مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مناسبت هفته دولت در محل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) حاضر شد و به پرسش‌های خبرنگاران درباره حضور ایران در بینال ونیز سال آینده، مدیریت مجسمه‌های شهری، خرید آثار هنری، نحوه برگزاری جشنواره تجسمی فجر ۱۴۰۲ و همچنین برنامه‌های آتی این دفتر و عملکرد نگارخانه‌ها پاسخ داد.
محمد خراسانی‌زاده بخشی از این نشست، در پاسخ به پرسش ایسنا درباره مهم‌ترین هدف پیش‌روی او در حوزه هنرهای تجسمی، به فراوانی تعداد هنرمندان تجسمی اشاره کرد و با تاکید بر اینکه حوزه هنر تجسمی مظلوم واقع شده است، گفت: دفتر هنرهای تجسمی بالاترین جایگاه حاکمیتی در حوزه هنرهای تجسمی را داراست. هنر تجسمی به نسبت ظرفیت و جایگاهی که باید از آن برخوردار باشد، مظلوم واقع شده؛ این حوزه بی‌شک در میان تمامی عرصه‌های هنری، از بیشترین تعداد هنرمندان برخوردار است.
هنر تجسمی مبتنی بر سلبریتی‌بازی نیست
او معتقد است که عرصه هنر تجسمی مانند برخی دیگر از حوزه‌های هنر، مبتنی بر چهره و سلبریتی‌ها نیست و این امر گاه باعث شده حرف هنرمندانش به گوش مسئولان یا مردم نرسد.
مردم هنر تجسمی را نمی‌شناسند!
خراسانی با بیان اینکه جامعه شناخت دقیقی از حوزه هنر تجسمی ندارد، گفت: در میان مردم سوالاتی درباره حوزه تجسمی مطرح است. برخی از قشر غیرهنری حتی نمی دانند که هنر تجسمی شامل چه عرصه‌هایی می‌شود.
او گفت که در مدت ابتدایی دو یا سه ماهه حضورش در دفترکل هنرهای تجسمی برایش جالب بوده که از سوی قشر غیرهنری از او درباره عناوین زیرمجموعه هنر تجسمی سوال می‌شده و در میان بخشی از جامعه تعریفی از کارکرد این حوزه هنری وجود نداشته است.
خراسانی‌زاده با اشاره به اینکه معتقد است، هنر تجسمی نیاز دارد به شأن خود بازگردد گفت: یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های خود را این می‌دانم که در راستای اعتلای جایگاه حوزه هنر تجسمی، مبتنی بر ظرفیتی که باید در سطح حاکمیت داشته باشد تلاش کنم تا شان لازم را به هنر تجسمی بازگردد.
رویدادهای متعدد هنری دست و پای وظایف ستادی را بستند
مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی بر این موضوع که هنر تجسمی در کشورهای دیگری نیز آن‌طور که باید شناخته نمی‌شود و این موضوع محدود به ایران نیست تاکید کرد و گفت: مسئله این است که دستگاه حاکمیتی یا دولتی کار خود را به درستی انجام داده است یا خیر؟ به نظر می‌رسد بخشی از وظایف ستادی ما در حوزه هنر تجسمی روی زمین مانده است که شاید بتوان از رویدادهای متعدد هنری به عنوان مهم‌ترین دلیل آن یاد کرد که قطعا بنده هم درگیر آنها خواهم شد.
لزوم شکل‌گیری شأن حاکمیتی هنر در ستاد هنر های تجسمی
او مهم‌ترین اقدام لازم در این حوزه را در یک جمله خلاصه کرد و گفت: مهم‌ترین کاری که باید انجام دهیم شکل‌گیری شأن حاکمیتی درست در ستاد هنرهای تجسمی است.
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی با اشاره به نیازمندی به قوانین پایه در بسیاری از حوزه‌های هنر تجسمی، گفت: متاسفانه گاه می‌بینیم که این قوانین در ایران وجود خارجی ندارد، در حقیقت گویی جایگاهی این دست از مسائل را مطالبه و پیگیری نکرده که مجلس یا هیات دولت آیین نامه و دستورالعمل‌های خود را در این زمینه پیش ببرد.
یک چالش جدی درخصوص حراج های هنری
خراسانی‌زاده با اشاره به خلاء برخی دستورالعمل‌های داخلی نیز گفت: تنها چند مورد دستورالعمل‌های داخلی وجود دارد و در این زمینه نیازهایی دیده می‌شود. به طور نمونه این روزها بحث حراج آثار هنری، به‌خصوص «حراج تهران» به دفعات مطرح شده است. جالب است بدانید که دستورالعمل مشخصی در حوزه برگزاری حراج هنرهای تجسمی وجود ندارد و این چالشی جدی است.
نبود دستورالعمل شفاف موجب سردرگمی است
او برخورد و رویکردهای سلیقه‌ای را نتیجه نبود دستورالعمل‌های شفاف عنوان کرد و با تاکید بر اینکه مخاطبان هنر هنگام مواجهه با رویکردهای سلیقه‌ای سردرگم خواهند شد گفت: زمانی که برخورد سلیقه‌ای وجود داشته باشد، مخاطب هنر متوجه نمی‌شود که باید با چه رفتار و رویکردی به موضوعات ورود کند؛ مخاطب حتی نخواهد فهمید که کجا می‌تواند شکایت یا گله کند و این خود سردرگمی خواهد بود. بر همین اساس فراهم کردن زیرساخت‌های مقرر، تدوین دستورالعمل و آیین نامه‌ها را در دستور کار خود می‌دانیم.
