ملیحه مهدی‌آبادی که از طرف پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سرپرست تیم علمی است که نقش‌برجسته ساسانی را آزمایش کرده، در گفت‌وگو با ایسنا درباره آخرین یافته‌ها درباره نقش‌برجسته نجیب‌زاده ساسانی که پس از ۳۵ سال به ایران بازگردانده شد، اظهار کرد: وقتی نقش‌برجسته ساسانی به موزه ملی ایران وارد شد و دوره قرنطینه را گذراند، رئیس موزه ملی از پژوهشگاه میراث فرهنگی درخواست کرد اصالت‌سنجی این نقش‌برجسته را با توجه به ابهام‌ها و پرسش‌های مطرح‌شده انجام دهد که این کار به عهده پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه گذاشته شد.
او اضافه کرد: از ما خواسته شد پاسخ دو سؤال را پیدا کنیم؛ نخست این‌که ظاهراً در فضای مجازی شبهاتی مطرح شده بود مبنی بر این‌که این نقش‌برجسته، ترکیبی از رزین و خرده‌سنگ است که در قالب ریخته شده و تقلبی است و دیگر این‌که برخی پس از مشاهده عکس‌های نقش‌برجسته در فرودگاهی در لندن، که سنگ را چندتکه نشان می‌داد، درباره اصالت بخش بالا و پایین سنگ نقش‌برجسته تردیدهایی وارد کرده بودند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی ادامه داد: ما برای یافتن پاسخ این دو سؤال چند آزمایش انجام دادیم؛ «ایکس. آر. اف» و «ایکس. آر. دی» که برای تشخیص نوع سنگ و کانی‌های تشکیل‌دهنده آن انجام شد. افزون بر این، از قسمت بالا و پایین در پشت سنگ نمونه سنگ برداشته شد تا از آن مقاطع نازک میکروسکوپی تهیه شود برای این‌که ببینیم ساختار هر دو قسمت سنگ یکسان است یا خیر. نمونه‌ها را با میکروسکوپ‌های مخصوص زمین‌شناسی بررسی کردیم و ثابت شد ساختار زمین‌شناختی هر دو قسمت سنگ یکسان است. به اضافه این‌که سطح سنگ نقش‌برجسته هم بررسی میکروسکوپی شد، چون دنبال نشانه‌هایی از گل‌سنگ بودیم. چون معتقد بودیم که وجود گل‌سنگ روی سطح سنگ نشان می‌دهد که نقش‌برجسته در فضای باز بوده است، ولی نتیجه بررسی‌ها نشان داد که سنگ چندین بار پاک‌سازی شده و احتمالاً قاچاقچیان برای این‌که سنگ نمای خوبی داشته باشد این کار را انجام داده‌اند.
کارشناس پژوهشکده حفاظت و مرمت همچنین گفت: هنوز مشخص نیست این نقش‌برجسته در فضای بسته یا باز قرار داشته است.
مهدی‌آبادی ادامه داد: سؤال دیگر این بود که در پشت سنگ آیا می‌توان ردی از تیشه‌های ساسانی یافت که بررسی‌ها نشان می‌دهد متأسفانه سنگ از پهلو و پشت برش کامل خورده است. هرچند قسمت پایین سنگ برای ایستایی نقش‌برجسته مرمت شده است، اما در قسمت بالای نقش‌برجسته، تراش سنگ قدیمی را مشاهده کردیم.
او درباره خاستگاه و منشأ این نقش‌برجسته با توجه به بررسی‌های علمی و آزمایشگاهی که تا کنون انجام شده است، توضیح داد: می‌دانید که بیشتر آثار تاریخی ایران در رشته کوه زاگرس قرار گرفته، ساختار سنگ زاگرس نیز تقریباً شبیه به‌هم است. جنس سنگ نقش‌برجسته میکرایت یا گل آهکی است که به نسبت سنگ‌های دیگر که آثار ساسانی روی آن حک شده تفاوت‌هایی دارد، ولی نمی‌توان قطعاً گفت این نقش‌برجسته به کدام منطقه از ایران تعلق دارد، چون در ایران این نوع سنگ فراوانی دارد.
