دکتر مرضیه شاوردی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: شبکه جهانی کارآفرینی (GEN) با همکاری بنگاه استارت‌آپ ژنوم (Startup Genome) برای یازدهمین سال متولی، گزارش زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین (اکوسیستم استارت‌آپی) جهان را منتشر کرد. در این گزارش که بر اساس تحلیل گسترده ۳.۵ میلیون شرکت نوآفرین در ۲۹۰ زیست‌بوم جهانی تدوین شده است، ضمن تحلیلی جامع از وضعیت کنونی زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین در سطح جهان، بینش مناسبی نسبت به زیست‌بوم‌های برتر شرکتهای نوآفرین، زیست‌بوم‌های نوآیند و چالش‌های کلیدی پیش روی کارآفرینان ارائه شده است.
به گفته وی، رده‌بندی سال ۲۰۲۳ با اندازه‌گیری ۶ عامل کلیدی موفقیت به شرح زیر انجام شده است:
مدل ارزیابی و رده‌بندی زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین
| ردیف | عامل کلیدی موفقیت | معیار |
|---|---|---|
| ۱ | عملکرد | خروج‌ها: تعداد خروج‌های بیش از ۵۰ میلیون دلار و یک میلیارد دلار و نیز رشد تعداد خروج‌ها |
| ۲ | تامین‌مالی | دسترسی: وابسته به حجم و رشد تأمین مالی در مراحل اولیه |
| ۳ | دسترسی‌به‌بازار | دسترسی به بازار محلی: اندازه بازار محلی |
| ۴ | استعداد و تجربه | استعداد فناوری شامل "کیفیت و دسترسی" و "هزینه" استعداد علوم زیستی شامل: تجربه شامل: |
| ۵ | اتصال | اتصال محلی: تابعی از تعداد دورهمی‌های فناورانه اتصال جهانی: تابعی از شرکتهای نوآفرین و سرمایه‌گذاران بین‌المللی (دارای دفتر کار یا سرمایه‌گذاری در سایر کشورها) |
| ۶ | دانش | ثبت اختراع: حجم، پیچیدگی و تعداد اختراع‌های بالقوه انجام‌شده در زیست‌بوم |
شاوردی با بیان اینکه زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین در کشورهای مختلف، با توجه به این ۶ عامل کلیدی موفقیت، مورد بررسی قرار گرفتند، خاطر نشان کرد: این ارزیابی‌ها نشان داد که سه زیست‌بوم برتر از سال ۲۰۲۰ تا کنون جایگاه خود را حفظ کرده‌اند که «دره سیلیکون» همچنان در صدر قرار دارد و پس از آن «نیویورک» و «لندن» در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند.
روند تغییر رده‌بندی زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی ادامه داد: زیست بوم‌های«بوستون» و «پکن» با خروج از فهرست ۵ زیست‌بوم برتر، به ترتیب در جایگاه ۶ و ۷ قرار گرفتند و در عوض «لس‌آنجلس» و «تل‌آویو»، با ارتقای دو رتبه‌ای، به ترتیب در رده‌های ۴ و ۵ جای گرفته‌اند. همچنین «سنگاپور» با رشدی تحسین‌برانگیز، برای اولین بار وارد فهرست ۱۰ زیست‌بوم برتر شده است و از جایگاه ۱۸ در رده‌بندی ۲۰۲۲ به جایگاه ۸ در سال ۲۰۲۳ رسیده است.
به گفته وی سایر نتایج به این شرح است:
«میامی» نیز پیشرفتی شایان توجه داشته است و با ۱۰ پله صعود نسبت به سال قبل در جایگاه ۲۳ قرار گرفته است.
همه زیست‌بوم‌های مهم چین در رده‌بندی کلی سقوط کرده‌اند، به گونه‌ای که «شنزن» ۱۲ پله، «پکن» ۲ پله و «شانگهای» یک پله تنزل داشته‌اند و به ترتیب در رده‌های ۳۵، ۷ و ۹ جای گرفته‌اند.
رشد زیست‌بوم‌های هند ادامه دارد و «بمبئی» با ۵ پله صعود در جایگاه ۳۱ قرار گرفته است و «بنگلور کارناتاکا» و «دهلی» هر کدام با دو پله صعود، به ترتیب در رده‌های ۲۰ و ۲۴ جای گرفته‌اند.
«ملبورن» با صعود چشم‌گیر ۶ پله‌ای نسبت به سال قبل، به جایگاه ۳۳ رسیده است و ارزش زیست‌بوم استرالیا نسبت به سال قبل، ۴۳ درصد رشد داشته است.