مرز شأن حاکمیتی در هنر تجسمی کجاست؟
مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در پاسخ به پرسش ایسنا که در پی صحبت‌هایش درباره شکل‌گیری شأن حاکمیتی هنر پرسیده شد و درباره مرز پیش روی شأن حاکمیتی در حوزه هنرهای تجسمی بود، گفت: شأن مداخله برای دولت در حکمرانی جدید قابل تصور نیست. اگر دولت به صورت مستقیم در امور دخالت کند توان و فرصتی نخواهد داشت، بنابراین اصل ماجرای پیش روی شأن حاکمیتی در حوزه تسهیل‌گری، تنظیم‌گری و ارائه خدمات خواهد بود. طبیعتا البته بخش عمده‌ای از موضوع تسهیل‌گری و تنظیم‌گری با مشورت هنرمندان و تشکل‌های هنری شکل خواهد گرفت.
بازنگری دستورالعمل نگارخانه‌ها/ باید منتظر برون داد و برایند بود
او با ذکر مثالی که درباره اخذ نظر نگارخانه‌داران و انجمن‌های آنان درباره بازنگری دستورالعمل نگارخانه‌ها بود، گفت: دستورالعمل نگارخانه‌ها در حال بازنگری است. به منظور مشورت با هنرمندان و تشکل‌های هنری، نگارخانه‌داران و انجمن های آنان از جمله بخش‌هایی هستند که به صورت مستقیم در این بازنگری حضور دارند؛ نظرات آنان اخذ و به صورت جمعی و انفرادی با آنان مشورت خواهد شد، البته اینکه برون‌داد و برآیند این گفت‌وگو در مصداق چگونه باشد بحث دیگریست.
آثار نمایشگاهی قاعدتا باید پیش از نمایش با دفتر تجسمی هماهنگ شود
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی در ادامه صحبت‌های خود درباره نگارخانه‌ها به دستورالعملی درباره هماهنگی نمایشگاه‌ها با دفتر هنرهای تجسمی که سال ۱۴۰۰ ابلاغ شده است نیز اشاره کرد و گفت: بر اساس دستورالعملی که سال ۱۴۰۰ توسط وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابلاغ شد، نگارخانه‌ای که قصد برگزاری نمایشگاه دارد باید پیش از برگزاری موارد لازم را به دفتر هنرهای تجسمی اعلام کند اما اینکه نگارخانه‌ها این موضوع را رعایت می‌کنند یا خیر بحث دیگری است.
او ادامه داد: بر اساس این دستورالعمل، نگارخانه‌داران باید مدتی قبل از برقرای نمایشگاه تمام آثار هنری را در قالب یک لوح فشرده به دفتر هنر های تجسمی تحویل دهند تا ملاحظات احتمالی ذکر شود، البته واقعیت این است که بخشی از نگارخانه‌ها این دستورالعمل را رعایت نمی‌کنند.
او معتقد بود که رعایت نکردن دستورالعمل تبعاتی ایجاد کرده و چالش‌هایی را پیش آورده است.
دستورالعمل‌ها صرفا نظارتی نیستند
خراسانی زاده با تاکید بر اینکه هدف از تدوین دستورالعمل‌ها صرفا نظارت نیست معتقد است دستورالعمل‌ها شفاف‌سازی می‌کنند.
او گفت: دستورالعمل‌ها به غیر از اینکه مسئله نظارتی داشته باشند، راه‌گشا و معرف شفاف فرایندها هستند. مخاطب از طریق دستورالعمل‌ها می‌تواند بدون مراجعه حضوری یا سردرگمی متوجه صلاحیت یا عدم صلاحیت علمی و تخصصی خود برای انجام یک فعالیت شود؛ از سوی دیگر مخاطب خواهد دانست که اگر موضوعی را پیگیری کرد و به نتیجه نرسید چگونه می‌تواند شکایت کند.
در سومین دور رسیدگی به سند ملی هنرهای تجسمی بنا بر «نتیجه» است
خراسانی‌زاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موضوع سند ملی هنرهای تجسمی نیز اشاره کرد و گفت: اتمام کار سند ملی هنرهای تجسمی در دستور کار است. کار این سند از چند سال گذشته آغاز شده و حتی پیش‌نویس آن نیز آماده شده است. من سومین مدیرکلی هستم که درگیر این پیش‌نویس شدم. جمع‌بندی آن البته نهایی نشده و با توجه به اینکه یک تکلیف مشخصی است که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی برای وزارت فرهنگ و ارشاد تعیین شده است، بنا داریم که این تکلیف قانونی را به نتیجه برسانیم.
عمل و اجرای اسناد و قوانین معطل مانده در حوزه تجسمی درگیر چالش
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی تاکید داشت که عمل و اجرای اسناد و قوانین معطل مانده در حوزه تجسمی جای کار بسیاری دارد و در همین راستا به متن حکم انتصاب خود توسط وزیر اشاره کرد و گفت: در راستای پرداختن به مقررات و قوانین، جالب است بدانید یکی از بندهایی که در حکم انتصاب بنده توسط وزیر محترم به صورت خاص ذکر شده، بند سوم درخصوص عمل و اجرای اسناد و قوانین معطل مانده در حوزه تجسمی است. همین واژگان نشان می‌دهد که در این بخش دچار چالش بودیم. خاطرم هست زمانی که وزیر حضور من در اینجا را مطرح کردند یکی از نکاتشان این بود که اینجا بسیار جای کار و نیاز به سرعت عمل بیشتری دارد.
مهم‌ترین مسئله گام اول چه خواهد بود؟
به عقیده مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی در گام اول، مهم‌ترین مسئله پیگیری زیرساخت‌های قانونی مورد نیاز و پرداختن به مقررات و قوانین است که وزیر نیز بر آن تاکید کرده بود.
دومین قدم تعامل سازنده با هنرمندان و تشکل های تخصصی است
او با اشاره به دومین قدمی که باید در حوزه هنرهای تجسمی برداشت نیز گفت: گام دوم در حوزه تعامل بهتر و سازنده‌تر با هنرمندان و تشکل‌های تخصصی است. همانطور که اشاره شد بیشترین تعداد هنرمندان در عرصه تجسمی فعالیت می کنند. همین تعدد اعضا کار دفتر هنرهای تجسمی را سخت می کند؛ اینکه چطور با همه هنرمندان مرتبط شویم، حرف همه آنان را بشنویم و پای درد و دلشان بنشینیم؛ چه اساتید پیشکسوت که حرمتشان واجب است و چه اساتید جوان تری که در آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند و چه هنرمندانی که در حوزه‌های مختلف کار و خلق اثر می‌کنند.
