در میان تمامی شهرها، تربت‌جام یکی از مهم‌ترین سرزمین‌های خنیاگران از گذشته تاکنون است که غلامعلی پورعطایی، ذوالفقار عسکریان، نورمحمد درپور، کریم کریمی، حاج مرادعلی سالار احمدی، غلامحسین غفاری، عبدالله امینی، عبدالعزیز احمدی، عبدالرئوف برنا از خوانندگان معروف و مطرح شهرستان هستند.
در همین خصوص رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام خاطرنشان کرد: طی تمام این سال‌ها موسیقی مقامی تربت‌جام جایگاه بومی خود را حفظ کرده و متعهد به پس زمینه‌های فرهنگی است.
فرامرز صابر مقدم به ایسنا گفت: ترانه‌های اساتید دوتار نواز و خوانندگان موسیقی تربت‌جام از گذشته تاکنون متکی به متونی ارزشمند و دارای پشتوانه قوی فرهنگی، اجتماعی بوده و زندگی مردم این دیار را در آوا و نواها به نمایش می‌گذارند.
وی با بیان اینکه موسیقی مقامی به عنوان یکی از مهم‌ترین نمودهای فرهنگی تربت‌جام، از قدمت بسیار زیادی برخوردار است، افزود: تربت‌جام قطب موسیقی مقامی خراسان رضوی و حتی کشور با وجود ۷۰ مقام است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام خاطرنشان کرد: با توجه به اهمیت موسیقی مقامی شرق خراسان، در حال تهیه پرونده‌های پیشنهاد ثبت ملی مقام‌های اولویت‌دار هستیم تا به تدریج این مقام‌های ماندگار و ارزشمند را در حافظه میراث ناملموس کشور به ثبت برسانیم.
تلاش برای ثبت مقام‌های اولویت‌دار
وی با اشاره به اینکه تلاش می‌شود طی یک سال حداقل ۵۰ درصد آن‌ها را به ثبت برسانیم، عنوان کرد: تربت‌جام همچنین کانون بازی‌های آئینی شرق خراسان محسوب می‌شود.
صابر مقدم با بیان اینکه موسیقی مقامی نمودهای متنوعی از قالب‌های فرهنگی از جمله نحوه زندگی، معیشت، کار، آداب و رسوم، عقاید، فولکلور، ادبیات کهن و...را در کالبد خود حفظ کرده است، گفت: موسیقی مقامی تربت‌جام قدمت و پیشینه‌ای طولانی در فرهنگ خراسان رضوی و ایران دارد.
صابر مقدم از مرحوم نظر محمد سلیمانی، مرحوم حسین سمندری، مرحوم عبدالله سرور احمدی، مرحوم حسین جوهریان، ذوالفقار عسکریان، استاد اسفندیار تخمکار و استاد حسین دامن‌پاک به عنوان دوتارسازان، نوازندگان و خوانندگان برجسته پیشکسوت موسیقی مقامی تربت‌جام نام برد و افزود: از مشهورترین مقام‌های موسیقی تربت‌جام می‌توان به مقام الله، نوایی، اشترخجو، سبز پری، کبک زری، سرحدی و جمشیدی اشاره کرد.
فعالیت ۲۰ گروه بازی‌های آیینی فعال
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام عنوان کرد: در حال حاضر تربت‌جام دارای ۲۰ گروه بازی‌های آیینی فعال و با احتساب گروه‌های دانش‌آموزی و نوجوانان، بیش از دو هزار نفر دوتار نواز دارد.
وی افزود: تاکنون استاد فاروق کیانی در زمینه آیین‌های نمایشی و سنتی و استاد اسفندیار تخمکار در زمینه دوتارسازی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به عنوان گنجینه زنده بشری و در شمار حاملان میراث ناملموس کشور معرفی شده‌اند. همچنین در عرصه موسیقی مقامی تربت‌جام، فنون دوتار سازی شرق خراسان و رقص آیینی و سنتی اپر (آفر) تربت‌جام در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
صابر مقدم با بیان اینکه هرکدام از این حرکات آیینی که توسط افراد گروه اجرا می‌شود، دارای مفهوم پیچیده‌ای بوده و نشان دهنده نمادی از مراحل زندگی است، عنوان کرد: تنوع اسامی کهن در حرکات آیینی به نوعی نمایانگر پیشینه و اهمیت این حرکات بومی و سنتی در تربت‌جام و در گستره خود، شرق خراسان است.
