به گزارش ایسنا، روزنامه «اعتماد» نوشت: شهر سمرقند در ازبکستان روز پنجشنبه ۱۳ آوریل میزبان اجلاسی با حضور وزرای امور خارجه روسیه و ۶ همسایه افغانستان شامل چین، پاکستان، ایران، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان بود تا این کشورها وضعیت فعلی در افغانستان و تاثیر آن بر امنیت منطقه‌ای را به بحث بگذارند.
اجلاس سمرقند یا چهارمین نشست وزیران خارجه کشورهای همسایه افغانستان در شرایطی برگزار می‌شد که از زمان به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان وضعیت زنان در این کشور روز به روز بدتر می‌شود و هیچ نشانه‌ای از تمایل طالبان برای شریک کردن دیگر گروه‌ها و سلیقه‌های سیاسی در قدرت یا چشم‌پوشی این گروه از قوانین افراط‌گرایانه که آزادی شهروندان افغانستانی از جمله زنان را محدود کرده است، وجود ندارد.
براساس بیانیه پایانی این اجلاس، شرکت‌کنندگان در خصوص ایجاد یک نظام حکمرانی فراگیر و جامع در افغانستان، وضعیت امنیتی مرتبط با تروریسم در این کشور، مبارزه با تهدید مواد مخدر و وضعیت حقوق بشر در افغانستان از جمله حقوق تمامی گروه‌های قومی، زنان و کودکان گفت‌وگو کردند.
در این بیانیه طرفین بر اهمیت ایجاد یک نظام حکمرانی فراگیر و جامع در افغانستان که منعکس‌کننده منافع همه اقشار جامعه افغان است تاکید کردند. وزرای امور خارجه حاضر در اجلاس همچنین خاطرنشان کردند که همه گروه‌های تروریستی از جمله دولت اسلامی عراق و شام (داعش)، القاعده، جنبش اسلامی ترکستان شرقی (اتیم)، تحریک طالبان پاکستان (تی. تی. پی)، ارتش آزادی بخش بلوچستان (بی.ال.ای)، جندالله، جیش العدل، جماعت انصارالله، جنبش اسلامی ازبکستان (آی.ام. یو) و دیگر سازمان تروریستی مستقر در افغانستان کماکان تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و جهان محسوب می‌شوند. آنها همچنین از طالبان خواستند «این حق متساوی را برای تمامی شهروندان افغانستان فراهم آورده تا در شوون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن کشور مشارکت کنند.»
امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان نیز در این اجلاس حضور داشت. او بدون اشاره به محدودیت‌هایی شامل محرومیت از کار و تحصیل که طالبان علیه زنان افغانستانی اعمال کرده، گفت که طالبان به عنوان یک «حکومت مسوولیت‌پذیر» آماده است تا به تعهدات خود عمل کند. متقی همچنین اضافه کرد که طالبان متعهد است به هیچ گروه یا فردی اجازه ندهد که از خاک افغانستان برای اقدام علیه کشورهای منطقه یا سایر کشورها استفاده کنند. وزیر امور خارجه طالبان مدعی شد از بیش از ۲۰ ماه قبل که طالبان به قدرت بازگشته افغانستان «آرامش»، «صلح» و یک «دولت مرکزی مقتدر» دارد که کشت و تجارت مواد مخدر را ممنوع کرده و آماده همکاری «معنادار» و «سودمند» با کشورهای منطقه است.