خراسانی زاده ادامه داد: بر همین اساس به بهانه‌های مختلف از اساتید پیشکسوت که حرمتشان واجب است دعوت می کنیم یا به آنان سر می‌زنیم چرا که احیای تعامل با هنرمندان و تشکل‌های تخصصی مانند انجمن‌ها یکی از اولویت‌های کاریمان محسوب می‌شود. احیای این تعامل آغاز شده و در این مدت نیز به طور خاص به آن پرداخته‌ایم.
جلسات تخصصی با انجمن‌ها ادامه خواهد داشت
خراسانی‌زاده با اشاره به جلساتی که پیش از دوران مدیریتی او میان انجمن‌ها و دفتر هنرهای تجسمی برگزار شده بود و پیگیری آنها نیز اظهار کرد: طبیعتا حالا من در جایگاه حقوقی قرار گرفته‌ام و معتقد هستم اگر قرار باشد هر کسی که سر کار می آید تمام کار گذشتگان را کنار گذارد و از صفر شروع کند نه فرصتی خواهد داشت و نه روند درستی را پیش خواهد گرفت، بر همین اساس مسیر کاری من در هر جا که تا کنون بوده‌ام، این بوده که اگر سنت خوبی پیش از من برقرار شده آن را حفظ و اگر ایراد یا نقصی وجود داشته آن را برطرف می‌کنم. بر همین اساس هم‌اندیشی با انجمن ها، حتما ادامه دار و پا برجا خواهد بود.
ماجرای خرید آثار هنری چه بود و چه شد؟
او در پاسخ به پرسشی درباره موضوع خرید آثار هنر تجسمی از سوی دستگاه‌ها و اینکه ماجرای آن چه شد نیز گفت: دوره‌ای در دهه ۸۰ مصوبه‌ای وجود داشت که البته از جمله قوانین موقتی بود؛ مانند قوانینی که تصویب شدند اما بازه زمانی خاصی داشتند؛ در آن مصوبه بعضی اقدامات مرتبط با خرید آثار پیش‌بینی شده بود، اتفاق بسیار خوبی هم بود و اگر در چارچوب قانون تداوم داشت نتیجه خوبی به بار می‌آورد؛ این هم یکی از مسائلی است که عرض کردم ضعف زیرساخت قانونی داریم.
خراسانی زاده ادامه داد: متاسفانه این مصوبه رها شد و فعلا تحت عنوان خرید آثار قانونی نداریم که قید شده باشد و دستگاه‌ها را به شکلی برای خرید آثار موظف کند.
او افزود: نکته‌ای که پیشتر وزیر محترم هم به آن اشاره کرده بودند گفته بودند صرفا در رابطه با خرید آثار نیست؛ در بودجه سال ۱۴۰۱ بندی تحت عنوان بند ز تبصره ۹ در قانون بودجه سال قرار گرفت، بر اساس این بند دو درصد بخشی از بودجه دستگاه‌های دولتی می‌توانست در حوزه فعالیت‌های فرهنگی هزینه شود که چند دستگاه از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد، سازمان میراث فرهنگی و سازمان تبلیغات متولی و.. آن بودند.
مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی در ادامه به مکلف شدن دستگاه‌ها در خصوص هزینه بخشی از بودجه خود در حوزه فعالیت های فرهنگی و هنری اشاره کرد و گفت: اما امسال اتفاق خوبی رقم خورد که دستگاه‌ها دیگر در این رابطه مخیر نیستند بلکه مکلف شدند و تکلیف قانونی دارند که بخشی از بودجه خود را که در قانون تعیین شده به فعالیت‌های فرهنگی و هنری اختصاص دهند. در همین راستا در قانون ساز و کاری برای آن پیش‌بینی شد و به این ترتیب باید شورایی برای رسیدگی به موضوع شکل گیرد تا اینطور نباشد که دستگاهی کار فرهنگی خود را انجام دهد و بعد اطلاع دهد که بخشی از بودجه خود را در این راستا هزینه کرده است. این شورا نمایندگانی از مجموع نهادها خواهد داشت، البته تحقق این امر به دستورالعمل و شیوه‌نامه‌ای نیاز دارد که مراحل تصویب خود را در هیات وزیران پیش می‌برد. تصور می‌کنم مرحله اول تشکیل شورا نیز انجام شده و در حال تدوین جزییات و ساز و کار زیرمجموعه است. از لحاظ قانونی فعلا این بخش تنها چیزی که داریم و طبیعتا در حوزه هنرهای تجسمی می تواند کمک حال ما باشد، اما تصور می‌کنم چندان کافی نخواهد بود.
دعوت از سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی
خراسانی‌زاده با تاکید بر علاقه بسیاری از صنایع برای خرید آثار تجسمی گفت: برخی سرمایه‌گذاران، صنایع یا شرکت‌های خصوصی مایلند وارد عرصه هنر تجسمی شوند اما مسیر آن را نمی‌دانند؛ برخی شرکت‌های خصوصی مایلند که آثار تجسمی را در فضای مورد استفاده خود قرار دهند اما ساز و کارش را نمی‌دانند و در گیر فرایندی چالشی می شوند و گاه برای خرید با واسطه رو به رو می شوند.
او با اعلام آمادگی برای همکاری با این دست از شرکت های خصوصی و صنایع گفت: مرکز هنرهای تجسمی این آمادگی را دارد تا به علاقه‌مندان که قصد دارند برای خرید آثار تجسمی هزینه کنند، کمک کند. از اقداماتی مانند افزایش سرمایه اجتماعی آنان یا جنبه تبلیغاتیشان نیز دریغ نخواهد شد؛ حتی در حوزه موضوعاتی چون معافیت‌های مالیاتی هم البته اگر قانون اجازه داده باشد همکاری خواهیم کرد.
