حمیدرضا محمودی قوژدی با اشاره به اینکه قنات قصبه گناباد در سال ۱۳۹۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: این اثر ارزشمند با توجه به دارا بودن ارزش‌های نادر بشری(قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین قنات جهان)، در چهلمین اجلاس یونسکو در ترکیه، به عنوان بیستمین اثر جهانی در قالب سرگروه پرونده زنجیره‌ای قنات‌های ایرانی در ۱۶ جولای ۲۰۱۶ در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.
وی افزود: با استناد به بند ۱۲ قانون اساسنامه میراث فرهنگی کشور، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، متولی تعیین حریم بناهای تاریخی در کشور است و به استناد ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هر کس بدون اجازه از سازمان میراث فرهنگی کشور، یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام شده از سوی این سازمان، در حریم اثار فرهنگی– تاریخی مذکور در این ماده، عملیاتی انجام دهد که سبب تزلزل بنیان بناها شود، یا در نتیجه آن عملیات، به آثار و بناهای ذکر شده خرابی یا لطمه وارد شود، علاوه بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده، به حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۹۳ حریم اثر فرهنگی تاریخی قنات قصبه از سوی سازمان متبوع وقت به استاندار خراسان رضوی و ادارات کل مربوطه استان ابلاغ و در سال ۱۳۹۴ نیز این حریم مجدد بازنگری و به تمام ادارات ذیربط ابلاغ شد.
وی اظهار کرد: حریم قنات قصبه دارای سه محدوده شامل عرصه، حریم (حوزه آبریز) و محدوده اراضی پایاب، دارای وسعت ۳۱۰ کیلومترمربع بوده که ۵ درصد وسعت شهرستان گناباد را شامل می‌شود.
محمودی قوژدی تصریح کرد: بیشترین ساخت و سازهای غیر مجاز در محدوده اراضی کشاورزی و باغی(محدوده اراضی پایاب)، است و از زمان ثبت جهانی قنات قصبه ۶۲ پلاک مغایر با حریم قنات قصبه مشخص و در پرونده جهانی درج و در همین خصوص دولت متعهد شد که در اقدامات توسعه عمران آتی، پلاک‌های مغایر به خارج از محدوده منتقل شود.
عدم توجه به سازه قنات، مرگ قنات را در پی خواهد داشت
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد هم چنین با اعلام اینکه از زمان ثبت جهانی این اثر تاکنون و با توجه به پایش مداوم در طول این چند سال، بیش از ۱۰۰ مورد ساخت و ساز غیر مجاز شناسایی و اخطاریه صادر شده است، تاکید کرد: بدون شک آمار ساخت و سازهای غیرمجاز بیش از این تعداد است که در حال بروزرسانی از طریق تصاویر ماهواره‌ای هستیم.
وی با اشاره به اثرات و تبعات این ساخت‌وسازهای غیر مجاز در حریم قنات قصبه، افزود: تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغی و ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم قنات قصبه باعث آسیب‌های جدی به حفظ نظام کشاورزی سنتی و تغییر معیشت شده و در نهایت نبود اراضی کشاورزی باعث بلااستفاده شدن آب قنات و در ادامه، عدم توجه به سازه قنات، مرگ قنات را در پی خواهد داشت.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد خاطرنشان کرد: این موارد حتماً باعث ورود یونسکو شده و پرونده قنات قصبه را در معرض خطر قرار می‌دهد که این امر تبعات جدی در پی خواهد داشت.
محمودی قوژدی در رابطه با مهمترین مشکلات و موانع در برخورد با متخلفان توضیح داد: در برخورد با متخلفان موارد متعددی وجود دارد که معمولاً در تمام نقاط کشور مشابه است، با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری در خصوص جلوگیری از تغییر اراضی کشاورزی، متاسفانه برخورد موثری مبنی بر حفظ کاربری که نتیجه آن در پهنه‌های کشاورزی و باغی دیده شود، رخ نداده است، حال اینکه اراضی کشاورزی و باغی جزو بیت المال محسوب شده و متعلق به همه مردم ایران است.
