حجت‌الاسلام نجف‌لک‌زایی در بازدید از خبرگزاری‌های ایسنا و ایکنای اصفهان در جمع خبرنگاران این دو رسانه با بیان اینکه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی است، بیان کرد: علی‌رغم اینکه دفتر تبلیغات اسلامی با سازمان تبلیغات اسلامی یکی انگاشته می‌شود، اما هیچ‌گونه ارتباط ساختاری با آن ندارد. این دفتر به دستور حضرت امام خمینی(ره) تأسیس شد و هم‌اکنون نیز رئیس و هیئت‌امنای آن، توسط مقام معظم رهبری تعیین می‌شوند.
او با اشاره به اینکه حوزه‌های فعالیت دفتر تبلیغات اسلامی مربوط به دین است، افزود: حوزه معاونت تبلیغ یکی از این بخش‌هاست که به فعالیت‌های تبلیغی می‌پردازد و مبلغین را در داخل کشور به مناسبت‌های تبلیغی همچون ماه رمضان و ماه و محرم، اعزام می‌کند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی نیز مکمل آموزش‌های حوزویان است و در دو بخش آموزش‌های کاربردی و آموزش‌های رسمیِ منتهی به مدرک به ارائه خدمات می‌پردازد، اضافه کرد: دانشگاه باقرالعلوم در این بخش فعالیت می‌کند و مرکزیت این فعالیت‌ها در قم است و در استان‌هایی مثل مشهد و اصفهان که صاحب حوزه‌های دیرینه‌ای هستند، شعبه دارد.
لک‌زایی با اشاره به اینکه معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی در قالب پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ۱۱ پژوهشکده فعالیت می‌کند، گفت: ۹ پژوهشکده در قم و یک پژوهشکده در اصفهان و آخرین پژوهشکده در شهر مشهد مستقر است. پژوهشکده الهیات و خانواده در اصفهان و پژوهشکده اسلام تمدنی در مشهد مستقر است. پژوهشکده فرهنگ و قرآن کریم که در قم مستقر شده است، پژوهشکده‌ای منحصربه‌فرد در حوزه فعالیت‌های قرآنی در جهان قلمداد می‌شود.
او پروژه‌هایی که در پژوهشکده فرهنگ و قرآن کریم انجام می‌شود را بدون مشابه یا بافاصله زیاد از نسخه‌های مشابه دانست و بیان کرد: برای مثال ۱۷ جلد دایرة‌المعارف قرآن در حدود ۳۰ سال در این پژوهشکده، تألیف و منتشر شده است و طبق برنامه‌ریزی‌ها به ۳۰ جلد خواهد رسید. هم‌اکنون نیز جلد ۱۸ و ۱۹ آن در دست پژوهش است و به‌زودی جلد ۱۸ منتشر خواهد شد. همچنین مشهورترین دایرة‌المعارف قرآنی در ۶ جلد و توسط مستشرقان در هلند تألیف شده است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه تأکید کرد: فرهنگ قرآن نیز در همین پژوهشکده در غالب ۳۳ مجلد منتشر شده است. این پژوهش‌ها به شکل رایگان به‌صورت نسخه‌های مجازی در اختیار عموم قرار گرفته است. با بهره‌گیری از این دایرة‌المعارف قرآن در ۱۶ رشته علوم انسانی و اسلامی، دانشنامه‌های تخصصی نیز تولید می‌شود. در این بخش تاکنون دانش‌نامه‌هایی در حوزه‌های امنیت اخلاق خانواده محیط‌زیست و علوم عقلی منتشر شده است.
اسلام را با تکیه‌بر منابع اصیل و به‌صورت جامع معرفی کنیم
لک‌زایی در مورد دیگر پژوهشکده‌های دفتر تبلیغات اسلامی تصریح کرد: در پژوهشکده تاریخ سیره اهل‌بیت(ع) نیز جلد اول دانش‌نامه اهل‌بیت برای نخستین بار منتشر شده است و در این پژوهشکده سبک زندگی اهل‌بیت مورد بررسی قرار می‌گیرد. پژوهشکده اخلاق و معنویت در حوزه اخلاق کاربردی و حرفه‌ای پژوهش می‌کند. پژوهشکده فقه و حقوق یکی دیگر از این پژوهشکده‌هاست. پژوهشکده اطلاعات و مدارک اسلامی نیز برای نخستین بار در سطح دنیا تزاروس یا اصطلاح‌نامه علوم اسلامی را ارائه می‌دهد. این تزاروس که به زبان انگلیسی نیز ارائه شده است، در خارج از ایران مورد استقبال واقع شده است.