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی اظهار کرد: زمینه این همکاری در قالب جشنواره‌ها نیز فراهم است. ممکن است مجموعه‌ای اعلام آمادگی کند که آثار برتر هر ۱۰ بخش فجر را خریداری کند. دفتر هنر های تجسمی آمادگی دارد که آنان را به عنوان یکی از حامیان اصلی جشنواره معرفی و در پوسترهای رسمی نیز این موضوع را ذکر کند؛ راهکارهایی از این دست را پیش گرفتیم و به دنبال این دست از حمایت‌ها هستیم، اگر چه که مسیر قانونی که در بودجه ۱۴۰۲ پیش‌بینی شده را نیز پیگیری می‌کنیم.
تعامل دفتر هنرهای تجسمی با شهرداری برای نصب مجسمه و دیوارنگاره
او در پاسخ به سوالی درباره تعامل دفتر هنرهای تجسمی و سازمان زیباسازی شهرداری تهران در راستای خرید آثار تجسمی هنرمندان مانند مجسمه یا دیوارنگاره های شهری نیز گفت: شهرداری غالبا بودجه‌ای را برای سفارش آثار و نه خرید آثار در دسترس دارد. شهرداری به طور معمول و بر اساس ساز و کاری که دارد کار سفارش می دهد. این سفارش عموما در قالب یک سمپوزیوم یا فراخوان و مطابق با ساز و کارهای قانونی‌شان است. این فراخوان‌ها به صورت مداوم در اقصی نقاط شهرداری‌ها انجام می‌شود که تعدادی از هنرمندان مجسمه‌ساز در ْن شرکت می‌کنند.
او ادامه داد: در ارتباط با نصب دیوارنگاره ها نیز عموما به شکل فراخوان اقداماتی صورت گرفته است. اما با همت شهرداری تهران در یک یا دو سال گذشته کاری تازه انجام شد برخی از آثار بزرگان هنر روی دیواره‌های شهر رفت؛ در حقیقت اصل اثر از سوی شهرداری خریداری نشد اما اثر با اجازه هنرمند روی دیوار رفت. این طرح بسیار ارزشمند است و موجب ارتقاء ذائقه عمومی مردم خواهد شد که جای تجلیل از مجموعه زیباسازی دارد.
مجسمه حکیم نظامی کجای راه متوقف شد؟
خراسانی‌زاده درباره ادامه نصب تندیس بزرگان در شهر تهران و مجسمه حکیم نظامی که پیشتر قرار شده بود در یکی از میادین تهران نصب شود گفت: البته سازمان زیباسازی باید به این موضوع ورود کند چرا که پیگیر آن بود. اما به واسطه عزمی که در رابطه با معرفی حکیم نظامی در این دولت ایجاد شد، ادعاهای نادرست برخی از کشورهای همسایه درباره ایشان و اینکه یک روز در تقویم به نام ایشان شناخته می‌شد، مجموعه رویدادهای بزرگداشت حکیم نظامی در وزارت فرهنگ برگزار شد و نادر قشقایی مجسمه‌ای از حکیم نظامی را کار کردند که انتهای سال ۱۴۰۰ در اختتامیه این بزرگداشت در ابعاد کوچک‌تر رونمایی شد. سال گذشته نیز اصل مجسمه معرفی و بنا شد که در میدان ونک نصب شود اما ما معمولا در وزارت فرهنگ در جزییات کار سازمان زیباسازی ورود نمی‌کنیم.
او ادامه داد: البته در شورای مجسمه و یادمان ساز و کاری برای نگاه کلان به سازه‌های شهری از جمله مبلمان شهری، مجسمه و یادمان وجود دارد و قانون تصویب مصادیقشان در این شورا موجود است. شورای مجسمه و یادمان، شورایی فراسازمانی است و قانون همه دستگاه‌ها و شهرداری‌ها را مکلف کرده که در شورا حضور داشته باشند. دبیری این جلسه بر عهده مدیرکل هنرهای تجسمی است اما ارتباطی با سفارش دادن یا مشارکت ما در تولید ندارد.
چه کسی جلوی مجسمه‌های بدساخت مفاخر را می‌گیرد؟
خراسانی‌زاده در بخشی از این نشست در پاسخ به پرسشی درباره ضرورت نظارت بر مجسمه‌های شهری با هدف جلوگیری از ساخت و نصب مجسمه‌های بدساخت و بعضا نازیبا از مفاخر ملی و فرهنگی کشور، به عملکرد شورای «مجسمه و یادمان» راه‌اندازی شده اما در مقاطعی فعالیت چندان پررنگی نداشته اشاره کرد و اعلام کرد که این شورا در حال احیاء است.
او گفت: کارکرد شورای مجسمه و یادمان اساسا همین است که اگر به موقع تشکیل می‌شد قانونا تمام موارد باید تاکنون تصویب شده و مجوز می‌گرفت. مجسمه سازان خود در این شورا حضور دارند و نمایندگانی از میراث فرهنگی و گردشگری، بنیاد شهید و امور ایثاگران، شهرداری تهران، فرهنگستان هنر و.. از اعضای آن هستند که این شورا به ریاست معاونت امور هنری ارشاد و دبیری مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی بر ساخت مجسمه‌های شهری نظارت می‌کنند.
او افزود: شورای مجسمه و یادمان در حال احیاء است و منتظریم تا یکی ـ دودستگاه دیگر هم نمایندگان خود در شورا را معرفی کنند تا ظرف یکی دوماه آینده شورا را تشکیل دهیم. شورای مجسمه و یادمان در صورتی که تشکیل شده بود می‌توانست جلوی ساخت و نصب بسیاری از مجسمه‌های بدساخت از چهره‌های ملی را در این مدت بگیرد.