سرپرست گروه علمی بررسی نقش‌برجسته ساسانی با اشاره به جلسه‌ای که چندی پیش با حضور حدود ۲۰ ساسانی‌شناس و مرمتگر و باستان‌شناس از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی در این‌باره برگزار شد، اظهار کرد: در جلسه ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ کارشناسان بر اساس مطالعات لایه نازک میکروسکوپی نقش‌برجسته ساسانی و مقایسه با بانک اطلاعاتی موجود در پژوهشگاه میراث فرهنگی، اعلام کردند که این نقش‌برجسته به کوه‌های اطراف تخت جمشید و نقش رستم تعلق ندارد، ولی درباره دیگر نقاط ایران هنوز نمی‌توان نظر قطعی داد و درحال حاضر هرگونه حدس و گمانی قابل رد است.
او همچنین گفت: این نقش‌برجسته از نظر سنگ‌شناسی تأیید شده است. از نظر باستان‌شناسی، با توجه به مطالعات کنونی، هرچند هنوز ابهام‌ها و پرسش‌هایی مطرح است، اما تایید شده که این نقش‌برجسته متعلق به دوره ساسانی است.
مهدی‌آبادی این توضیح را اضافه کرد که نتایج برخی از پژوهش‌ها در درازمدت مشخص می‌شود. از جمله این پژوهش‌ها که در درازمدت نوع سنگ را مشخص می‌کند، منشأشناسی است که از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی درحال انجام است، ولی در آینده دورتر شاید به جواب برسد.
او گفت: ما باید اطلاعاتمان را در اختیار دیگر مراکز علمی قرار دهیم تا ببینیم آن‌ها با توجه به حوزه کاری و مطالعاتشان تا کنون با نمونه‌ای از این سنگ مواجه شده‌اند یا نه؟ همانطور که گفته شد این سنگ در ایران فراوانی دارد و هر حدس و گمانی درباره محدوده جغرافیایی آن در مقطع فعلی باعث گمراهی می‌شود.
نقش‌برجسته ساسانی ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ (۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۴) در فرودگاه لندن پیدا شد. در ماه مارس (حدودا دو ماه بعد) موزه بریتانیا، موزه ملی ایران را از وجود این نقش‌برجسته مطلع کرد. موزه ملی ایران حدودا هشتم مارس ۲۰۱۶ به موزه بریتانیا اعلام کرد که این اثر منشأ ایرانی دارد و حتما باید به ایران برگردد، ولی تا سال ۲۰۱۹، مالک اثر هنوز ادعا داشت. هرچند هویت مالک مدعی این نقش‌برجسته همچنان نامعلوم است، اما رییس کل موزه ملی ایران که اکنون این نقش برجسته را به نمایش گذاشته است، گفت فرد مدعی در سال ۲۰۱۹ از مالکیت منصرف شده و شیء در اختیار موزه بریتانیا قرار گرفته است. این موزه شیء را مرمت می‌کند، چون در هنگام انتقال (به لندن) سه تکه شده بود. نقش‌برجسته پس از سه ماه نمایش در موزه بریتانیا به ایران برگردانده می‌شود.
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی براساس مکاتباتی که داشته احتمال داده این نقش‌برجسته در سال ۱۹۸۸ میلادی، حدود سال ۱۳۶۷ خورشیدی، همزمان با جنگ عراق با ایران، به شکل غیرقانونی از کشور خارج و به امارات منتقل شده و به شکلی تصادفی در فرودگاهی در لندن، کشف و ضبط شده است. به عقیده باستان‌شناسان این نقش‌برجسته به احتمال خیلی زیاد یک نجیب‌زاده ساسانی را به تصویر کشیده است.
انتهای پیام