امام علی (ع) در حکمت یازدهم نهج البلاغه می‌فرماید:«أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ، وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ؛ عاجزترین مردم کسی است که از به دست آوردن دوست عاجز باشد و و از او عاجزتر کسی است که دوستانی را که به دست آورده از دست بدهد.»

اهمیت دوستی و حفظ دوست

حجت الاسلام شکیبایی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح حکمت دوازدهم نهج البلاغه امیرالمومنین(ع) پرداخته که شرح آن زیر آمده است:

یکی از مهم‌ترین سرمایه انسان در زندگی دوستان صمیمی است. این سرمایه نه تنها برای یاری کردن انسان در برابر مشکلات، بلکه برای انس گرفتن و استفاده از تجربه‌ها و نظرات آن‌ها هم ضروری است.

به دست آوردن دوستان خوب کار آسانی است، زیرا نه مانند به دست آوردن مال است که احتیاج به تلاش و کوشش فراون و گاه نیاز به سرمایه گذاری‌های کلان دارد و نه همچون مقام است که به دست آوردنش نیاز به روابط اجتماعی قوی دارد. دوست خوب با سرمایه‌ای که در اختیار هر کس هست به دست می‌آید و آن سرمایه گشاده رویی، ادب و حسن معاشرت است.

امیرمومنین (ع) خطاب به مردم فرمود:«إِنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِطَلاَقَةِ الْوَجْهِ وَحُسْنِ اللِّقَاءِ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (ص) یَقُولُ إِنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِأَخْلاَقِکُمْ؛ (ای مردم) شما نمی‌توانید مردم را با اموال خود راضی نگه دارید، از این رو ایشان را با خوشرویی و رفتار خوب راضی نگه دارید، زیرا من از رسول خدا (ص) شنیدم که می‌فرمود: شما نمی‌توانید خشنودی مردم را با اموال (محدودتان) به دست آورید، بنابراین با اخلاق نیکتان خشنودی آن‌ها را به دست آورید.»

از دست دادن دوست

ممکن است به دست آوردن چیزی مقداری زحمت داشته باشد؛ ولی نگه داشتن آن آسان‌تر است، بنابراین کسی که دوستان خود را با بی‌مهری یا بی‌اعتنایی از دست دهد، عاجزتر از کسی است که نتوانسته دوستی به دست آورد.

در اینجا سوالی مطرح است که اگر امام در جمله اول می‎فرماید: «از همه مردم عاجزتر کسی است که...» چگونه بعد از آن می‌فرماید: «و از او عاجزتر کسی است که دوستانش را از دست دهد» اگر جمله اول عمومیت دارد، با جمله دوم سازگار نیست؛ ولی پاسخ این سوال روشن است و آن اینکه جمله اول عمومیت نسبی دارد و عمومیت نسبی با وجود بعضی از استثناها منافات ندارد و شبیه این تعبیر در کلمات روزانه مردم نیز زیاد است؛ مثلا مردم می‌گویند: بدبخت‌ترین مردم کسی است که آبروی خود را از دست دهد و از او بدبخت تر کسی است که ایمان خود را از دست دهد و هیچ گاه در عرف مردم تناقضی در میان این دو دیده نمی‌شود.

در حدیثی از امیرمومنان (ع) در غررالحکم می‌خوانیم:«مَنْ لا صَدیقَ لَهُ لا ذُخْرَ لَهُ؛ کسی که دوست ندارد ذخیره‌ای ندارد.»

امام صادق (ع) می‌فرماید:«لَقَدْ عَظُمَتْ مَنْزِلَةُ الصَّدِیقِ حَتَّی إِنَّ أَهْلَ النَّارِ یَسْتَغِیثُونَ بِهِ وَیَدْعُونَ بِهِ فِی النَّارِ قَبْلَ الْقَرِیبِ الْحَمِیمِ قَالَ اللَّهُ مُخْبِراً عَنْهُمْ (فَما لَنا مِنْ شافِعِینَ وَلاَ صَدِیق حَمِیم)؛ مقام دوست بسیار برجسته است تا آنجا که دوزخیان نیز با فریاد خود از او (پیش از آنکه از نزدیکان کمک بخواهد) سخن می‌گویند همان گونه که خداوند در قرآن از آن‌ها چنین خبر داده که می‌گویند: امروز نه شفاعت کننده‌ای داریم نه دوست گرم و پر محبتی.»

دوستان خوب بهترین زینت انسانند همان طور که امام صادق (ع) می فرماید:«لِکُلِّ شَیْء حِلْیَةٌ وَحِلْیَةُ الرَّجُلِ أوِدّائُهُ؛ هرچیزی زینتی دارد و زینت انسان دوستان اوست.»

در اهمیت دوستان همین بس که از بعضی از بزرگان سوال شد: آیا برادر بهتر است یا دوست خوب؟ گفت: برادری خوب است که دوست انسان باشد.

انتهای پیام