به گزارش ایسنا، داشتن شهری زیبا و آراسته، نیازمند شهروندانی مسئولیت‌پذیر و سازمان‌ خدمات شهری وظیفه‌شناس است. مسئولیت پاکیزه کردن شهرها در ایران بر عهده شهرداری‌ها گذاشته شده است. شهرداری با بهره‌گیری از نیروهای پاکبان این مسئولیت را اجرایی می کنند. افرادی که سلامت خود را در دست گرفته اند تا پاکیزگی را به مردم شهر تقدیم کنند.

در تقویم جهانی، ۱۷ ژوئن (۲۷ خرداد) به نام "روز رفتگر" نامگذاری شده است. در برخی منابع آن را "روز جهانی مردان رفتگر" هم آورده‌اند. در برخی کشورها نیز ۱۵ سپتامبر را نیز به عنوان روز جهانی "پاکسازی" در نظر گرفته اند و تعدادی از کشورها، روز جهانی رفتگر را در همین روز گنجانده و ۱۷ ژوئن را به رسمیت نمی‌شناسند.

در برخی منابع نیز ۱۷ سپتامبر به عنوان "روز جهانی پاکسازی زمین" آمده و زحمات پاکبانان را در این روز گرامی می‌دارند. اما فارغ از روزها و نام‌ها، برای پاسداشت تلاش‌های این قشر شریف نباید در تاریخی خاص متوقف شد یا به قراردادها و توافق‌نامه‌های جهانی بسنده کرد و منتظر یک روز خاص در تقویم بود. به طور حتم سهم این قشر از تقویم قطعا بیشتر از یک روز است.

شاید اولین تصویر از پاکبانان نه از طریق دیدن، بلکه به واسطه شنیدن صدای خش خش جاروکشیدن آنها در کوچه و خیابان‌ها بر ذهن حک می‌شود. صدایی که شاید نقش آهنگ بیدارباش را برای ما داشته باشد اما روایتگر ساعت‌ها تلاش آنان است که از تاریکی بامداد آغاز شده است.

در دوران همه‌گیری کرونا، تمامی نگاه‌ها به کادر درمان به عنوان خط مقدم جبهه سلامت بود اما تلاش‌های پاکبانان بی‌ادعا در این بازه زمانی، کمتر دیده شد. اگرچه پاکبانان در تمام طول سال با آلودگی سر و کار دارند اما در سال‌های خودنمایی این ویروس ناشناخته، تقابل آنها با آلودگی چندبرابر شده بود. علاوه بر زباله‌هایی که گهگاه در خیابان رها می‌شوند، در این دوره، ماسک، دستکش و دستمال، میهمانان جدید خیابان بودند که مواجهه مستقیم پاکبانان با این زباله‌ها، سلامت آنان را با چالش‌های جدی مواجه می‌کرد. بیراه نیست اگر بگوییم که پاکبانان فرشی از زیبایی را با تار و پودی از جنس سلامت خود در سطح شهرها می‌گستراندند.

بسیاری از شهروندان در شهرستان محلات و بسیاری از نقاط کشور در انتظار فصل پاییز و خزان برگ‌های چنار و خلق رنگین‌کمانی پاییزی در سطح معابر و ثبت تصاویر جذاب هستند اما این زیبایی، زحمت دوچندان به پاکبانان تحمیل کرده و پارادوکسی جالب به وجود می‌آورد. چرا که در صورت عدم جمع‌آوری برگ ها، در صورت بارندگی، با مسدود کردن جوی‌ها و مسیرهای حرکت آب و ایجاد آبگرفتگی، چالشی جدی برای مسیرها به وجود می‌آید.

این پارادوکس به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ آنجا که باران‌های پاییزی یا بهاری، منجر به خلق خاطراتی دلنشین برای بسیاری می‌شود، نیاز به صرف انرژی مضاعف از سوی پاکبانان برای حفظ آراستگی شهرها زیادتر می شود. چه بسیار است روزهایی که تمام تلاش چندساعته آنان با وزش یک باد، در عرض چند ثانیه بر باد می‌رود و غبار خستگی بر تن آنها می‌ماند.

اگرچه با پول نمی‌توان حتی بخشی از خدمات آنها را ارج نهاد و از طرفی، طبق آنچه که شهردار شهر محلات می‌گوید، به دلیل نبود رابطه استخدامی مستقیم بین شهرداری و آنها، دست شهرداری برای حمایت‌های مادی بیشتر از این قشر بسته است، اما شهردار می گوید با همکاری شورای اسلامی شهر تلاش می‌کند تا حد امکان، به حمایت‌های مادی و معنوی از آنان بپردازد.