«زوریخ»، پیشرفتی شایان توجه داشته است، نسبت به سال قبل ۱۰ پله صعود کرده است و در جایگاه ۳۶ قرار گرفته است؛ یعنی بیشترین بهبود سالانه در اروپا
در مقایسه با رکوردهای ثبت‌شده در سال ۲۰۲۲، تأمین سرمایه سری A در فوریه ۲۰۲۳ بیش از ۶۰ درصد کاهش یافت و خروج‌هایی با ارزش بیش از ۵۰ میلیون دلار نیز ۸۰ درصد کاهش را تجربه کرد.
شاوردی خاطر نشان کرد: بر اساس این ارزیابی آمریکای شمالی و آسیا، پیشتاز ارزش زیست‌بوم و ارزش خروج هستند، اما اروپا در تأمین مالی مراحل اولیه، در رده دوم جای دارد.
ارزش زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین
وی تاکید کرد: «دره سیلیکون»، ۳۱ درصد از ارزش کل ۳۰ زیست‌بوم برتر را به خود اختصاص داده است، اما حتی این رهبر تثبیت‌شده جهانی نیز در ماه‌های اخیر با کاهش مواجه بوده است، به گونه‌ای که از سه ماهه سوم ۲۰۲۱، تعداد معاملات سری A به طور پیوسته هر ماه کاهش یافته است و تا فوریه ۲۰۲۳ به تنها ۲۷ درصد میزان معاملات در آگوست ۲۰۲۱ رسیده است. تعداد معاملات سری B و بالاتر در دسامبر ۲۰۲۲ به پایین‌ترین حد خود یعنی تنها ۲۵ درصد معاملات آگوست ۲۰۲۱ رسید. اما پس از آن کمی افزایش یافته است.
اروپا؛ مهد زیست‌بوم‌های نوآیند
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی، زیست‌بوم‌های نوآیند را جوامع استارت‌آپی در مراحل اولیه رشد دانست و با بیان اینکه روش رده‌بندی آنها کمی متفاوت از زیست بوم‌های برتر جهان است، گفت: ارزش ۱۰۰ زیست‌بوم نوآیند برتر در مجموع ۱.۵ تریلیون دلار است و اروپا بیشترین تعداد نمایندگان را در میان زیست‌بوم‌های نوآیند دارد و سهم خود را از ۳۷ درصد در ۲۰۲۲ به ۴۱ درصد در ۲۰۲۳ افزایش داده است.
شاوردی با بیان اینکه زیست بوم «کپنهاگ» در رده اول زیست‌بوم‌های نوآیند جای دارد و ارزش زیست‌بوم آن ۲۹ درصد افزایش داشته است، گفت: «بارسلونا» نسبت به سال گذشته، ۵ پله صعود کرده و در جایگاه ۴ زیست‌بوم‌های نوآیند قرار گرفته است.
فناوری‌های نوین حوزه جذاب برای سرمایه‌گذاری خطرپذیر
وی ادامه داد: با وجود رکود کلی اقتصادی، تعداد معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ در سه بخش بازی (۱۳%+)، زنجیره بلوکی (۸%+) و فین‌تک (۴%+) افزایش یافته است، افزود: تولید پیشرفته و رباتیک، سریع‌ترین رشد را از نظر میزان سرمایه سری A داشته است. ۱۶۸ درصد رشد در دوره ۲۰۲۱-۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۱۷-۲۰۱۸.
شاوردی، «هوش مصنوعی» و «مه‌داده‌ها» را دارای بیشترین تعداد معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر دانست و تاکید کرد: این حوزه‌ها ۲۸ درصد معاملات جهانی سرمایه‌گذاری خطر پذیر در سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده‌اند. این بخش همچنین در دوره ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸، بیشترین رشد تعداد خروج‌ها (۷۴درصد) را شاهد بوده است.
«فین‌تک» در جنوب صحرای آفریقا و آمریکای لاتین، رشدی شایان توجه داشته است، به‌گونه‌ای که رشد تعداد معاملات سری A این بخش در این مناطق، در دوره ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ به ترتیب ۴۱ و ۳۷ بوده است.
با ورود فناوری‌های ژرف به دنیای شرکتهای نوآفرین، طی دوره ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸، میزان خروج در این حوزه سریع‌تر از فناوری‌های غیر ژرف رشد کرده است؛ ۳۲۶ درصد در برابر ۲۲۵ درصد.
