طی چند دهه اخیر تغییر اقلیم و کاهش شدید بارندگی‌ها، کشور را با چالش شدید خشکسالی مواجه کرده و زنگ خطر بحران آب در کشور به صدا درآمده است. این موضوع برای خراسان رضوی به دلیل اقلیم گرم و خشک بحرانی تر بوده و اکنون تنها ۱۷ درصد از حجم ذخیره سدهای استان آب دارد، این درحالیست که این رقم برای مدت مشابه سال گذشته ۲۹ درصد بوده است.
به گفته کارشناسان، سالیانه در برخی دشت‌ها در استان تا ۱.۵ متر افت سطح آب داریم و اگر به سمت مدیریت مصرف نرویم جمعیت استان در برخی مناطق تا ۱۵ سال آینده باید کوچ کنند، سال‌هاست هشدارها به صدا در آمده است. به طور کلی خشکسالی تنها به محیط زیست آسیب نمی‌زند، بلکه تاثیرات آن بر زندگی اجتماعی انسان‌ها نیز اثرگذار است و می‌تواند باعث بروز مشکلات بی‌شمار در زمینه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... شود. بر همین اساس ایسنا به جهت بررسی وضعیت آینده آب در خراسان رضوی و ایران با موضوع تبعات اجتماعی خشکسالی اقدام به گفت‌وگو با کارشناسان مربوطه و اساتید دانشگاه کرده است.
علی یوسفی، عضو هیات‌علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در چهارمین برنامه از سلسله نشست‌های «وضعیت آینده آب در خراسان رضوی و ایران» اظهار کرد: به طور کلی خراسان رضوی و به طور خاص دشت مشهد با کمبود آب روبه‌رو است. آمارها نشان‌دهنده این است که ذخایر آب زیرزمینی در دشت مشهد رو به کاهش بوده و به طور عمده بخشی از این کاهش ناشی از افزایش مصرف آب و بخشی از آن مربوط به کاهش نزولات آسمانی است.
وی افزود: آمار نشان‌دهنده این است که جمعیت خراسان رضوی و جمعیت ساکن در دشت مشهد که شامل جمعیت مشهد نیز است؛ روندی رو به افزایش دارد. آمارها و روندهای آینده‌پژوهی نیز نشان می‌دهد که جمعیت ۳.۵ میلیونی فعلی شهر مشهد تا سال ۱۴۲۰ به عدد ۵ میلیون و جمعیت حدود ۶.۴ میلیونی استان خراسان رضوی تا سال ۱۴۲۰ به عدد ۹ میلیون نفر خواهد رسید.
عضو هیات‌علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: جمعیت استفاده‌کننده از آب به شکل فزاینده‌ای رو به افزایش است و نتیجه‌ای که می‌توان گرفت این است که ما از یک سو با محدودیت ذخایر و از سوی دیگر با افزایش مصرف روبه‌رو هستیم. بنابراین کمبود و کمیابی آب به طور طبیعی در این چهارچوب افزایش پیدا خواهد کرد.
کمبود منابع آب، منازعات آبی را دامنه‌دار خواهد کرد
یوسفی ابراز عقیده کرد: مشکل اصلی ایجاد تعارض و تضاد بر سر آب از کمبود آب به‌وجود می‌آید و بخشی از این کمیابی به افزایش قیمت می‌انجامد. زمانی که یک کالا به طور عام کمیاب می‌شود، تعارض و تضاد بیشتری برای دسترسی به آن به‌وجود می‌آید. به دلیل روند رو به افزایش کمبود آب، علم جامعه‌شناسی به لحاظ نظری به ما می‌گوید که تعارضات و تضادهایی که بر سر آب به وجود آمده نیز روند رو به افزایشی خواهد داشت.
وی در پاسخ به این سوال که آیا به موازات روند کاهش منابع آبی، تعارض‌ها و تضادهای آبی نیز افزایش پیدا خواهد کرد، عنوان کرد: ادله کافی جامعه‌شناسی وجود دارد که اساسا زمانی که یک کالا دچار کمیابی و کمبود می‌شود، تعارض و تضاد بر سر دستیابی به آن به‌وجود خواهد آمد. این تعارض می‌تواند بین آب‌بران و کشاورزان در تملک و بهره‌برداری از آب باشد.
یوسفی ادامه داد: علائم و قراین فراوانی وجود دارد که نزاع‌های زیادی در گوشه و کنار کشور بر سر بهره‌برداری و استفاده از آب میان مالکان آب یا آب‌بران وجود دارد. این تعارضات گاهی میان اشخاص، گاهی جمعی، محلی در مناطق روستایی و یا بین دولت و کشاورزان است. این مطلب نشان می‌دهد که کمبود منابع آبی، تعارضات آب را هرچه بیشتر دامنه‌دار خواهد کرد.
عضو هیات‌علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: بر اساس شواهد در آینده با تشدید منازعات و تعارضات بر سر آب درگیر خواهیم بود و این موضوع در کنار عوارض کمبود آب در بخش کشاورزی، یک هشدار است. کمبود آب می‌تواند منجر به شکل‌گیری بیش از پیش تعارضات اجتماعی و منازعات دامنه‌دار به شکل‌های مختلف به‌ویژه در مناطق روستایی شده و این موضوع می‌تواند به سایر عرصه‌ها نیز تسری پیدا کند.
یوسفی تصریح کرد: وضعیتی که با آن روبه‌رو هستیم و پیش‌بینی می‌کنیم که ادامه‌دار نیز باشد، تشدید منازعات و تعارضات آب‌بران با دولت بر سر استفاده و مالکیت آب است که این وضعیت هشداردهنده‌ای است.
انتهای پیام