شهردار شهر محلات گفت: نیروهای خدماتی در دستگاه‌های خدمات‌رسان مانند شهرداری که به نحوی به دولت وابسته هستند، از حوزه استخدامی خارج شده و در قالب شرکت‌های تامین نیرو یا حجمی جذب می‌شوند و به همین دلیل، ارتباط مستقیم سازمانی با آن دستگاه ندارند.

عزیز تقی‌زاده اظهار کرد: جذب نیرو در این شرکت‌ها نیز توسط شهرداری انجام نمی‌گیرد بلکه طی قراردادی با یک شرکت، این خدمات به شهرداری ارائه می‌شود. قرارداد با شرکت خدمات‌رسان به صورت سالیانه بوده و ممکن است پس از اتمام قرارداد، برای سال بعد تغییر پیدا کند.

وی ادامه داد: توصیه ما این است که در صورت تغییر پیمانکار، نیروهای خدماتی تغییر پیدا نکنند. اگرچه ارتباط سازمانی، تعهد مالی یا قراردادی مستقیم بین شهرداری با نیروهای خدماتی از جمله پاکبان وجود ندارد، اما از آنجا که این افراد در حال ارائه خدمات شهری و انجام اقدامات حوزه شهرداری هستند، شهرداری اقداماتی را در قبال آنها انجام می‌دهد.

شهردار شهر محلات تصریح کرد: شهرداری بر پرداخت درست و به موقع حقوق این افراد از طرف شرکت پیمانکار نظارت می کند تا لطمه‌ای به این افراد وارد نشود. از آنجا که بخشی از کارهای خدماتی شهرداری در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور به شمار می‌آید، شهرداری بر ارائه درست لیست بیمه و پرداخت حق بیمه توسط شرکت برای جلوگیری از ‌تضییع حقوق آنها نظارت می‌کند.

وی گفت: کنترل پرداخت حقوق بر اساس قانون کار و پرداختی‌های رفاهی از قبیل تولد فرزند نیز توسط شهرداری انجام می‌شود. از آنجا که ارتباط سازمانی بین این افراد با شهرداری وجود ندارد، هرگونه پرداخت خارج از قانون کار تخلف محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: اما با نظر مساعد شورای اسلامی شهر محلات تلاش می‌شود تا حد امکان در اعیاد مختلف به نحوی از تلاش‌های آنان تقدیر شود. از جمله این اقدامات می‌توان به هدیه نقدی و کاری در روز کارگر با نظر شورای شهر اشاره کرد.

وی اضافه کرد: اخیراً نیز تلاش شده است تا با اقداماتی نسبت به تقویت روحیه آنان اقدام شود که پس از طی فرآیندهای قانونی، تصویب در شورای شهر و تایید در کمیته انطباق، به آنان اعلام خواهد شد.

بر اساس این گزارش، پاکبانی در حصار زمان و مکان محدود نیست. تصویر فعالیت آنها در گرمای غیرقابل تحمل ظهر تابستان در آفتاب سوزان که گاهی با چاشنی قضاوت و اتهام کم‌کاری مردم همراه است، در کنار سرمای خشک و بی‌رحم زمستان که حتی آتش نیز راهگشا نیست، دشواری کار آنان را نشان می‌دهد. اما آنچه که به این دشواری دامن می‌زند، شرایط و حوادث پیش‌بینی نشده‌ای مانند سیلاب است که ممکن است گاه و بیگاه پاکبانان را، به صورت فوق العاده راهی خیابان‌ها کند.

علاوه بر تمام دشواری‌های این شغل، ضعف فرهنگی برخی مردم که زباله‌هایی خود را در گوشه و کنار شهر رها می‌کنند مزید بر علت است. زباله های رها شده توسط حیوانات ولگرد، در سطح شهر پخش می شود. برخی نیز که زباله‌هایی خود را از خودرو به بیرون پرتاب می‌کنند، بر سختی کار پاکبانان می‌افزایند. اگرچه از سوی راهنمایی و رانندگی برای پرتاب زباله از خودرو جرائمی در نظر گرفته است اما به دلیل گستردگی شهرها و نبود ابزارها یا نیروهای نظارتی کافی، نمی‌توان از ظرفیت این قانون به درستی بهره برد. وظیفه‌شناسی شهروندان و ارتقای فرهنگ اجتماعی، رکن مهمی در جلوگیری از این معضل است.

