علیرضا بلیغ در سلسله سخنرانی‎‌های علمی با محوریت «الهیات زیارت و علوم اجتماعی» که به‌ صورت مجازی برگزار شد، در خصوص زایش سیاست از روح زیارت اظهار کرد: جوهره سیاست به معنای فرارفتن انسان از خود و پیدا کردن امکانات تازه برای حیات انسانی است. انسان همواره خود را در مقابل محدودیت‌ها و در جست‌وجوی امکاناتی می‌یابد که او را به سمتی می‌کشاند که از آنچه هست فراتر رود.

وی بیان کرد: در واقع این درک ما از سیاست در نهاد انسان است و صحنه سیاست نیز صحنه مواجهه انسان با امور جزئی است، اما سیاست برای این فراروی از خود نیازمند یک جهت است. بنابراین می‌توان گفت که رابطه‌ای بین حقیقت به مثابه امری که حیات انسان در گرو نسبت پیدا کردن با آن است و سیاست وجود دارد. حقیقت امر پوشیده‌ای است و اینگونه نیست که تماماً برای ما آشکار باشد.

جوهره سیاست، تلاش انسان برای دستیابی به حقیقت

عضو هیات علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی ابراز کرد: جوهره سیاست تلاش انسان برای دستیابی به حقیقت است و به عبارتی در این فهمی که از سیاست پیدا می‌کنیم جوهره انسان با سیاست گره خورده، زیرا جست‌وجوی انسان برای حقیقت او را به فراروی از وضع موجود به سمت آینده سوق می‌دهد.

بلیغ تصریح کرد: در اینجا انسان با تجلیات حقیقت مواجه است، تجلیاتی که سابقه دیرینه‌ای دارد و همان مقوله‌ای است که امروز به آن الهیات می‌گوییم و این الهیات نیز به معنای ظرف تجلی حقیقت انسان بوده و آن چیزی است که انسان به واسطه آن به سیاست سامان می‌دهد و یک نظم و ثبات را در زندگی خود دنبال می‌کند.

وی گفت: مسئله اصلی این است که این موضوع چه پیوندی می‌تواند با زیارت داشته باشد؟ زیارت در یک معنای عام ملاقات با امر قدسی است و اتفاقاً مکان‌ها، زمان‌ها، شخصیت‌ها و اشیایی که ممکن است زمینه ملاقات ما با امر مقدس باشند همواره در جهانی که در آن زندگی می‌کنیم یک شرایط عدم تقارنی را به‌وجود می‌آورند که به عبارتی جهان مبدأ مختصاتی به لحاظ مکانی و زمانی پیدا می‌کند.

جهت زندگی انسان در ملاقات با امر قدسی تعیین می‌شود

عضو هیات علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی اظهار کرد: برای نمونه قبله قرار گرفتن کعبه برای مسلمانان به نوعی علم جغرافیا را در جهان دستخوش تغییر قرار داد و دانش‌های جدیدی به‌ دنبال آن پدید آمدند. لذا می‌توان گفت که جهت زندگی انسان در ملاقات با امر قدسی تعیین می‌شود.

بلیغ اظهار کرد: در این میان زیارتگاه‌ها نیز یک موقعیت کانونی پیدا می‌کنند و به مکانی تبدیل خواهند شد که همه چیز در نسبت با آن سنجیده می‌شود و معنا پیدا می‌کند. در واقع پس از پیدایش جهان مدرن آن نگرشی که نسبت به دین به‌وجود آمد و شکافی که بین دین و سیاست به معنای اعم پدید آمد طبیعتاً باید مبدأ مختصات نیز دچار تغییر می‌شد، اما هنوز بیش از ۲۰۰۰ سال شاهد هستیم که تاریخ جهان مدرن، مبدأ خود را با تولد حضرت مسیح(ع) می‌شناسد. این موضوع در ساختار نیز به نحوی است که نمی‌شود این نگرش‌های الهی را کاملاً زدود و حتی در اندیشه‌های مدرن نیز می‌توان نشان داد که چگونه الهیات همچنان در ساختار این علوم حاضر است.

