خشکسالی پدیده‌ای خزنده و پیچیده است که ناشی از کمبود بارش و افزایش درجه حرارت بوده و برخلاف سایرحوادث، پیش بینی ابتدا، مدت و انتهای آن نیز دشوار است. استان خراسان جنوبی از سال ۱۳۷۷ تاکنون با پدیده خشکسالی مواجه بوده است.
به گزارش ایسنا، سال‌هاست خشکسالی در این سرزمین جزء لاینفک اقلیم شده؛ به گونه‌ای که طراوت محصولات کشاورزی را گرفته و کشاورزان را که سهم زیادی از جمعیت استان را دارند، زمین گیر کرده است. انگار با هر دانه‌ای که می‌روید زمین خشک تر می‌شود و تنها کشاورز ناامیدی برداشت می‌کند.
حدود ۳ درصد از فرونشست یا نشست زمین در دنیا دارای نرخ بیشتر از ۲۰ سانتی‌متر در سال است و در ایران، این عدد حدود ۱۶ درصد و بیش از ۵ برابر متوسط جهانی است. طبق گزارش سازمان نقشه برداری کشور، نرخ‌های ۱۱ تا ۲۰ سانتی متر در سال حدود ۳۵ درصد مناطق ایران را در برمی‌گیرد. پدیده فرونشست ممکن است به صورت نشست تدریجی یا ناگهانی سطح زمین و به هر دو علت طبیعی یا در اثر فعالیت بشر ایجاد شود. فرونشست سطح زمین نیروی قابل توجهی است که در بسیاری از نواحی تحمیل می شود و در صورت گسترش به ساختارهای زیربنایی موجود خسارت وارد می‌کند.
اضافه برداشت‌های دردسرساز
عباس سارانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در این خصوص در گفت‌وگو با ایسنا گفت: وقوع پدیده فرونشست زمین در خراسان جنوبی یک تهدید جدی است و سالانه ۱۲۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت آب در استان داریم.
وی با بیان اینکه اضافه برداشت باعث تشدید پدیده فرونشست شده است، افزود: اکنون فرونشست زمین در ۱۷ محدوده مطالعاتی استان دیده شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در خصوص پدیده خزنده فرونشست، گفت: فرونشست زمین اکنون در دشت‌هایی از جمله سهل‌آباد، چاهک موسویه، خضری، طبس، مختاران، سرایان و سده مشاهده شده است.
سارانی ادامه داد: مهاجرت، از بین رفتن زمین‌های کشاورزی، کاهش آبدهی چاه‌ها، تشدید فرسایش و وقوع پدیده گرد و خاک، از خسارات جبران ناپذیر فرونشست زمین است.
وی با بیان اینکه برداشت آب از چاه‌های کشاورزی استان ۱۶۲ درصد آب قابل برنامه‌ریزی شده در حالی که در دنیا ۴۰ درصد است، تصریح کرد: براساس استانداردهای جهانی سالانه ۴۰ درصد حجم ورودی آب به سفره‌های زیر زمینی را می‌توانیم برداشت کنیم که در حال حاضر به مرحله فوق بحران و تنش رسیده‌ایم. فرونشست زمین به صورت تدریجی رخ می‌دهد.۷۴ درصد دشت‌ها و محدوده‌های مطالعاتی استان قابل برنامه‌ریزی ممنوعه و ممنوعه بحرانی است.
راهکار فرونشست چیست؟
علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: راهکار متوقف کردن فرونشست در دشت‌های کشور، توقف روند رو به رشد مصرف و برداشت آب و توجه به احیای آبخوان‌هاست.
وی با بیان اینکه فرونشست پدیده‌ای مصنوعی نیست؛ بلکه واکنش طبیعی سفره به برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی است، افزود: زمانی که نشست زمین ظهور و بروز پیدا کرد عملا نمی‌شود کار خاصی انجام داد، اما در راستای پیشگیری و کاهش سرعت این پدیده، یکی از بهترین اقدامات حفاظت از منابع آب، اصلاح روش‌های آبیاری و تغییر الگوی کشت است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: طرح‌های آبخیزداری راهکاری برای مقابله و جلوگیری از گسترش فرونشست زمین در این منطقه بوده، اما باید گفت پدیده فرونشست راهی بی بازگشت است، اما با شیوه‌هایی که برای احیا و تعادل‌بخشی آبخوان‌ها به‌کار می‌بریم، باید برداشت‌ها کنترل شود.
نصرآبادی ادامه داد: مهم ترین و پیشگیرانه ترین روش در این حوزه اجرای طرح‌های آبخیزداری است و در استان خراسان جنوبی در دشت سرایان به طور ویژه با پدیده فرونشست زمین مواجهیم که خوشبختانه از اولین شهرستان‌هایی است که اقدامات حوضه آبخیزداری ملی در آن انجام شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اظهار کرد: مدیریت منابع آب با اجرای طرح‌های آبخیزداری و مدیریت برداشت سفره‌های زیرزمینی باید به گونه‌ای باشد که از بروز پدیده فرونشست زمین جلوگیری کند و با عملیاتی شدن و بروز این پدیده جبران بسیار سخت خواهد بود چراکه بافت سفره از بین رفته است.
وی اظهار کرد: با مدیریت سریع برداشت‌های غیرمجاز و مصلوب کردن چاه‌های غیرمجاز و توسعه طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری می‌توان جلوی تشدید فرونشست و ادامه آن را گرفت و استان خراسان جنوبی با محاط شدن بین دو کویر بزرگ لوت و مرکزی و همچنین بادهای ۱۲۰ روزه سیستان و حدود ۲۰ سال خشکسالی در وضعیت حساس تری واقع است.
فرونشست اکنون در خراسان جنوبی جدی است و با ساز و کارهایی حداقل باید جلوی پیشرفت آن را گرفت؛ بخشی از این ساز و کارها به میزان مصرف ما برمی‌گردد.
انتهای پیام