شاید شعار کلیشه‌ای "شهر ما، خانه ما" بارها به گوش ما خورده باشد اما اگر تک‌تک شهروندان یک بار به ابعاد این شعار فکر کرده و آن را به کار می‌گرفتند، علاوه بر تحمیل زحمات کمتر به پاکبانان و داشتن شهری زیباتر، می‌شد از ظرفیت پاکبانان در زیباسازی شهرها و توسعه خدمات شهری و نه پاکسازی شهر، استفاده کرد.

شاید این تصور وجود داشته باشد که بیشترین مطالبه پاکبانان، درخواست‌های مالی باشد اما شاه‌بیت درخواست آنان، توجه بیشتر و احساس وظیفه شهروندان نسبت به حفظ سیمای شهر است.

علیرضا که سال‌های بسیاری را به این حرفه مشغول است، از قرار ندادن زباله داخل سطل‌های مکانیزه گلایه‌مند است و می‌گوید: بارها دیده‌ام که افراد مسافت زیادی را طی می‌کنند و زباله را کنار سطل قرار می‌دهند و در پاسخ به دلیل این کار، وجود نان یا باقی‌مانده غذا در زباله برای استفاده حیوانات یا پرندگان را عنوان می کنند در حالی که باقی مانده این زباله‌ها پس از استفاده توسط پرندگان، در سطح کوچه رها شده و علاوه بر زشت کردن چهره شهر زحمت پاکبانان را دوچندان می‌کند.

یکی دیگر از پاکبانان در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: بیشترین فشار کاری برای ما پس از مراسمات و جشن‌هاست که زباله‌های حاصل از پذیرایی‌ها در کوچه و خیابان رها می شود و کار ما را دوچندان می‌کند. ما نیز به همراه خانواده دوست داریم از این مراسم ‌ها لذت ببریم اما این اتفاقات خستگی را بر تن ما می‌گذارد.

پاکبان دیگری که تمایل به صحبت کردن نداشت، اما باشنیدن صحبت‌های همکارانش سفره دل خود را باز کرد، افزود: علاوه بر دشواری‌های کار، چیزی که بیشتر از همه ما را آزار می‌دهد، نگاه از بالا به پایین و ترحم‌آمیز برخی از شهروندان به ما و شغل ماست. نگاهی که گاهی خانواده‌های ما را نیز آزار می‌دهد.

وی ادامه داد: بی توجهی برخی افراد به پاکیزگی شهر معضل بزرگی است. بسیاری از افراد کیسه زباله رو روی خودرو می گذارند تا پس از رسیدن به سطل زباله آن را در سطل بیندازند، اما در مواردی کیسه زباله از روی خودروی آنها می‌افتد و آنها بدون توجه و بی‌تفاوت، به مسیر خود ادامه می‌دهند. غافل از اینکه ساعت‌ها برای نظافت آن معبر تلاش شده است.

وی تصریح کرد: از طرفی جدول آب کنار مغازه‌ها برای برخی افراد از جمله میوه‌فروشی‌ها و مکانیکی‌ها، حکم سطل زباله را دارد! ریختن زباله ها در جوی آب علاوه بر مسدود کردن پل‌ها و راه‌های عبور آب، بوی نامطبوعی را ایجاد می‌کند. شهروندان تصور می‌کنند که این شرایط به خاطر کم‌کاری همکاران ماست در حالی که ممکن است در طول روز چندین بار جدول تمیز شود اما به خاطر گرمای هوا، فساد ناشی از باقی مانده میوه‌ها، در عرض کمتر از یک ساعت موجب ایجاد بوی نامطبوع می‌شود.

فراموش نکنیم که احساس مسئولیت شهروندان نسبت به پاکیزه نگه داشتن محیط زندگی خود، از وارد آمدن فشار مضاعف بر پاکبانان جلوگیری کرده و موجب می‌شود تا این قشر شریف، با دغدغه کمتر زندگی کنند و هزینه بی‌مسئولیتی برخی افراد را نپردازند.

اگرچه درخواست‌های مالی در اولویت مطالبات آنان نبود اما نباید به سادگی از کنار این مسئله گذشت. چرا که حمایت‌های مالی بیشتر می‌تواند به عنوان عامل انگیزشی برای ماندگاری آنان بدل شود.

تلاش‌های بی‌منت پاکبانان آنان را به قشری با جایگاه ویژه و غیرقابل انکار برای شهر و شهروندان تبدیل کرده است و فکر کردن به نبود این قشر حتی برای یک روز، بسیار آزاردهنده است. حرفه قابل احترامی که کمتر افرادی تمایل به فعالیت در آن را دارند. بنابراین شایسته است که به احترام‌شان کلاه از سر برداشت و ایستاده آنها را تشویق کرد.

انتهای پیام