شهرستان تفت در جنوب غربی استان یزد و در فاصله ۱۰ کیلومتری شهر یزد واقع شده و به دلیل قرار گرفتن در دامنه‌های شیرکوه، از آب و هوایی خنک نسبت به دیگر شهرهای استان برخوردار است.
تفت در بلندترین نقطه استان قرار دارد و از آن می‌توان به عنوان بام استان یاد کرد، این شهرستان در کنار ارتفاعات شیرکوه بین ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۴۰۷۵ متر از سطح دریا واقع شده که به دلیل نزولات جوی و ارتفاع مناسب و واقع شدن در بین کویرهای مروست و ابرکوه، به عنوان یکی از مناطق ییلاقی استان یزد معرفی می‌شود.
دره‌های واقع در بین ارتفاعات، زیباترین، سرسبزترین و خوش آب و هوا ترین نواحی ییلاقی استان را به وجود آورده که در گویش عمومی به نواحی پشتکوه، پیشکوه و میانکوه معروف شده است. البته در قسمتی از نواحی پشتکوه و میانکوه، شهرستان مهریز نیز سهیم است اما آنچه که به پیشکوه معروف شده است کلاً در شهرستان تفت قرار دارد.
دکتر «محمد ابراهیم باستانی پاریزی» تاریخ‌شناس معاصر و نویسنده سرشناس تاریخ که اکثر نوشته‌هایش درباره تاریخ کویر ایران است، نام شهر تفت را منسوب به گرمای کویری آن می‌داند.
تفت منطقه‌ای ییلاقی و تابستانی با پیشینه‌ای بلند مدت است که با توجه به موقعیت منطقه و کشفیات تاریخی، احتمال داده می‌شود که منطقه عمومی تفت از زمان قبل از اسلام وجود داشته است. این خطه بیش از ۱۲۰۰ اثر تاریخی را داراست.
قنات شاه نعمت‌الله ولی، آسیاب آبی، آب‌انبار، کوچه آشتی کنان، ساباط، باغ، قالی بافی، گیوه چینی و تخته کشی، آیینهای سوگواری همچون نخل برداری، مراسم برداشت محصول همچون انارچینی و برگزاری مراسم مذهبی زرتشتیان مثل جشن سده از شاخصه‌های مهم این دیار است.
مهم‌ترین صنایع دستی این منطقه را گیوه دوزی و قالی بافی و کاشیکاری تشکیل می‌دهد که توسط زنان و دختران در داخل کارگاه‌ها یا در منازل مسکونی تهیه می‌شود. اما گیوه دوزی آن در حال منسوخ شدن است.
مجموعه امام(شاه ولی)
این مجموعه شامل مسجد، بقعه، حسینینه، آب‌انبار، بازار و مدرسه است که همگی نزدیک به هم قرار گرفته‌اند. این مسجد به دستور «خانش بیگم» خواهر «شاه طهماسب» در قرن نهم هجری قمری ساخته شده است و دارای تابستان خانه‌ای با ایوان و گنبد و گرمخانه‌ای در ضلع غربی، در چوبی ظریف و کنده‌کاری شده، کتیبه کاشی معرق در اطراف در، یک قطعه چوب منبت‌کاری در بالای سر در است و شبکه گچ‌بری ظریف و سنگ مرمر در محراب نیز از ظرایف هنری این بناست.
بازار شاه ولی در اصل بازار خان است که به دستور «امیر چخماق» ساخته شده و هم‌اکنون کانون فعال تجاری شهر تفت است و آب‌انبار این مجموعه نیز در ضلع شرقی حسینیه و در مجاورت تکیه واقع است.
قدمگاه امام رضا(ع)
بنای اولیه شامل گنبد خانه‌ای است به ابعاد ۸*۸ متر که به استناد کتیبه کوفی زیر گنبد و بالای محراب به سال ۵۱۲ هجری قمری به فرمان یکی از امرای آل کاکویه در زمان حکومت دیلمیان در آبادی اسلامیه(فراشاه) بر سر راه باستانی کاروانی فارس به خراسان بنا شده است.
این محل مشهور و منسوب قدمگاه امام رضا(ع) است و در محراب گنبدخانه سنگ تاریخی خوش تراشی مربوط به قرن ششم هجری قمری با دو حاشیه و یک متن به خط کوفی نصب است.
شبستان و ورودی فعلی در دوره صفویه به بنا افزوده شده و مجموعه در چند سال اخیر مرمت شده‌است.
آب‌انبار زین آباد
روستای زین آباد یکی از روستاهای زرتشتی‌نشین تفت است. این روستای بکر و زیبا دارای آب انباری است که در کنار جاده یزد به تفت واقع است.
در قدیم کاروان‌ها در این مسیر از خیرات بانیان استفاده می‌کرده‌اند.
