مرتضی رضوانفر درباره کتیبه‌ای مزین به شعر فارسی که در محراب «کلیسا-مسجد» در شهر دربندِ روسیه نگاشته شده است، به ایسنا گفت: این مسجد اکنون به دو اسم «کلیسا_ مسجد» و مسجدِ «توبه» نامیده می‌شود و از مهمترین خصوصیات آن، استفاده از شعر فارسی در محراب آن است. شاید مسجدی در ایران نباشد که شعر فارسی در محراب داشته باشد، اما در شهر دربند، دو مسجد «توبه» (کلیسا-مسجد) و «شاه عباس» دارای شعر فارسی در محراب است. شعر محرابِ مسجد توبه، از سوزنی سمرقندی برای توبه از گذشتهٔ خویش به این شرح است: «چار چیز آورده‌ام یا رب (شاها) که در گنج تو نیست/ نیستی و حاجت و عذر و گناه آورده‌ام»
او ادامه داد: «کلیسا_مسجد» احتمالا از معدود مساجد جهان است که مدتی به کلیسا تبدیل شده و نامی دوگانه یافته است. در ۲۲ ژوئن سال ۱۸۰۶ میلادی، ارتش روسیه وارد شهر دربند شد. شهر دربند از جمله شهرهای مهمی است که به واسطۀ عهدنامه گلستان از ایران جدا شده است و اکنون قدیمی‌ترین و تنها شهر شیعه‌نشین روسیه است. کادر افسران در ارگ نارین قلعه و در برخی از خانه‌های مردم شهر اسکان داده شدند. به دلیل نبود کلیسا در شهر برای انجام آیین‌های مذهبی برای ارتش، در محل استقرار ارتش از محراب سیار استفاده کردند.
این پژوهشگر افزود: در سال ۱۸۲۳ ضمن بازدید فرمانده منطقه قفقاز از شهر، افسران موضوع ساخت کلیسا را برای وی طرح کردند. به دستور او، ساختمان مسجد به «کلیسای جرجیس» تبدیل شد، اما تغییرات چندانی در معماری آن اعمال نشد و تنها صلیبی بالای گنبد نصب شد. بیش از ۴۰ سال بعد ساختمان مسجد به مسلمانان بازگردانده شد، اما دوباره سال ۱۹۳۶ در دوره دین‌ستیزی، به موزه تبدیل شد و نهایتا در ۱۹۹۴ میلادی، مسجد از نو افتتاح شد که البته در بازسازی مسجد گنبد آن حذف شد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: همانطور که از تابلو روی دیوار مسجد مشخص است، این مسجد جزو پرونده ثبت جهانی شهر دربند در یونسکو است.
بیشتر بخوانید:
فرمان شاه عباس در "دربند" روسیه
انتهای پیام