حل کنند و ما نیز این موضوع را مد نظر قرار دادیم.
وی با تاکید بر اینکه همانندجویی هر روز باید هوشمندتر شود، گفت: هر چیزی که ارزش مالی یا ارزش زیاد پیدا کند، راه‌های تقلب نیز در آن افزایش پیدا می‌کند. این نشان می‌دهد که پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها چقدر ارزشمند هستند که متاسفانه چنین بازاری برای آن ایجاد شده است. ما موظف به آن هستیم که هوشمند عمل کنیم و در زمان خود عکس‌العمل خوب انجام دهیم.
صالحی به نقش کارگروه‌های اخلاق در پژوهش در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: گاهی موارد در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها به دلایل مختلف با افرادی که مرتکب سوءرفتار علمی شده‌اند، برخورد مناسبی انجام نمی‌شود. به همین دلیل ضرورت دارد که کارگروه‌های اخلاق در پژوهش دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها فعال‌تر شوند. چرا که بسیاری از موضوعاتی که در کارگروه اخلاق باید دنبال شود، آموزش و پیشگیری است؛ نه مچ‌گیری.
انتهای پیام