عقاب کوه
این کوه که از زوایای متعدد شبیه به یک عقاب نشسته بر پهنه کویر است در کنار روستای اسلامیه واقع شده و به مانند یک مجسمه بسیار بزرگ خودنمایی می‌کند.
باغ صدری
این باغ به دستور صدر العلماء از حکام دوران زندیه ساخته‌شده است که وسعت آن حدود سیزده هزار متر مربع و دارای یک تالار بزرگ مزین به طاق نماهای محرابی، راهروهای پهنی که اتاق‌ها را به تالار مرتبط می‌کنند، دو اتاق سه دری و یک زیرزمین که زیر تالار قرار داردف است.
از زیبایی‌های این باغ حوضی به وسعت تقریباً ۵۰۰ مترمربع با ۹۵ فواره بوده که در نوع خود بی‌نظیر است. دیواره و پاشوره‌ی اطراف این حوض یک تکه است و در انتهای باغ یک آسیاب آبی نیز قرار دارد.
گنبد شیخ جنید
روستای توران پشت در فاصله ۶۰ کیلومتری شهرستان تفت قرار دارد، قدمت این روستا را به «توران دخت ساسانی» نسبت داده‌اند.
بر سر تپه‌های مشرف به روستا چهار بقعه گنبدواره بنام‌های شیخ جنید، چهل دختران، سید گلسرخ و پیر مراد برپاست که در حال حاضر بقعه‌های شیخ جنید و چهل‌دختران پابرجاترین آن‌هاست.
بقعه‌ی شیخ جنید بنایی سنگی و هشت‌ضلعی مرتفع و بسیار محکم است، ارتفاع بنا تقریباً ۱۵ متر و در داخل بقعه یک قبر وجود دارد. در بالای محراب، کتیبه‌ای آجری به خط کوفی نصب شده بود که در سال ۱۳۱۵ به موزه ایران باستان منتقل شده است. براساس مضمون کتیبه، این محل آرامگاه «ابن ابی طاهر» بوده و به دستور فرزندش در سال ۵۴۳ هجری قمری ساخته شده است.
آبشار دره گاهان
دره گاهان، دره‌ای است که در زمان‌های دور مردم به آن‌جا رفته و جشن‌ها و مراسم‌های خود را در آن برپا می‌داشتند.
این دره در فاصله پنج کیلومتری شهر تفت واقع شده و اکنون از تفرجگاه‌های مهم استان به شمار می‌آید.
باغ علی نقی خان
این باغ که در محله دهنو تفت واقع شده و دارای عمارتی است که در وسط باغ خودنمایی می‌کند و شامل اتاق‌های تو در تو، حوض و حمام است.
قدمت این بنا به زمان فتحعلی‌شاه قاجار مربوط می‌شود.
شیرکوه
مجموعه کوه‌هایی در استان یزد است که بلندی آن در رفیع‌ترین نقطه به ۴۰۷۵ متر می‌رسد. برف و یخ زمستانی در این کوه، آب بخش‌های زیادی از استان یزد را تأمین می‌کند.
دامنه شیرکوه، روستاهای سرسبز و زیبا و ییلاق‌های بی‌نظیری را در حاشیه کویر به وجود آورده است.
غار نباتی (گل سرخ)
یکی از غارهای زیبا و تاریخی استان یزد است که بین نصرآباد و ندوشن و در مزرعه گل سرخ به صورت حفره‌هایی با مدخل ۱.۵*۱.۵ متر در داخل کوه واقع شده است.
این آغار از لحاظ زیبایی و بارگاه‌های طبیعی ناشی از عمل استالاگمیت و استالاگتیت و بلورهای گل کلمی در دالان‌های مختلف بسیار جالب و دیدنی است.
این غار هنوز فعال است و آثار غار زایی در آن وجود دارد.
آسیاب آبی گرمسیر
تنها آسیاب دایر در تفت آسیاب گرمسیر است و شهرستان تفت را از لحاظ تعداد آسیاب‌ها می‌توان شهر آسیاب‌های آبی نامید زیرا تعداد آن‌ها به بیش از ۱۸ عدد می‌رسد و نشان از آن دارد که تفت روزی صادرکننده آرد بوده است.
قلعه شواز
مهم‌ترین قلعه‌ی کوهستانی در استان یزد که بر فراز صخره‌ای سنگی به ارتفاع ۱۰۰ بنا شده، قلعه رفیع و باعظمت شواز است.
مساحت آن پنج هزار متر مربع و دارای در سنگی ۱*۱.۷ متر از نوع سنگ‌های رسوبی است که از جای خود خارج شده و قسمتی از آن در خاک فرو رفته است.
در داخل قلعه چند مغازه در دل سنگ کنده شده است.
انتهای پیام