تربت‌جام نگین موسیقی مقامی خراسان رضوی
وی از تربت‌جام به عنوان نگین موسیقی مقامی در خراسان رضوی نام برد و گفت: تربت‌جام یکی از مهم‌ترین مناطقی است که در آن موسیقی مقامی میان مردم از رواج چشمگیری برخوردار است و هنرمندان بنامی را در این زمینه به دنیای هنر معرفی کرده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام تصریح کرد: موسیقی تربت‌جام در گذشته بیش از ۳۰۰ مقام داشته که امروزه حدود ۷۰ مقام از آن باقی مانده است که مقام‌های الله مدد، کبک زری و نوایی از آن جمله هستند.
صابرمقدم با اشاره به اینکه گروهای موسیقی مقامی در این شهرستان رقابت سالم و نزدیک به هم دارند، افزود: برخی از گروهای بازی‌های آئینی شهرستان رتبه کشوری دارند.
وی در ادامه از آغاز مستندسازی این هنر ارزشمند در شهرستان خبر داد و اظهار کرد: موسیقی تربت‌جام برخاسته از دل آیین‌ها و آداب و رسومی است که هزاران سال قدمت دارد.
تربت‌جام یکی از مهم‌ترین سرزمین‌های خنیاگران
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام تصریح کرد: تربت‌جام یکی از مهم‌ترین سرزمین‌های خنیاگران از گذشته تاکنون است که غلامعلی پورعطایی، ذوالفقار عسکریان، نورمحمد درپور، کریم کریمی، حاج مرادعلی سالار احمدی، غلامحسین غفاری، عبدالله امینی، عبدالعزیز احمدی، عبدالرئوف برنا از خوانندگان معروف و دوتارزنان مطرح شهرستان هستند.
وی خاطرنشان کرد: منظومه خوانی، شاهد خوانی، صلوات خوانی، موسیقی سفر، لالایی مادران، موسیقی آموزشی، مناجات، نعت، منقبت و فضیلت خوانی از شاخه‌های موسیقی آوازی در تربت‌جام است.
بدون شک موسیقی مقامی خراسان، مدیون تربت‌جام است و باید قدر اسطوره‌های این منطقه را بدانیم. تربت‌جام از معدود شهرستان‌های کشور است که در عرصه‌های هنری و از جمله حوزه بازی‌های آیینی و موسیقی اصیل و مقامی حرفی برای گفتن دارد.
وجود بیش از ۴ هزار هنرمند در این خطه و حضور در جشنواره‌های بین‌المللی و داخلی نمونه بارز این مدعاست و هنرمندان این خطه توانسته‌اند، نام ایران و خراسان را بلند آوازه کنند و همیشه به عنوان سفیران فرهنگی کشور در عرصه‌های جهانی نقش‌آفرینی نمایند. هنرمندانی همچون فاروق کیانی، (اسطوره بازی‌های آیینی)، زنده‌یاد غلامعلی پور عطایی (چهره ماندگار کشور در سال ۸۳)، زنده‌یاد حسین سمندری، زنده‌یاد نور محمد دورپور و استاد غلامحسین غفاری... را می‌توان نمونه بارز مفاخر ملی کشور در حوزه هنر برشمرد.
در پایان چند بیت از دو مقام الله مدد در مدح شیخ احمد جام و نوایی که نخستین بار توسط غلامعلی پورعطایی خلق و اجرا شده تقدیم می‌شود.
الله مدد الله مدد یا احمد جامی مدد/ از مسجد نور آمدم/ دل خسته رنجور آمدم/ با دیده‌ی کور آمدم …
نوایی نوایی نوایی نوایی
همه با وفایند تو گل بی وفایی
الهی برافتد نشان جدایی
جوانی بگذرد تو قدرش ندانی
غمش در نهان‌خانه دل نشیند
به نازی که لیلی به محمل نشیند
به دنبال محمل چنان زار گریم
که از گریه‌ام ناقه در گل نشیند
انتهای پیام