استفاده از قنات برای آب‌رسانی در ایران به هزاره اول پیش از میلاد بازمی‌گردد. به واسطه کم بودن میزان بارندگی در ایران، ساخت قنات به کشاورزان این امکان را داد تا در زمانی که آب‌های سطحی در دسترس نیستند، آب چشمه‌های زیرزمینی را از طریق کانال‌های زیرزمینی از کوهپایه‌ها به سطح بیاورند و برای استفاده روزمره و کشاورزی استفاده کنند.
به گزارش ایسنا، قنات بلده، یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های ایران در استان خراسان جنوبی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز قرار دارد. این قنات امروزه نیز فعال است و علاوه بر تامین بخش مهمی از آب موردنیاز زمین‌های کشاورزی، از مکان‌های دیدنی شهر فردوس نیز محسوب می‌شود؛ فردوس شهری تاریخی است که قدمت آن بر اساس برخی اسناد به هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد.
مجموعه قنوات بلده فردوس از مجموعه ۱۱ قنات ایرانی در چهلمین اجلاس کمیته میراث جهانی مورخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۵ در استانبول ترکیه به عنوان بیستمین اثر ایران در حافظه میراث جهانی ثبت شد.
قنات بلده در ظاهر، یک سازه آبی سنتی محسوب می‌شود؛ اما دانش فنی خاص به کار رفته در طراحی آن، سبب شده است که این قنات تا به امروز پابرجا باقی بماند و مردم شهر فردوس از آن برای آبیاری باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی خود بهره‌برداری کنند. این قنات با جمع‌آوری آب‌های سطحی از دره‌های اطراف، شبکه پیچیده آب‌رسانی را طراحی می‌کند. در گذشته آب این قنات را در آب انبارها ذخیره می‌کردند تا خاک آن ته‌نشین شود و از آن به‌عنوان منبعی برای تامین آب مصرفی شهر فردوس استفاده می‌شد.
قنات بلده همچون بسیاری قنات‌های دیگر در مناطق کویری دارای آب‌انبار و پایاب است. بناهای ساخته شده روی مخزن یا حوض آب در مناطق گرم و خشک طاق گنبدی یا قوسی شکل دارند و به‌طور معمول، چند درب که به راه‌پله‌ای می‌رسند نیز برای رسیدن به این مخزن‌ها در نظر گرفته شده‌اند.
در نزدیکی پایاب و آب‌انبار قنات بلده، بناهایی دیده می‌شوند که به «مردخانه» یا «نشین بند» نیز شهرت داشتند. این بناها محلی برای استراحت و نشستن بودند که فقط مردان به آن رفت‌وآمد می‌کردند. برای پنجره‌های مردخانه قنات بلده از «کول» چاه استفاده شده است. کول، سازه‌ای تخم‌مرغی یا لوزی شکل است که از مخلوط سیمان و آب درست می‌شود و برای جلوگیری از ریزش چاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شاید به جرات بتوان گفت بخش اعظمی از فعالیت‌های فرهنگی، معنوی و مذهبی در شهر تاریخی فردوس(تون) وابسته به مجموعه قنوات بلده بوده است تا جایی که مردمان خیر این شهر در طول تاریخ ارزشمندترین ثروت خود که حق آبه از این آب عظیم بوده را وقف این فعالیت‌ها می‌کردند تا همواره در زمان جاری باشند.
بالغ بر نیمی از کل ۷۲۰۰ فنجان این آب، وقف بر مسائل فرهنگی ـ معنوی است. این ثروت موجب رونق، گسترش و ترویج فرهنگ غنی اسلامی شده و حتی پایداری کالبدی بسیاری از تکیه‌ها و مساجد شهر را متضمن بوده است.
انتهای پیام