طالبان معتقد است مساله زنان یک مساله داخلی است و دیگران حق دخالت در این مساله را ندارند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی هیات حاکمه افغانستان یک روز پیش از برگزاری اجلاس سمرقند در واکنش به بیانیه سازمان ملل متحد درباره محدودیت کار زنان در افغانستان گفته بود این محدودیت‌ها یک مساله داخلی است و کابل قصد فشار بر سازمان ملل را ندارد. مجاهد تاکید داشت: «امارت اسلامی نمی‌خواهد برای سازمان ملل مانع ایجاد کند، بلکه می‌خواهد روشن کند که این مساله داخلی افغانستان است که برای هیچ‌کس مشکلی ایجاد نمی‌کند و باید مورد احترام همه طرف‌ها باشد. ممنوعیت کار زنان افغان در سازمان ملل متحد اقدامی تبعیض‌آمیز نیست و مانعی را نیز برای فعالیت این سازمان در افغانستان ایجاد نمی‌کند.»
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در این اجلاس پس از انتقاد از نقش ایالات متحده در وضعیت امروز افغانستان گفت که تجربه چند دهه ناآرامی در افغانستان نشان می‌دهد تنها راه برقراری آرامش و ثبات در این کشور، حضور و مشارکت همه اقوام و گروه‌ها در حکومت و تشکیل دولت فراگیر است. او افزود: «توصیه کشورهای منطقه به حکومت سرپرستی افغانستان برای تشکیل حکومت فراگیر، به مفهوم مداخله در امور داخلی این کشور نبوده، بلکه نصیحتی دلسوزانه برای کمک به حکمرانی خوب توسط آنهاست.» وزیر امور خارجه ایران درباره مساله زنان هم تاکید کرد: «گذشته از آنکه در اسلام هیچ‌گونه ممنوعیتی برای تحصیل و اشتغال بانوان وجود ندارد، در عین حال نگرانی‌های حکومت سرپرست برای فراهم آوردن زمینه‌های شرعی لازم برای این امر قابل درک بوده و به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران علاوه بر مشارکت مستقیم در تحصیل و آموزش دختران افغان، آمادگی خود را برای ارایه همه گونه کمک‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به حکومت سرپرست جهت تامین شرایط تحصیل دختران اعلام نموده است.»
وزرای امور خارجه ایران، چین، روسیه و پاکستان صبح روز پنجشنبه و پیش از برگزاری نشست وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان در نشستی جداگانه گفت‌وگوهایی را درباره مساله افغانستان داشتند.
آنها در پایان این اجلاس غیررسمی ضمن درخواست از طالبان برای تشکیل حکومت فراگیر و رفع محدودیت‌ها علیه زنان از تمامی تلاش‌های دیپلماتیک برای تسهیل حل‌وفصل سیاسی در مسائل افغانستان حمایت کردند و به صورت عملی از ایفای نقش مثبت سازمان ملل متحد، سازمان همکاری شانگهای و نشست وزیران امور خارجه کشورهای همسایه افغانستان و رایزنی‌های فرمت مسکو در این زمینه حمایت کردند.
به گزارش آماج نیوز، شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان روز پنجشنبه و همزمان با برگزاری اجلاس سمرقند در نامه‌ای سرگشاده به کشورهای شرکت‌کننده در نشست سمرقند هشدار داد که تروریست‌پروری طالبان امنیت همسایه‌ها، منطقه و جهان را متاثر می‌سازد. به گفته این شورا، طالبان در حال حاضر میزبان «هزاران هراس‌افگن و گروه‌های تُندرو منطقه‌ای و جهانی‌اند» و هر کدام این گروه‌ها با ایده «جهاد جهانی» و برپایی خلافت اسلامی در کشورهای همسایه و جهان تربیت و تجهیز می‌شوند. طبق این نامه موجودیت این گروه‌ها در زیر سایه طالبان خود تهدید بزرگی از جانب «سلطه نامشروع» کنونی افغانستان علیه همسایه‌ها و جهان است. شورای مقاومت در نامه‌اش تعامل کشورهای قدرت‌مند منطقه با طالبان را «خوش‌باورانه» توصیف کرده است. مخالفان سرشناس طالبان در شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان هم‌چنان از کشورهای شرکت‌کننده در نشست سمرقند خواسته‌اند که بر طالبان فشار آورند. در نامه شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان تاکید شده که کشورهای منطقه باید طالبان را به عنوان «تهدید علیه امنیت همسایه‌ها و جهان زیر فشار قرار دهند» و در خلع آنها از تسلط نامشروع کنونی و جایگزینی نظام مردم‌سالار مردم افغاستان را یاری رسانده، حمایت کنند.