او با اشاره به اینکه بخشی از فعالیت این پژوهشکده‌ها، میان‌رشته‌ای است، ادامه داد: پژوهشکده الهیات و خانواده به مسائل خانواده می‌پردازد و از منظر الهیات به خانواده ورود کرده و پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی در مباحث نظری و عملی تمدن در ایران و فراتر از ایران را پیگیری می‌کند. پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی مباحث مربوط با مسائل سیاسی را با رویکرد دینی پیگیری می‌کند. هر بحثی به دین مربوط شود از منظر دینی مورد واکاوی قرار می‌گیرد. بخشی از پژوهشکده‌ها میان‌رشته‌ای است. در تمام این پژوهشکده‌ها رویکرد تمدنی در اسلام محور مطالعه است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید بر اینکه تمرکز دفتر تبلیغات اسلامی بر معرفی اسلام به شکل جامع است، افزود: در رویکردهایی که در دنیا و خصوصاً در نگاه مستشرقان به اسلام وجود دارد، اسلام به بخشی از خود فروکاسته می‌شود. برخی اسلام را محدود به مرزهای فقهی و برخی دیگر محدود به مسائل اخلاقی یا صوفیگری می‌کنند. اراده ما بر این است که اسلام را با تکیه‌بر منابع اصیل و به‌صورت جامع معرفی کنیم.
لک‌زایی با بیان اینکه هدف دیگر این نهاد این است که به نیازهای عصر و زمان کنونی به شکل نظام‌مند پاسخ دهد، اضافه کرد: از سال ۱۳۹۳ تغییر رویکردی در دفتر تبلیغات اسلامی داشتیم و «مسئله محوری» را در هر بخشی که تبیین جامعی صورت گرفته بود، وارد کردیم. درواقع با این رویکرد جدید محتوای تولید شده را برای پاسخ به مسائل روز، ارائه می‌دهیم. ما خود را به‌عنوان حلقه واسط بین نظام و حوزه علمیه در نظر گرفتم و پرسش‌ها را نیز از سطح جامعه دریافت می‌کنیم. ما ارتباط نظام و حوزه و ارتباط مردم و حوزه را مطرح کردیم. به لحاظ نحوه رصد مسائل و طبقه‌بندی مسائل و شیوه پاسخ‌گویی دین نیز، به رویکرد جدیدی رسیدیم.
او با اشاره به رویکرد مسئله محور دفتر تبلیغات اسلامی تصریح کرد: از سال ۱۴۰۰ امتداد مسئله‌محوری در چرخه حکمرانی در دفتر ما پیگیری می‌شود. مسئله‌ای که نیاز فوری و حیاتی به پاسخ‌دهی داشته باشد، مسئله ما خواهد بود. برای مثال پژوهشکده الهیات و خانواده باید متکلف و دستگاه مسئول هر مسئله‌ای که شناسایی کرده را نیز پیدا کند و راه‌حل را به آن دستگاه ارائه دهد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ادامه داد: اگر ارگان‌ها برای دریافت راه‌حل‌ها مقاومت غیرمنطقی داشته باشند، ما در موضع مطالبه‌گری و فرهنگ‌سازی با برگزاری کرسی‌ها و نشست‌های علمی و آسیب‌شناسی ظاهر می‌شویم تا با اطلاع‌رسانی به نخبگان، به مرحله مطالبه‌گری جمعی برسیم. اینجا وارد ساحت کارآفرینی نیز می‌شویم و ارتباط وسیع‌تری با حوزه علمیه و نهادهای اجرایی برقرار می‌کنیم. هدف ایجاد مسئله محوری در چرخه حکمرانی طی این مراحل پوشش داده می‌شود.
لک‌زایی با بیان اینکه آموزش‌ها، ارائه شده و ارتباطات و تعاملات با دستگاه‌های اجرایی تا حدودی صورت گرفته است، اضافه کرد: به‌عنوان مثال ما با مجلس شورای اسلامی ارتباط نهادی و وسیعی داریم. حتی طرح‌ها و لایحه‌های مجلس پیش از ورود به صحن علنی به پژوهشکده‌های ما ارائه می‌شود تا اگر نکته و نظری هست، اعمال شود. ما انگیزه‌های جناحی و حزبی نداریم؛ دفتر تبلیغات یک مجموعه حاکمیتی است و در جهت منافع کلان حرکت می‌کند و به همین دلیل با پاره‌ای از مسائل در ارتباط با نهادهای دولتی، و غیردولتی مواجه نخواهد شد.