جایگاه زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین ایران
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی اضافه کرد: در گزارش جهانی رده‌بندی زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین، تحلیلی از وضعیت زیست‌بوم ایران ارائه نشده است؛ ازاین‌رو به منظور مقایسه وضعیت ایران با زیست‌بوم‌های جهانی، از گزارش‌های صندوق نوآوری و شکوفایی، تِکراسا و انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور استفاده شده است. بر اساس گزارش زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین ایران که تِکراسا از طریق مصاحبه با ۱۱۰ نفر از فعالان زیست‌بوم طی دوره زمانی نیمه دوم ۱۳۹۹ تا نیمه اول ۱۴۰۰ ارائه کرده است، وضعیت آماری شرکتهای نوآفرین ایران در مراحل مختلف دوره عمر به شرح زیر است:
| ردیف | مراحل‌رشد | تعداد شرکتهای نوآفرین |
|---|---|---|
| ۱ | پایان بذری | ۳۵۰ تا ۴۵۰ |
| ۲ | میانی (سری A) | ۱۲۰ تا ۱۵۰ |
| ۳ | رشد (سری B) | ۲۵ تا ۵۰ |
| ۴ | پایانی و تک‌شاخ (سری C، D و ...) | ۵ تا ۱۰ |
در این گزارش ارزش زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین ایران بین ۵۵ تا ۷۰ هزار میلیارد تومان (۲ تا ۲.۵ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰) برآورد شده است. در گزارش جهانی ۲۰۲۳، ارزش برخی زیست‌بوم‌های منطقه منا و جنوب صحرای آفریقا به این شرح است: قاهره ۸.۳ میلیارد دلار، نایروبی (که ۹۷ درصد شرکتهای نوآفرین کنیا را در خود جای داده است و برترین زیست‌بوم را در جنوب صحرای آفریقا دارد) ۷ میلیارد دلار، ابوظبی (پنجمین زیست‌بوم منا از نظر عملکرد) ۳.۹ میلیارد دلار، بحرین (دهمین زیست‌بوم منا از نظر عملکرد) ۹۲۸ میلیون دلار، دوحه ۶۸۵ میلیون دلار، شارجه (دومین زیست‌بوم نوآیند منطقه) ۳۴۹ میلیون دلار و مسقط ۳۰۱ میلیون دلار. با توجه به این ارقام، ایران از نظر عملکرد زیست‌بوم در جایگاهی بین ۶ تا ۱۰ کشور اول منطقه منا قرار می‌گیرد و البته دلیل ارزش‌گذاری پایین‌تر زیست‌بوم ایران نسبت به منطقه، دسترسی‌نداشتن به بازارهای منطقه و جهان و کاهش ارزش ریال است. از سوی دیگر، ارزش زیست‌بوم استانبول که یکی از کشورهای منطقه چشم‌انداز ایران است و رتبه ۱۶ زیست‌بوم‌های نوآیند را دارد، ۲۲ میلیارد دلار است. ارزش زیست‌بوم در برخی کشورهای اروپا و آمریکای لاتین در محدوده‌ای مشابه ایران قرار دارد: ریو دو ژانیرو (اولین زیست‌بوم نوآیند در آمریکای لاتین) ۲.۴ میلیارد دلار، بوداپست ۱.۸ میلیارد دلار و بلگراد ۱.۱ میلیارد دلار.
مدل ارزیابی زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین
شاوردی خاطر نشان کرد: نظام‌های ارزیابی و رده‌بندی جهانی، با ارائه چارچوب، مدل و معیارهای ارزیابی، راهنمایی مناسب برای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در راستای حمایت از نوآوری و توسعه فناوری در کشورها است. صندوق نوآوری و شکوفایی نیز به‌عنوان متولی اصلی تأمین مالی زیست‌بوم نوآوری کشور، همواره در تلاش است با بررسی و تحلیل گزارش‌های جهانی مانند گزارش شاخص جهانی نوآوری (GII)، گزارش رقابت‌پذیری جهانی (GCR) و گزارش رده‌بندی زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین جهان (GSER) نقاط اثرگذاری خود را شناسایی و در راستای تقویت آنها برنامه‌ریزی و اقدام کند.
وی یادآور شد: صندوق در سال‌های گذشته علاوه بر ارائه خدمات مالی متنوع (تسهیلات، ضمانت‌نامه، سرمایه‌گذاری خطرپذیر و توانمندسازی) به شرکتهای دانش‌بنیان و نوآفرین، سیاست‌ها و اقداماتی را هم در راستای توسعه نظام تأمین مالی نوآوری کشور و در نتیجه ارتقای جایگاه زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین در رده‌بندی‌های جهانی در پیش گرفته است.