دفتر هنرهای تجسمی به شورای ارزشیابی هنرمندان ورود کرده؟
خراسانی‌زاده در پاسخ به سوالی درباره شورای ارزشیابی هنرمندان و نویسندگان نیز گفت: این شورا فرادستگاهی است که دبیرخانه آن در وزارت فرهنگ مستقر است. این دبیرخانه کارگروه‌های تخصصی دارد که کاملا از اداره کل هنرهای تجسمی و سایر ادارات کل ذیل معاونت هنری مجزاست. این کارگروه شامل هنرمندان است که از پیش شکل گرفته است و ما هیچ‌گونه ورودی در این بخش نداریم.
برگزاری رویداد جشنواره تجسمی فجر در هر ۱۰ بخش
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی در پاسخ به اینکه برنامه‌ای جهت افزایش تعداد جشنواره‌ها و رویداد های ملی در حوزه تجسمی دیده شده یا خیر؟ گفت: چند رویداد ملی و بین‌المللی را باید در تقویم رسمی داشته باشیم که در حال حاضر نداریم، قطعا هم چالش اصلی بودجه است. اما قله این رویدادها جشنواره تجسمی فجر است که امسال در هر ۱۰ بخش خود برگزار خواهد شد.
او ادامه داد: از میان رویدادهای ملی دیگری که در دستور کارمان داریم می‌توان به جشنواره تجسمی جوانان و دوسالانه‌هایی که در بعضی رشته‌ها داریم اشاره کرد. دوسالانه‌ها البته هنوز در تمامی رشته‌ها برگزار نمی‌شود. دوسالانه خوشنویسی برگزار خواهد شد و امیدواریم که استان قزوین میزبان باشد. تلاشمان بر این است که امسال دوسالانه دیگری را هم در کنار خوشنویسی داشته باشیم اما این منوط به اطمینان از مباحث بودجه‌ای است.
دفتر هنرهای تجسمی برگزارکننده فستیوال و ورکشاپ نخواهد بود
خراسانی زاده درباره اینکه دفتر هنرهای تجسمی برنامه ای برای برگزاری ورکشاپ و فستیوال ها دارد یا خیر نیز اظهار کرد: توجه ما بر مسئله تسهیل گری و تنظیم گری است و تلاش خواهیم کرد تا حد ممکن به جزییات وارد نشده و به نوعی با موسسه یا هنرمندی رقابت نکنیم. ورود مستقیم دستگاه‌های هنری و مداخله آنان عموما آسیب زننده است. ترجیح بر این است که پیشنهاد برگزاری چنین برنامه‌هایی از سوی مجموعه‌های تخصصی تجسمی مطرح و دفتر هنر های تجسمی تسهیل گر آن اتفاق باشد، به این معنا که مجوز لازم را ارائه یا حمایت معنوی و در حد توان حمایت مالی انجام دهد؛ در مجموع سعی ما بر این است که برگزارکننده این رویدادها نباشیم اما به سمت تسهیل‌گری و تنظیم‌گری حتما حرکت خواهیم کرد.
او ادامه داد: در این رابطه طرح‌های مختلفی را از شهرداری‌ها، انجمن‌ها، موسسات، تشکل‌ها و... به دفتر هنر های تجسمی ارائه می شود که در بخشی به آنان کمک کرده و می‌توان حتی بهای بیشتری به آن داد. دفتر هنرهای تجسمی مسیر پیشرفت در این حوزه را تقویت انجمن‌ها دیده است، به این طریق که آنان سراغ رویدادها بروند و دفتر هنرهای تجسمی در برگزاری کمکشان کند.
او یکی از آسیب‌های جدی فعالیت ستادی در حوزه هنرهای تجسمی را این می بیند که به صورت مستقیم درگیر رویدادهای اینچنینی شود.
نگارخانه ها چرخ اقتصاد هنر را می چرخانند
خراسانی‌زاده نگاه خود به اقتصاد هنر را نیز تشریح کرد و گفت که به عقیده او یکی از مسائل جدی در حوزه اقتصاد هنرهای تجسمی این است که به جز چهره‌های نامدار هنرمندان به تنهایی امکان فراهم ساختن بازار خود را نخواهند داشت.
او معتقد است نگارخانه اولین مکانی است که برای هنرهای تجسمی بازارسازی می‌کند و اگر قرار باشد چرخ اقتصاد هنر روان باشد و بچرخد نگارخانه‌ها باید تقویت شوند. بر همین اساس او عنوان کرد که مهم‌ترین رکن اقتصاد هنر در حوزه هنر تجسمی را فراتر از آرت فر، اکسپو یا حراجی می‌بینید.
مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی اعلام کرد که در زمینه کمک به نگارخانه‌ها علاقه‌مند است و گفت: برای کمک به نگارخانه ها مشتاق هستم تا که بر پای خود بایستند و با نوآوری، نوآفرینی و فعالیت های تازه تر چرخه‌های تازه تری را در حوزه اقتصادی فراهم کنند.
خراسانی زاده با اشاره به متوقف شدن فعالیت نگارخانه‌ها در بازه زمانی از سال گذشته و ادامه فعالیت آنها به صورت منسجم نیز اظهار کرد: نگارخانه‌ها اغلب به دلیل فشار یا نگرانی‌ها فعالیت خود را متوقف کردند. برخی نگارخانه‌داران این نگرانی را داشتند که آثارشان آسیب ببیند؛ گاهی ممکن است یک رفتار هیجانی چند صد میلیون تومان به آنان ضرر بزند و یک نگارخانه‌دار نه تنها سود نکند که متوجه ضرر نیز بشود.