ما نیازمند تعریف مشترک از مسائل روز هستیم
او ادامه داد: جریان‌سازی و مطالبه‌گری در موارد خاصی به کار گرفته می‌شود. برخی مواقع مسئولان نهادهای دولتی در قم با علمای دینی ملاقات می‌کنند و تصور می‌کنند مراجع و علما می‌توانند برای مسائل آنها راه‌حل ارائه دهند درحالی‌که پژوهشکده‌ها و اعضای هیئت‌علمی در گروه‌ها و ساختارها هستند که می‌توانند در زمینه‌های خاص و تخصصی راه‌حل ارائه دهند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در خصوص مجمع پژوهشگاه‌های علوم انسانی اسلامی کشور، اظهار کرد: اگر در مراجعه‌هایی که به ما می‌شود، امکان خدمت‌رسانی نداشته باشیم، مراجع‌ها را به دیگر پژوهشکده‌ها خارج از دفتر معرفی می‌کنیم. ما مجمعی به نام مجمع پژوهشگاه‌های علوم انسانی اسلامی کشور احداث کرده‌ایم تا از موازی‌کاری‌ها جلوگیری کنیم. دبیری مجمع در دوره‌های دوساله تعریف شده و من از ابتدای تأسیس مجمع در دو دوره دبیری آن را بر عهده دارم. بین پژوهشگاه‌ها در این مجمع کمیته‌های تخصصی در بخش‌های فعالیتی مشترک باهدف جلوگیری از موازی‌کاری و استفاده از تجربیات یکدیگر، شکل گرفته‌اند.
لک‌زایی با بیان اینکه در ارائه دین به جامعه به‌عنوان مخاطبان عام و به نخبگان به‌عنوان مخاطبان خاص، دچار چالش‌های جدی هستیم، تأکید کرد: نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای، سیمای مناسبی از اسلام ارائه نمی‌دهند. بخشی از این مسئله حاصل حضور افراد غیرمتخصص است که با انگیزه‌های خوب یا بد، وارد عمل شدند و هر آنچه مسلمانان به اسلام نسبت می‌دهند را به اسم اسلام ارائه می‌دهند.
فاقد ایده‌های خلاقانه دینی هستیم
او ارائه دین را دچار دو آفت تقطیع یا خام‌فروشی دانست و افزود: گاهی در شبکه‌های مجازی سخنان تقطیع شده ارائه می‌شود. اغلب محتوایی که نیازمند قالب فرمی خاصی است را به‌صورت مستقیم ارائه می‌دهند. گویی نفت خامی که نیاز به فراوری دارد را به‌صورت خام می‌فروشند. آیه‌ای که در قالب یک فیلم، اثرگذاری حداکثری دارد را به‌صورت شفاهی ارائه می‌دهند. ما متأسفانه فاقد ایده‌های خلاقانه دینی هستیم و همین مسئله جنبه‌های تخریبی ایجاد می‌کند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اینکه بخشی از پرسش‌های کلیدی در حوزه‌های دین‌داری را پاسخ نداده‌ایم، اظهار کرد: ما نیازمند تعریف مشترک از مسائل روز هستیم تا بر اساس آن به ایده مشترک برسیم و برای تحقق ایده‌ها سیستم‌سازی کنیم. برخی ایده‌ها یکدیگر را نقض می‌کنند و باعث اتلاف انرژی‌های فرهنگی می‌شوند. برای مثال برخی ایده می‌دهند که محله باید مسجدمحور باشد و برخی دیگر از افراد معتقدند محله باید فرهنگسرا محور باشد.
او که معتقد است در ارائه خلاقانه معارف دینی کوتاهی صورت گرفته است، افزود: ما در خطاطی و معماری و موسیقی در جهان حرفی برای گفتن داریم و این برتری حاصل درآمیختن این هنرها با فن کتابت قرآن و ساخت مساجد و خواندن ادعیه و قرآن است، اما این مسائل را به مردم منتقل نکرده‌ایم. ما نمی‌توانیم داشته‌های خود را به نحو احسن ارائه کنیم.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی چالش دیگر در حوزه دین و فرهنگ را نادانی برخی از متصدیان امر دانست و اضافه کرد: در برخی از متصدیان بخش‌های فرهنگی، دچار چالش ناآگاهی هستیم. شرط و شروطی برای نصب متصدیان بخش‌های دینی و فرهنگی نداریم و این مسئله منجر به ایجاد چالش در حکمرانی فرهنگی شده است.
او در پایان خاطرنشان کرد: در حوزه فرهنگ، سیاست‌گذاری مشخصی نداریم و طبیعی است که سیستم‌های فرهنگی ما تقسیم‌کار درستی ندارند و مأموریت‌گرا نیستند. هرکس به هر چیزی که فکر می‌کند صحیح است، عمل می‌کند. در اجرا نیز مبتلا به چندپارگی و تفرق هستیم. هم‌اکنون ۲۷ نهاد متصدی امر حجاب در کشور هستند و همین تعدد مراکز نشان می‌دهد که امر حجاب پیشرفتی نخواهد داشت. باید سیاست‌گذاری فرهنگی انجام شود و بر اساس آن سیاست‌گذاری، تقسیم‌کار بین سازمان‌ها و نهادها صورت بگیرد.
انتهای پیام