به گزارش ایسنا، دکتر عباس امام (نویسنده، مترجم و خوزستان‌پژوه) در درنگی بر این کتاب مطلبی با عنوان «معمای توسعه خوزستان»؛ اثری نو و دیگرگون نوشته و برای انتشار در اختیار ایسنا قرار داده که در ادامه می‌خوانید:

آغازگران کار نظری و نیز کار عملی درباره «توسعه خوزستان» (به مفهوم دقیق این اصطلاح) غیرخوزستانی‌ها بوده‌اند. از فعالان ایرانی غیرخوزستانی عرصه نگارش مقاله یا کتاب درباره توسعه خوزستان می‌توان از میرزا آقاخان کرمانی، میرزا عبدالغفار نجم الملک/نجم‌الدوله (اصفهانی‌الاصل)، میرزا حسنعلی‌خان افشار (اهل ارومیه)، ابوالحسن ابتهاج (رشتی‌الاصل) عبدالرضا انصاری، غلامرضا افخمی، مهندس احمد آل‌یاسین، کمال اطهاری، کاوه احسانی، تورج اتابکی (همگی غیرخوزستانی) نام برد؛ همچنانکه از غیرایرانی‌های اروپایی و آمریکایی نیز این افراد شایسته یادآوری هستند: دیوید یی. لیلیانتال (David E. Lilienthal)، گوردون کلاپ (Gordon Clapp)، مارک کرینسون، پولین لاواین دورینگ و اف. آر. سی. بگلی (نگاه کنید به امام،۱۴۰۱؛ الف و ب). البته خانم هاگریس گودل و ریتا ویزینگر نیز باید به این فهرست افزوده شوند.

اما کوشندگان خوزستانی حوزه عمومی توسعه خوزستان (به استثنای زنده‌یاد عبدالامیر نگهبان پیشگام خوزستان‌پژوهی در سال‌های آغازین دهه ۱۳۱۰ ) فقط حدود سه دهه است که پای در این وادی ضروری تحول همه‌جانبه استان خود گذاشته‌اند. اگرچه تلاشگران استانی توسعه خوزستان در این سه دهه در قالب‌های گوناگون کتاب، مقاله، سخنرانی، پروژه‌های سازمانی مختلف، پایان‌نامه‌های تحقیقی و یا در رسانه‌های همگانی بسیار پرشمار هستند اما فقط به عنوان نمونه می‌توان (علاوه بر نهاد رسمی متولی این امر یعنی «سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خوزستان») از افرادی مانند محمدعلی رونق، دکتر سیدمرتضی افقه، دکتر عبدالرضا نواح، دکتر احمد میدری، دکتر محمد کیانوش، دکتر محمدرضا علم، دکتر عباس امام، سید لطف‌الله هاشمی، علی‌حسین حسین‌زاده، محمد مالی، لفته منصوری، امید حلالی، علی دژمان و... نیز نام برد.

دکتر یدالله مهرعلی‌زاده، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز، از فعالان حوزه توسعه خوزستان است. نامبرده در ۲۰ سال اخیر هم در زمینه نظری آثار و دست نوشته‌هایی مخنلفی با رویکر توسعه منابع انسانی دارد و هم در زمینه کارهای اجرایی مرتبط با توسعه استان خوزستان؛ چه در تالیف مقاله و کتاب‌های گوناگون مرتبط و چه در مقام مسوولیت‌های اجرایی در سطوح بین‌المللی، ملی و استانداری خوزستان و هم‌اکنون سازمان مدیریت صنعتی خوزستان آثار ماندگاری به رشته تحریر درآورده است. یکی از آثار فاخر ایشان کتاب جامع «واکاوی بحران هفت‌تپه: مطالعه موردی شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه خوزستان» (اهواز: انتشارات هیرو ،۱۳۹۸) در ۳۵۶ صفحه است که حاصل تلاش و تجارب نامبرده در بررسی بحران هفت تپه در خوزستان است و به جرات می‌توان گفت یگانه اثر از تاریخ و فراز و فرودهای هفت‌تپه و بروز بحران و تحلیل دلایل آن است که تاکنون تجربه‌نگاری شده است.

با چنین تجربه نظری و عملی و آگاهی از مسایل و لایه‌های پیچیده سیاست‌گذاری در ایران  این بار وی به تالیف و انتشار کتاب «معمای توسعه خوزستان: سرزمین گنج در رنج» (تهران: انتشارات راه معاصر، ۱۴۰۲) اقدام کرده است. در این اثر پژوهشی ارزشمند چهار تن دیگر از فعالان اثرگذار و صاحب نظر و قلم خوزستانی در «توسعه خوزستان» نیز همکاری بسیار تنگاتنگی داشته‌اند: دکتر محمد کیانوش‌راد، دکتر عباس امام، سیدلطف‌الله هاشمی و خانم دکتر زهرا هیبت‌الله‌پور.

کتاب در پنج بخش فصل و در ۲۵۲صفحه تنظیم شده است. ساختار کلی کتاب به سبک کتاب‌ها و آثار دانشگاهی است و از جنبه اسنادی و تحلیلی بسیار دقیق و قوی است.