وی با اشاره به عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی در زمینه تقویت زیست بوم نوآفرینی در کشور، گفت: در این راستا از یک‌سو با برگزاری رویدادهای مختلف، علاوه بر سرمایه‌گذاری روی شرکتهای نوآفرین امکان جذب سرمایه از سایر منابع را برای شرکتهای نوآفرین فراهم کرده است و از سوی دیگر، با توسعه ابزارهای نوین مانند صکوک نوآوری امکان عرضه اولیه سهام این شرکت‌ها در بازار سهام را فراهم کرده است. به‌علاوه ابزارهای مختلف تأمین مالی صندوق، رشد و توسعه کمی و کیفی شرکتهای نوآفرین و در نتیجه رشد ارزش‌گذاری این شرکت‌ها را در پی داشته است.
شاوردی یکی از سیاست‌های اصلی صندوق در راستای شکل‌دهی و تقویت زیست‌بوم شرکتهای نوآفرین و توسعه دسترسی به سرمایه‌گذاری خطرپذیر در زیست‌بوم را ارتقای کمی و کیفی «صندوق‌های پژوهش و فناوری» در سطح کشور عنوان کرد و گفت: صندوق‌های پژوهش و فناوری، نهادهای مالی غیردولتی هستند که خدماتی شامل تسهیلات، ضمانت‌نامه و سرمایه‌گذاری خطرپذیر را به زیست‌بوم نوآوری کشور ارائه می‌کنند. در حال حاضر، ۶۹ صندوق پژوهش و فناوری با مجموع سرمایه ۱۳۷۲ میلیارد تومان مشغول به فعالیت هستند. بر اساس گزارش انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر که صندوق‌های پژوهش و فناوری از مهم‌ترین اعضای آن هستند، مبلغ کل معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور در سال ۱۴۰۰ برابر با ۲۲۲۰ میلیارد تومان و تعداد آن ۳۱۵ معامله بوده است.
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری خاطر نشان کرد: به‌علاوه، صندوق نوآوری و شکوفایی در راه‌اندازی «صندوق‌های جسورانه بورسی» نیز مشارکت داشته است. این صندوق‌ها، تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار شکل می‌گیرند و ورود صندوق نوآوری و شکوفایی به این حوزه، توسعه این صندوق‌ها را از نظر حجم منابع، کیفیت و کمیت حمایت در پی داشته است. پیش از حضور صندوق نوآوری و شکوفایی در بازار سرمایه، ۱۱ صندوق جسورانه و خصوصی با سرمایه ۱۳۵۵ میلیارد تومان در زیست‌بوم نوآوری کشور فعال بودند که با مشارکت صندوق، سرمایه در اختیار آنها به بیش از ۵۲۱۵ میلیارد تومان رسیده است.
همچنین صندوق اقدام به هم‌سرمایه‌گذاری در ۱۹۱ طرح با همکاری ۳۰ صندوق پژوهش و فناوری و ۲۷ شتاب‌دهنده کرده است. سرمایه‌گذاری صندوق در این طرح‌ها در مجموع ۱۲۹۲ میلیارد تومان و منابع سایر سرمایه‌گذاران ۴۳۱۹ میلیارد تومان بوده است.
روند هم‌سرمایه‌گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی در زیست‌بوم نوآوری ایران
وی با اشاره به وضعیت دسترسی به بازار زیست‌بوم نوآوری کشور، گفت: صندوق با ارائه تسهیلات نمونه‌سازی و نیز خدمات توانمندسازی به‌ویژه خدمات آزمایشگاهی، حمایت از دریافت استانداردها و حمایت از حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، در مسیر تشویق و تسهیل تجاری‌سازی دستاوردهای شرکتهای نوآفرین و دانش‌بنیان گام برداشته است.
شاوردی با اشاره به یکی دیگر از خدمات این صندوق، تصریح کرد: در معیار تجربه، افزایش مقیاس و خروج‌های موفق و نیز شکل‌گیری شرکتهای نوآفرین و جذب سرمایه سری A در آنها سنجیده می‌شود. صندوق از یک‌سو با هم‌سرمایه‌گذاری و اعطای تسهیلات، امکان رشد و افزایش مقیاس شرکت‌ها و درنهایت ورود آنها به بازار سهام را فراهم کرده است و از سوی دیگر با حمایت از شتاب‌دهنده‌ها و برگزاری رویدادهای «پیوند» و «دوشنبه‌های استارت‌آپی» امکان شکل‌گیری و جذب سرمایه شرکتهای نوآفرین را فراهم کرده است.
انتهای پیام