او ادامه داد: ابتدای کار، نگارخانه‌ها محدود شد و همانطور که بازار هنر در سایر حوزه‌ها بار دیگر رونق گرفت نگارخانه‌ها نیز رونق گرفتند؛ دیدیم که در سایر حوزه‌ها حتی گاه سالن خالی برای اجرای برنامه های نمایشی و موسیقیایی و اکران‌های سینمایی فراهم نمی‌شود؛ تقریبا در حوزه نگارخانه‌های فعال نیز همین برنامه را داشتیم. حالا از پایان سال و به‌خصوص ابتدای سال ۱۴۰۲ برنامه نگارخانه‌ها به صورت منسجم پیش می‌رود و اکثریت نمایشگاه‌ها اثار خوبی از هنرمندان مطرح به نمایش گذاشتند. آثار متعددی هم به خارج از کشور ارسال شد که در نمایشگاه‌های بین المللی شرکت کند.
خراسانی‌زاده افزود: حالا مسئله این است که آسیبی که برای نگارخانه داران ایجاد شده را چطور می توانیم رفع و رجوع کنیم؟ متاسفانه هنوز انجمن ملی نگارخانه داران تاسیس نشده بر همین اساس جلسه‌ای با انجمن نگارخانه‌داران تهران برگزار شد. از دوستان خواسته شد که انجمنی وابسته به وزارت فرهنگ شوند، آنان نیز مطالباتی داشتند، از جمله اینکه شهرداری همکاری‌هایی را با ملک مسکونی که تبدیل به نگارخانه شده داشته باشد یا در این خصوص معافیت‌هایی را در نظر گیرد. بنا بر این شد که جلسه مفصل‌تری با مجموعه بزرگ‌تری از نگارخانه داران برگزار و به مطالباتشان که موارد قانونی برخی از آن ها هم بعضا پیگیری و استخراج شده رسیدگی کنیم.
حراج در سطح کلان به نگارخانه‌ها کمکی نمی‌کند
خراسانی زاده معتقد است که با ایجاد تعدد رویدادهای بزرگ می‌توان به بیشتر دیده شدن نگارخانه داران کمک کرد. او عنوان کرد که حراج‌ها لزوما به نفع نگارخانه‌ها نیستند و معدود مجموعه داران یا نگارخانه داران از حراج ها سود می‌کنند اما در سطح کلان حراج ها مستقیما به نفع نگارخانه‌داران نخواهد بود مگر اینکه بازارسازی به شیوه درستی انجام شود.
او عقیده دارد فرایند ایجاد بازار توسط نگارخانه‌ها، یعنی روند حضور نگارخانه در آرت فر، انتخاب آثار آرت فر برای حراج که در دنیا مرسوم است به درستی طی نشده است. بر همین اساس نیز گاهی حراج آسیب‌زا خواهد بود.
مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی گفت: مثلا تابلویی بوده که در حراجی به قیمت چندین میلیارد تومان فروخته شده، اما این فقط یک مورد است. با این حال این اعداد و ارقام حراجی موجب می‌شود مجموعه سازمان مالیات به چشم فروشنده خوب به همه نگارخانه‌داران نگاه کند. واقعیت این است که میزان تراکنش و داد و ستد سالانه بعضی از نگارخانه‌های ما به اندازه یک تابلویی که در «حراج تهران» فروخته شد هم نیست، البته حراجی به واسطه تغییر حجم بازار می‌تواند مفید هم باشد.
او ادامه داد: یکی از راه‌های اصلی، ایجاد بازار هنر است و در مسیر رویدادهای پیش نیز دیده خواهد شد که تلاش ما برای حضور نگارخانه داران در بازار هنر یعنی نگارخانه دار با حضور خود، فروش خود و مشتریان خود وارد آرت فر شود. پیگیر هستیم و رویکردمان تنظیم‌گری است، حالا یا قرار بر این شود که بخش خصوصی ورود کند یا اگر دفتر هنرهای تجسمی قصد برگزار کردن را داشت امیدوارم با مشارکت انجمن نگارخانه‌داران این اتفاق را رقم بزنیم تا به شکل‌گیری این بازارسازی کمک کنیم.
۱۷ دوره اتهام پولشویی یک سند هم نداشته!
خراسانی زاده با اشاره به برگزاری هفدهمین دوره ازحراج تهران گفت: حدود ۱۷ دوره در رسانه ها درباره حراج تهران طرح بحث و گاه هم اتهام پولشویی مطرح شد اما تا به حال یک سند معتبر قابل استناد در این رابطه ارائه نشده یا اصلا سندی که ما را به سمت بررسی ببرد هم ارائه نشده است؛ برخی تصور می‌کنند چون قیمت بالاست پس حتما پولشویی مطرح است.
او عنوان کرد که در رابطه با قیمت گذاری و اصالت سنجی آثار هیچ رویه مشخص قانونی در کشور وجود ندارد و تاکید کرد که البته در سایر نقاط دنیا نیز اینگونه نیست که این رویه‌ها تا اندازه قابل توجهی قانون پذیر باشند.
او معتقد است هنر پدیده خاصی است و اثر هنری پدیده‌ای است که یک‌بار به دست می‌آید و دیگر تکرار نمی‌شود.
حرکت به سمت رویه اصالت‌سنجی آثار هنری
او اظهار کرد: هنرمند تراز اول در فضای شاعرانه‌ای آفرینش هنری می‌کند، بر همین اساس گاه نمی‌توان اثرش را قیمت‌گذاری کرد. عموما باید آثار هنرمند را با اثر خود او سنجند؛ در دنیا پدیده‌های مختلفی مانند قدمت، شهرت و اتفاقات خاص که حول و حوش هنرمند یا اثر هنری‌اش قرار می‌گیرد در قیمت‌گذاری موثر و ملاک‌هایی اصلی هستند که در کنار کیفیت و ارزیابی ویژگی‌های هنری بررسی می‌شوند. این رویه در دنیا وجود دارد.