وی با بیان اینکه این مهم هنگامی مؤثر واقع می‌شود که کمیته مشترک حفظ اراضی به صورت جدی با متخلفان برخورد کند، ادامه داد: با توجه به حساسیت و پیچیدگی موضوع حفاظت، صیانت و نگهداری از اثر جهانی قنات قصبه، تفاهم‌نامه‌ای مشترک بین سازمان میراث فرهنگی وقت، جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در خصوص تعهدات دو طرف تدوین و امضا شد که باید به طور جدی اجرایی شود.
محمودی قوژدی گفت: براساس این تفاهم‌نامه جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغی و مرمت قنوات جهانی بر عهده جهاد کشاورزی، حفظ و پایش سلامت آب و تقویت آبخوان‌ها بر عهده آب منطقه‌ای و توسعه و تقویت حوزه گردشگری بر عهده میراث فرهنگی نهاده شده است.
وی تاکید کرد: فارغ از تفاهم‌نامه مذکور، با توجه به ابلاغ حریم قنات قصبه، میراث فرهنگی و پایگاه میراث جهانی در راستای پایش ساخت و سازهای غیر مجاز، به صورت مداوم و مستمر نسبت به شناسایی و تشکیل پرونده قضایی مسببان و متخلفان با هماهنگی نهادهای مربوطه اقدام می‌کند.
محمودی قوژدی افزود: علاوه بر تمامی قوانین یاد شده در رابطه با یک اثر ملی، نظر به عضویت ایران در کنوانسیون جهانی حفاظت از میراث جهانی مصوب ۱۹۷۲ میلادی و تعهد به حفاظت وحراست از آثار جهانی، قوانین مشخصی شامل این اثر جهانی می‌شود.
تذکر جدی پایگاه میراث جهانی به مدیران شهرستانی و استانی
وی اظهار کرد: با توجه به تذکرات جدی پایگاه میراث جهانی به مدیران شهرستانی و استانی در خصوص روند رو به رشد تخلفات در محدوده حریم و تبعات ناشی از آن که یونسکو در این خصوص حتماً وارد عمل خواهد شد و با توجه به اینکه ادامه این روند، پرونده‌های جدید ثبت جهانی را دچار مشکل خواهد کرد، به همین دلیل پیشنهاد پایگاه میراث جهانی قنات قصبه همیشه بر جلوگیری جدی از ساخت و سازهای غیر مجاز بوده است.
محمودی قوژدی با بیان اینکه ثبت یک اثر در فهرست آثار ملی و به خصوص جهانی تکالیف و وظایف بر عهده متولیان امر می‌گذارد، گفت: در رابطه با ثبت یک اثر در میراث جهانی، در ابعاد جهانی دولت، وزارت میراث فرهنگی و دستگاه‌های مرتبط که در این خصوص وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو هستند، در سطوح استانی، استانداری و ادارات کل و در سطوح شهرستانی، فرمانداری و ادارات شهرستان تکالیف و وظایف مشخصی دارند که همگی باید در راستای حفاظت و صیانت از اثر تاریخی از تمام ظرفیت‌های خود استفاده نمایند.
وی افزود: با توجه به اینکه ساخت وسازهای غیر مجاز در پهنه‌های مختلفی چون اراضی کشاورزی و باغی، مراتع، محدوده شهری و روستایی واقع شده است، در رأس امور فرمانداری شهرستان، دادگستری، جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی، منابع طبیعی، محیط زیست، راه و شهرسازی، شهرداری، بنیاد مسکن هستند که وظیفه جلوگیری از ساخت و سازها را بر عهده دارند.
وی خاطرنشان کرد: در همین راستا کمیته‌ای مشترک به ریاست فرماندار شهرستان تشکیل شده است تا با سیاست‌گذاری و ارائه راهبردهای مؤثر، نسبت به حفظ حقوق بیت‌المال اراضی کشاورزی و باغی اقدام شود.
انتهای پیام