دیدارهای دوجانبه
حسین امیرعبداللهیان در حاشیه اجلاس سمرقند دیدارهای دوجانبه زیادی داشت. مهم‌ترین دیدار، دیدار او با امیر خان متقی بود. وزیر امور خارجه ایران در این دیدار بر ضرورت برقراری امنیت پایدار در افغانستان، بر ارتقای همکاری‌ها در زمینه امنیت مرزها، اجتناب از تنش در این حوزه و جلوگیری از قاچاق مواد مخدر تاکید کرد. امیرعبداللهیان موضوع حقابه ایران را مشکلی مزمن دانست که ضرورت دارد به صورت عملی نسبت به برطرف شدن مشکلات موجود در این زمینه اقدام جدی از سوی هیات حاکمه موقت افغانستان مورد توجه قرار گیرد. او اقدامات به عمل آمده کنونی از سوی افغانستان را لازم اما غیرکافی خواند و افزود: «ملاک اصلی برای ایران، دریافت عینی و ملموس حقابه است.» وزیر امور خارجه ایران همچنین در خصوص تشکیل دولت فراگیر و مشارکتی در افغانستان گفت: «پیشنهاد ما در طول چهار دهه گذشته به طرف‌های ذینفع در افغانستان این بوده است که همه اقوام و گروه‌ها باید احساس کنند افغانستان متعلق به آنهاست.»
وزیر خارجه ایران در حاشیه این اجلاس با وزرای خارجه ازبکستان و تاجیکستان و وزیر مشاور امور خارجه پاکستان نیز دیدارهایی جداگانه داشت.
نگاه چین
چین یک روز پیش از آغاز اجلاس سمرقند در بیانیه ۱۱بندی نگاه خود را به مساله افغانستان تشریح کرده بود. در این بیانیه آمده است که «چین به استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی افغانستان احترام می‌گذارد، به گزینه مستقل مردم افغانستان احترام گذاشته و به دین و مذهب و آداب و رسوم افغانستان احترام می‌گذارد.» بیانیه افزوده که «چین هرگز در امور داخلی افغانستان دخالت نمی‌کند، هرگز منافع خصوصی را در افغانستان دنبال نکرده و هرگز به دنبال حوزه نفوذ نمی‌گردد.» در این بیانیه همچنین آمده است که چین از حکومت‌داری «معتدل و معقول» در افغانستان حمایت می‌کند و انتظار دارد که این کشور دارای «ساختار سیاسی باز» و «فراگیر» و سیاست داخلی و خارجی «معقول و معتدل» باشد. در این بیانیه آمده است چین انتظار دارد که «دولت موقت افغانستان» حقوق و منافع همه مردم افغانستان از جمله زنان، کودکان و همه گروه‌های قومی را حفاظت کرده و فعالانه تلاش خود را به کار بسته تا منافع مردم افغانستان و انتظارات جامعه بین‌المللی تامین شود.
چین در این بیانیه مدعی شده که جنگجویان گروه تروریستی «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» در افغانستان حضور دارد و گفته که حضور آنها برای افغانستان، چین و منطقه یک تهدید جدی است و انتظار دارد که طالبان به آنها «ضربه» بزند. این نگاه با انتقادهای بسیاری در رسانه‌های افغانستان و همچنین هند روبرو شده است. برخی رسانه‌های افغانستانی نسبت به پذیرش طالبان به عنوان «دولت موقت افغانستان» اعتراض دارند و در هند نیز اقدامات چین را گامی دیگر برای توسعه تفکر ضد امریکایی در منطقه معرفی می‌کنند.