خراسانی زاده افزود: اما ما فعلا معیار و روش دیگری جز اعتماد به افراد فعال در این حوزه، کارشناسان قیمت گذاری یا اصالت سنجی نداریم. من نمی توانم به عنوان یک مدیر این مسئله و شرایطی که هست را زیر سوال ببرم، البته به این معنا نیست که با آن موافق بوده یا آن را قبول داشته باشم اما زمانی می‌توانم آن را زیر سوال ببرم که تناقضی با دستورالعمل یا مقررات وجود داشته باشد. حالا که دستورالعمل یا مقرراتی نیست باید به افرادی که کار می کنند احترام بگذارم اما در هر صورت باید به سمت ساز و کاری برای اصالت سنجی آثار حرکت کنیم.
نمی‌دانیم آثاری که رد و بدل می‌شود اصیل هستند یا نه!
او تاکید کرد: واقعا نمی دانیم همه آثاری که در عرصه ها رد و بدل می‌شود اصیل است یا خیر. این چالش خود بازار کاذب ایجاد کرده است. هنرمندانی برای اثبات اصالت اثر خود مبلغی را دریافت می‌کنند که بگویند اثرشان اصیل است یا خیر. یا هنرمندان پیشکسوتی را داریم که دچار فراموشی شدند و حتی خود نمی‌توانند اصالت اثرشان را تضمین کنند. یا هنرمندانی هستند که در قید حیات نیستند و هراز چندگاهی اثر جدیدی از آنان در بعضی از عرصه‌ها ارائه می‌شود و کسی نمی تواند قبول کند که این اثر متعلق به اوست یا خیر. در اغلب موارد کسی مسئولیت اصالت سنجی را بر عهده نمی گیرد و همین باعث ایجاد بازار کاذب خواهد شد.
او اظهار کرد که پیشنهادات برای راهکار این چالش ارائه شده اما صرفا دفتر هنرهای تجسمی تصمیم‌گیر نیست.
خراسانی زاده ادامه داد: تجربه نشان داده اگر ضوابط شفاف داشته باشیم هنرمندان و موسسات همکاری لازم را خواهند داشت. مسئله این است که وقتی ما خودمان به لحاظ قانونی بلاتکلیف هستیم نمی‌توانیم از هنرمند هم انتظار داشته باشیم که قانونمند باشد.
مدیر کل دفتر هنر های تجسمی درباره نوع قیمت‌گذاری در حراج ها اظهار کرد: از آن جا که در مورد این نوع قیمت‌گذاری مقرراتی وجود ندارد نمی‌توان نظر شخصی داد اما می‌توان این را گفت که در دنیا عواملی به غیر از کیفیت اثر وجود دارد که بر این مسئله تاثیر خواهد گذاشت. باید سریع‌تر فکری کرد. با چند بخش در وزارت فرهنگ و خارج از وزارت فرهنگ گفت‌وگو هایی را در این رابطه داریم. امیدوارم ساز و کاری به دست آید که همه دستگاه های قوه مجریه و قوه قضاییه بپذیرند و به آن احترام بگذارند.
بازسازی موزه هنرهای معاصر در حد برنامه ریزی شده انجام شد
خراسانی زاده که مدتی است ریاست موزه هنرهای معاصر را نیز برعهده دارد به سوال ایسنا درباره روند بازسازی موزه هنرهای معاصر نیز پاسخ داد و گفت: چند ماه است که روند بازسازی به اتمام رسیده، در حقیقت حدودا بعد از فروکش کردن شیوع ویروس کرونا بود که بازسازی موزه نیز به اتمام رسید. بازسازی در بخش هایی که قرار بود تمام شد، البته ممکن است بخش های دیگر نیاز به بازسازی داشته باشند اما به نظر می‌رسد بر اساس برنامه بازسازی و با توجه به بودجه‌ای که آن زمان تعیین شده بود می توان گفت موضوع بازسازی به نتیجه رسیده است.
ما خودمان بیشتر از دیگران نگران موزه‌ایم
او که ریاست موزه هنرهای معاصر را نیز بر عهده دارد با اشاره به جایگاه موزه هنرهای معاصر در میان هنرمندان گفت: حاشیه را از طریقی مثبت می‌دانم چرا که نشان می‌دهد موزه جایگاه خود را در ذهن و قلب هنرمندان دارد؛ البته به این معنا نیست، افرادی که به صورت غیرواقع به برخی حواشی دامن زدند، تمام حرف‌هایشان قابل تصدیق بود. برخی سوء استفاده کردند و برخی حواشی توسط خبرنگارنماها مطرح شد.
خراسانی‌زاده اظهار کرد: طبیعتا با توجه به تمام توان خود تلاش می‌کنیم که از موزه هنرهای معاصر مراقبت داشته باشیم. یعنی اینطور باید بگویم که در حال حاضر بیشتر از آنچه دیگران نگران موزه هستند، ما خودمان نگران موزه و تک تک آثار و داشته‌های مادی و معنوی خود هستیم. بر همین اساس با همدلی و همراهی مخاطبان خود می‌توانیم حواشی منفی را تبدیل به دغدغه‌مندی مثبت و تعامل کنیم.
پیوند مدیریت دفتر هنرهای تجسمی و ریاست موزه هنرهای معاصر ارزشمند است
مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی درباره حضور همزمان در سمت ریاست موزه هنرهای معاصر و اینکه آیا در ادامه جانشینی را برای خود تعیین خواهد کرد؟ نیز گفت: در بیشتر دوران بعد از انقلاب اسلامی اینطور بوده که مدیران کل هنرهای تجسمی به صورت همزمان مسئولیت موزه هنرهای معاصر را نیز بر عهده داشتند و به نظر می‌رسد پیوند این دو پدیده با یکدیگر ارزشمند است. حالا اینکه در ساز و کار اجرایی به چه شکل عمل کنیم بحث دیگری است که سر جای خود است اما نکته بسیار مهم تثبیت جایگاه موزه ذیل اداره کل هنرهای تجسمی است که در حکم معاونت امور هنری وزارت فرهنگ که برای من صادر شد تاکید شد که موزه به عنوان بازوی اصلی و زیرمجموعه اداره کل هنرهای تجسمی باشد و این ظرفیت کمک خواهد کرد که بیشتر در خدمت هنرمندان تجسمی باشیم.
