محمدرضا گنجی، تهیه‌کننده و گوینده مستند «جایی که از نخل ها گلاب می گیرند» در گفت‌وگو با ایسنا در توضیح موضوع مستندش خاطرنشان کرد: این مراسم با قدمتی ۴۰۰ ساله کاملا منحصر به مردم قمصر است و حتی اهالی اطراف آن منطقه هم برای دیدن این مراسم به قمصر می‌آیند. عزاداری قمصر کاشان توسط علامه شاه فضل‌الله، خواهرزاده علامه فیض کاشانی برای وحدت بیشتر مردم این منطقه طراحی شد.
او گفت: عَلَم‌های تک شاخه یا تک‌تیغه، نخل‌ها و طوق‌هایی که ۴۰۰ سال قدمت دارند و توسط علامه شاه فضل هدیه داده شده نمادهای آئینی هستند که با یک زمان‌بندی مشخص توسط دسته‌های سینه‌زنی حرکت می‌کنند. نمادهایی که نسل به نسل حفظ شده‌اند.
حرکت علم‌ها در روز عاشورا به اوج خودش می‌رسد
این مستندساز اعلام کرد: از شب ششم محرم شب‌گردی‌ها و عزاداری تا نیمه‌شب از ۷ محله قمصر با همان عَلَم شروع می‌شود اما نخل‌ها در این شب‌ها حضور ندارند. هریک از عَلم‌ها هم به تفسیر خودشان نماد یکی از معصومین هستند. این داستان در روز عاشورا به اوج خودش می‌رسد.
وی در توضیح همین مطلب اظهار کرد: قبل از ظهر عاشورا از محله سردرود عَلم متعلق به علامه شاه فضل حرکت می‌کند و اِذن حرکت نخل‌ها را این علم می‌دهد. نخل‌ها جلوی حسینیه قرار می‌گیرند و آن گروه با نوادگان و فرزندان و کسانی که این جایگاه را دارند که این اذن را بدهند با سر عَلَم به نخل می‌زنند و اجازه کندن نخل را می‌دهند.
او با بیان اینکه علامه شاه‌فضل کل قمصر را به صحرای کربلا تشبیه کرده است، گفت: جایی در قمصر است به نام محله میانه‌ده که به لحاظ توپوگرافی نسبت به سایر محلات منطقه گودتر است و در آنجا نخل سیدالشهدا(ع) قرار می‌گیرد. همه محله ها بعد از اذان ظهر روز عاشورا همه نخل‌هایی که اذن گرفته‌اند حرکت می‌کنند به سمت میانه‌ده و عزاداری برگزار می‌کنند و پس از آن به سمت امامزاده داود(ع) حرکت می‌کنند که فرزند حسن مثنی هستند که در حادثه کربلا حضور داشتند. پس از آن نخل‌ها به نوبت تا آستانه امامزاده می‌آیند سلام و سربوس می‌دهند و یک گوشه روی زمین قرار می‌گیرند. برعکس سایر مناطق عصر عاشورا عزاداری پرشوری در این منطقه اتفاق می‌افتد.
استفاده از نخل‌هایی که ۴۰۰ ساله‌اند
تهیه‌کننده «جایی که از نخل‌ها گلاب می‌گیرند» در ادامه درباره استفاده استعاری از نخل در این مراسم هم توضیح داد: زمانی که طایفه بنی‌اسد برای تشییع شهدای عاشورا آمدند از شاخه‌ها و برگ‌های نخل استفاده کردند. این نخل‌ها بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارند و خودشان به عنوان یک میراث فرهنگی محسوب می‌شوند.
استفاده از کتاب هشت‌جلدی پدر محمد معتمدی
او سپس درباره کارشناسان این برنامه هم بیان کرد: یکی از کارشناسان این مستند، پژوهشگرِ مراسم آئینی و نویسنده هشت جلد کتاب در زمینه آئین‌های عزاداری سیدحسین معتمدی پدر محمد معتمدی خواننده خوب کشورمان هستند. پیرغلام محمد مولادوست از قدیمی‌های این منطقه و حافظه تصویری این آئین، محمد ابوالفضلی که در بخشی از کارهای پژوهشی از ایشان کمک گرفتیم. همچنین با آقای انصاری‌مقدم به عنوان یکی از علم‌دارها صحبت کردیم.
گنجی در عین حال تاکید کرد: خیلی به سمت گفت‌وگو نرفتیم و با تصاویر مبتنی بر حوادث و وقایع، متن تخصصی و ادبی فضای مستند را شکل دادیم. متن تخصصی را هم با استفاده از واژه‌ها، آرایه‌ها و استعاره‌ها آراستیم تا حس معنوی محرم را به مخاطب منتقل کنیم.
با سه دوربین مستند را ضبط کردیم
این مستندساز درباره مستند بودن اطلاعات ارائه شده هم توضیح داد: چندین بار در مرحله مونتاژ اولیه کار را به کارشناسان منطقه نشان دادم که در متن یا در زمان‌بندی که در زمینه حرکت نخل‌ها و ... مشاهده می‌شود تخطی اتفاق نیفتاده باشد. نسخه اصلی مستند به عنوان یک میراث تصویری ۱۲۰ دقیقه‌است که از دل آن یک کار ۵۵ دقیقه‌ای درآوردیم. ما با سه دوربین این مستند را ضبط کردیم چون نباید از هیچ یک از اتفاقات جا می‌ماندیم و واقعه را از دست می‌دادیم.
نویسنده «اشک گل» یادآور شد: بخشی از این مستند نمایش‌دهنده جذابیت‌های بومی منطقه قمصر است و از منظر دیگر کاری است پژوهشی که مبتنی بر تحقیق و مطالعه است.
این مستندساز در پایان در توضیح نام برگزیده شده برای این مستند هم گفت: زندگی مردم قمصر با گلاب گره خورده و به همین خاطر در تلفیق با این اتفاق اسم مستند انتخاب شده است.
به گزارش ایسنا، مستند «جایی که از نخل‌ها گلاب می‌گیرند» برای اولین بار از شبکه پنج سیما امشب چهارشنبه، ۴ مرداد ساعت ۲۲ پخش می‌شود و بازپخش آن پنجشنبه، ۵ مرداد ساعت ۲۰ خواهد بود.
این مستند روایتی از نخل‌گردانی و عزاداری ویژه مردم قمصر کاشان است که ثبت ملی شده و در دسته میراث معنوی قرار دارد.
انتهای پیام