دکتر عباس امام

عنوان کتاب «خوزستان سرزمین گنج در رنج» با سوالی اصلی آغاز شد:

«چرا استان خوزستان علی‌رغم همه فرصت‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و ثروت‌های زیرزمینی طبیعی» در مدار توسعه‌یافتگی قرار نگرفته است؟ معمای توسعه‌نیافتگی خوزستان در حوزه‌های اقتصادی، صنعتی و  معدنی، حوزه میراث باستانی، صنایع دستی و گردشگری، حوزه کشاورزی، دامپروری و شیلات، حوزه جمعیتی، اجتماعی ـ فرهنگی، حوزه محیط زیست، آب و فاضلاب و حوزه سلامت و بهداشت چیست؟ به تعبیر دیگر چرا این سرزمین صاحب گنج این گونه در رنج به سر می‌برد؟ مساله محوری کتاب بر توصیف و تبیین ابعاد ظاهری و باطن توسعه استان خوزستان در ۲ دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی بر اساس نظریه‌های مختلف توسعه مانند: نظریه نوسازی، نظریه وابستگی  و نظام جهانی و نظریه  نهادگرایی جدید و... توصیف و تحلیل شده است. در ادامه به بررسی این مساله پرداخته می‌شود آیا مساله توسعه‌نیافتگی استان خوزستان ناشی از عوامل بیرون از استان، عوامل درون استان و یا تلفیقی از درون و بیرون است.

عناوین بخش‌های پنجگانه کتاب به شرح زیر است:

ـ فصل نخست: کلیات

ـ فصل دوم:معنای توسعه و توسعه نیافتگی

ـ فصل سوم: وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خوزستان

ـ فصل چهارم: عوامل تاثیرگذار ملی و استانی بر توسعه خوزستان

ـ فصل پنجم: ارایه مدلی جهت تحلیل علل توسعه‌نیافتگی خوزستان

از ویژگی‌های مهم کتاب این است که هر فصل در پی پاسخ دادن به چند پرسش پژوهشی حساب شده است. به عنوان مثال پرسش‌های پژوهشی مهرعلی‌زاده و همکاران عبارتند از:

۱.تا چه اندازه بسترها و مبانی فلسفی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مدیریتی و سازمانی نظام سیاسی بعد از انقلاب کلیت یک اجتماع متشکل از چهار خرده نظام معرفت، ثروت، قدرت و منزلت را در اقتصاد ایران و استان خوزستان ایجاد کرده‌اند؟

۲.خوزستان قبل از انقلاب و جایگاه خوزستان در توسعه ایران در پنج برنامه قبل از انقلاب با خوزستان بعد از انقلاب اسلامی در شش برنامه توسعه اجرا شده و سند چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ چه تفوت ماهوی دارند؟

۳.تا چه میزان وجود مداخله نهادهای سیاسی و اقتصادی ملی و استان‌های مرکزی دولتی و بخش خصوصی موجب توسعه‌نیافتگی خوزستان شده است؟

دیگر فصل‌های کتاب نیز در پی یافتن پاسخ‌هایی درخور به این گونه پرسش‌ها هستند. کتاب حاوی ارقام و آمار برگرفته از منابع علمی و مرجع و معتبر کشوری و تقریبا بسیاری از منابع و گزارش‌های گذشته بررسی و مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌اند. زبان کتاب نیز زبانی است خوش‌خوان و عمدتا به دور از پیچیدگی‌های زبانی نوشتاری.

در خاتمه کتاب فرض شده است تقابل و تضاد مجموعه‌ای از عوامل بیرونی و درونی ناسازگار و ناهمسان پس‌افتادگی توسعه در استان خوزستان را ایجاد کرده است. لذا به ارایه مدلی جهت تحلیل علل توسعه‌نیافتگی خوزستان پرداخته شده است.

بی‌تردید «معمای توسعه خوزستان: سرزمین گنج در رنج» هم برای افراد علاقه‌مند به توسعه استان خوزستان، چالش‌های آن و راه‌حل‌های موردی مربوطه، اثری جالب توجه و ضروری تلقی می‌شود و هم مدیران اجرایی و نهادها و سازمان دست اندرکار این امر.

منابع:

امام، عباس (۱۴۰۱). نمایه آبادگران غیرخوزستانی خوزستان؛ عمران خوزستان افخمی.  سایت خبرگزاری ایسنا خوزستان. سه‌شنبه ۲۱/۴/۱۴۰۱.

امام، عباس (۱۴۰۱). آیینه تمام‌نمای نخستین برنامه توسعه همه‌جانبه خوزستان: تاریخ شفاهی توسعه خوزستان، گاهنامه‌نامه خوزستان؛ همچنین، سایت خبرگزاری ایسنا خوزستان، سه‌شنبه ۱۰/۳/۱۴۰۱.

امام، عباس (۱۴۰۰). در ستایش دو استاد دانشگاه شهید چمران اهواز؛ دکتر افقه و دکتر بستانی، سایت خبرگزاری ایسنا خوزستان، ۱۲/۲/ ۱۴۰۰.

امام، عباس (۱۳۹۲). زادروز یک کتاب‌شناس: محمدعلی رونق به روایت دکتر عباس امام. سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا خوزستان) (۴/ ۷/ ۱۳۹۲).

انتهای پیام