موزه چهره های تجسمی به ما ارتباطی ندارد
او در پاسخ به اینکه آیا دفتر هنرهای تجسمی مسئولیتی در قبال موزه‌های وعده داده شده که گاه مرتبط با شخصیت هایی از هنر تجسمی هستند دارد یا خیر گفت: این مورد در حوزه کاری دفتر هنرهای تجسمی نیست، نه مجوز این نوع اتفاقات را پیگیری می‌کنیم و نه ساز و کارش را، اما موزه‌هایی در سایر استان ها متعلق به وزارت فرهنگ است که با آن ها تعامل داریم، اگرچه که آنها ذیل اداره کل ارشاد استان مربوطه هستند.
او ادامه داد: از سوی دیگر اما باید همه عزیزان بدانند که تمام نگارخانه‌های بخش خصوصی یا دولتی باید مجوز خود را از اداره کل هنرهای تجسمی اخذ کنند چرا که گاه پیش می‌آید اسم مجموعه ای موزه است اما مجموعه ای از نگارخانه‌ها آن را تشکیل داده است.
ماجرای خانه حراج تهران چه بود؟
او درباره لزوم راه‌اندازی «خانه حراج تهران» که چندی پیش صحبت ایجاد آن از سوی وزیر ارشاد مطرح شده بود، گفت: خانه حراج تهران در حال حاضر یک پدیده موجود نیست. در یکی از جلسات شورای هنر که در مردادماه برگزار شد موضوع سند ملی موسیقی مطرح شد و چون به تازگی حراج برگزار شده بود به این موضوع هم اشاره شد که باید خانه حراجی را داشته باشیم و درباره ضرورت آن بحث شد. در مجموع در رابطه به خانه حراج تهران، ممکن است نوعی مجوز را به عنوان نام خانه حراج راه‌اندازی کنیم که باید در آینده به ساز و کارهای آن پرداخته شود.
برای بینال ونیز آماده خواهیم شد
او در پاسخ به پرسش دیگری درباره حضور هنرمندان ایرانی در بینال ونیز که سال آینده برگزار می‌شود هم گفت: در حال حاضر بینال ملی خوشنویسی پیش روی ماست، اما در دوسالانه‌های بین المللی که در خارج از ایران برگزار می‌شود هم اغلب در ونیز شرکت می‌کردیم. شرکت در سایر دوسالانه‌ها نیز بعضا پیش آمده که به عنوان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری کرده باشیم. در ونیز هم از آنجا که امکان حضور پاویون رسمی کشورها وجود دارد، حضور داشتیم. درباره بسیاری از رویدادها وجود دارد که به هنرمندان اطلاع‌رسانی می‌کنیم و آنانی که توانایی و امکانش را داشته باشند در آن شرکت می‌کنند.
خراسانی‌زاده یادآور شد: متاسفانه در دوره قبلی بینال ونیز حضور نداشتیم و یک دوره را از دست دادیم اما برنامه داریم در دوره آینده تجسمی که اواسط بهار آغاز خواهد شد به عنوان پاویون رسمی جمهوری اسلامی در ونیز حضور داشته باشیم و رایزنی‌ها را آغاز خواهیم کرد. ابتدا باید ساز و کار آن را جمع‌بندی کنیم، هیات انتخاب و سیاست‌گذاری شکل گیرد تا بعد فراخوان آن را نیز اعلام کنیم.
وزیر بر تعامل با هنرمندان تاکید داشت
او در پایان با اشاره به هفته دولت اظهار کرد: نکته جدی که وزیر هم بر آن تاکید کردند مسئله تعامل ویژه با هنرمندان است. در واقع فضا را برای دوستانی که در چارچوب ضوابط کشور فعالیت می‌کنند فراهم کردیم تا بتوانیم در خدمتشان باشیم. این امر در جشنواره‌ها مشاهده می‌شود که بخشی از شورای سیاست گذاری، استاد کارگاه‌ها و داوران که در جشنواره جوان نیز معرفی شدند در عین نگاه جوان گرایی آنان، رویکرد متعادلی نیز وجود داشت.
او ادامه داد: بخشی از تعامل ما از قالب انجمن‌هاست که همه آنان به طور کامل در برگزاری رویدادهای اصلی و به خصوص دو سالانه‌های تخصصی و فعالیت های دیگر در ارتباط خواهیم بود، اما هنرمندان دیگری به خصوص در شهرستان ها هستند که ممکن است دسترسی های لازم را نداشته باشند.
مدیر کل دفتر هنر های تجسمی اظهار کرد: آمادگی بسیار جدی برای برقراری تعامل داریم. بنده هفته ای ۱۰ یا ۱۲ نفر از هنرمندان را می‌بینم و جلسه برگزار می کنیم. باب تعامل را باز گذاشتیم در عین حال شماره تماس، ایمیل و پایگاه اینترنتی ما وجود دارد که مطالب دوستان را دریافت کنیم. هنرمندان در هر جایی که در حوزه تجسمی فعالیت می‌کنند می توانند درخواست و پیشنهاداتی که برای بهبود شرایط می‌توانند با ما در میان بگذارند دریغ نکنند. در حوزه استان ها نیز برخی از استان ها را سفر داشتم و خبر دارم که جناب سهرابی (مدیرکل سابق دفتر هنرهای تجسمی) نیز برخی استان ها را سر زده بودند. علاقه مند هستیم که رویدادهای استانی و شهرستانی ما بیش از این پا گیرد و حتی به فکر این هستیم که در ساز و کار جشنواره ها از خروجی رویداد ها بیشتر بهره مند شویم. امیدواریم با همراهی هنرمندان پیش رویم و شرایط از آن چیزی که هست بهتر شود.
انتهای پیام