عضو هیات علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی اضافه کرد: شاید بتوان گفت که امروزه موقعیت‌های کانونی که ذیل مفهوم زیارت به زندگی ما جهت و معنا می‌دهند، موقعیت و شرایط خود را از دست داده‌اند. به گونه‌ای که با نگاهی به شهرهای زیارتی در سراسر جهان اسلام این سؤال شکل می‌گیرد که آیا این مکان‌های زیارتی و یا زمان‌هایی که به لحاظ دینی، مقدس هستند موقعیت کانونی پیدا می‌کنند؟

بلیغ تصریح کرد: برای نمونه در گذشته مسجد در مرکز شهر ساخته می‌شد، اما امروزه این بافت به لحاظ تمدنی و معماری تغییر کرده است و یا شهرهای قدیم شهرهایی بودند که در جهت قبله ساخته می‌شدند، اما در جهان فعلی این جایگاه برای مکان‌ها و زمان‌های مقدس دچار خدشه شده و با بحران مواجه شده است.

زیارتگاه‌ها می‌توانند کانون زایش سیاست باشند

وی گفت: در واقع جایگاه امام به ‌عنوان یک شخصیت مقدس از این جهت است که او خود به نحوی نمودی از انسانی است که در میان همین دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم در جست‌وجوی حقیقت است، مسیر حقیقت را پیدا می‌کند و آن ‌را به ما نشان می‌دهد. تمام رنج‌هایی که پیامبران و امامان ما متحمل می‌شوند رنجی است که به واسطه پیمودن این مسیر سنگلاخ حضور انسان در متن این جهان برای نائل شدن به آن حقیقت و امر آن جهانی و معنای بنیادین حیات انسان متحمل می‌شوند.

عضو هیات علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی افزود: اما آنچه که از آن به‌ عنوان جوهره سیاست یاد کردیم در متن حیات شخصیت‌های مقدس خاصه امامان ما متبلور شده و شاید از این جهت است که تقدس آن‌ها را بالا می‌برد. در واقع ما انسانیت خود را در ملاقات با امر قدسی جست‌وجو می‌کنیم و بر همین اساس می‌توان گفت که زیارتگاه‌ها می‌توانند کانون زایش سیاست باشند گرچه می‌شود با همان مکان و فیزیکی که دارد برای ما شکل دیگری پیدا کند.

بلیغ اظهار کرد: در واقع نقطه دست یافتن به لحظه ظهور و برقراری حکومت عدل برای یک انسان شیعه یک تصویر و امید به آینده را می‌سازد که جوهره این مهم چیزی است که پیش از این، از آن به‌ عنوان سیاست یاد کرده‌ایم. در واقع اگر سیاست به معنای فراروی از خویشتن باشد، امام به مثابه اسوه برای ما به نحوی تلاش برای فرا روی از این وضعیت و یافتن امکانات تازه است.

وی تصریح کرد: اما با تمام این اوصاف باید گفت که اگر مکان‌های مقدس برای ما اولویت پیدا می‌کردند باید تغییراتی در متن شهرسازی، معماری و جزئیات سبک زندگی ما ایجاد می‌شد و به نوعی نکته کانونی شهر می‌شدند، اما نگاهی گذرا بر وضع شهرها و سبک زندگی ما نشان می‌دهد که چطور این نقطه کانونی به نحوی به یک آشفتگی دچار شده است.

عضو هیات علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در پایان زیارت اربعین و ایام محرم را از نو تجربه کردن سیاست دانست و گفت: در اینجا می‌توان به حرکت عظیم اربعین اشاره کرد که به نوعی اهمیت سیاسی دارد به این معنا که جست‌وجوی حقیقت را برای انسان ممکن می‌سازد و شاید این امکان تازه‌ای بود که خدای متعال به روی ما گشود تا کانونی بودن امر مقدس، زمان و مکان مقدس را به یاد آوریم و با کمک آن بتوانیم به امور خود جهت دهیم و امور خود را نیز در راستای نسبتی که با حقیقت پیدا می‌کنیم، قرار دهیم.

انتهای پیام