همه‌ی ما در محیط های مختلف شغلی و خانه از صنایع‌دستی چوبی بهره می‌بریم. اگر با دقت بیشتری به وسایل و اسباب محیط پیرامون خود توجه کنیم، می بینیم که مبلمان، میز و صندلی، کتابخانه و برخی از ظروف آشپزخانه و تزیینات خانه نمونه‌ای از صنایع‌دستی چوبی هستند. صنایع‌دستی چوبی به گروهی از صنایع‌دستی اطلاق می‌شود که در آن ماده اصلی کار هنرمند چوب است و او با استفاده از تکنیک‌های مختلف قطعات چوب را شکل می‌دهد و تزیین می‌کند و از آن‌ها آثار هنری زیبا پدید می‌آورد.

خراطی یکی از مهم‌ترین و کهن‌ترین فنون شکل‌دهی به چوب با استفاده از تراش دادن است که از آن برای ساخت بسیاری از صنایع‌دستی چوبی بویژه آثاری که به شکل گرد و مدور هستند، استفاده می‌شود.

در این گفت‌وگو هنرمند فعال در رشته خراطی از سابقه کار هنری خود می‌گوید.

رضا غلام ‌نژاد کارشناس صنایع چوبی و هنرمند فعال در رشته خراطی در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: ۲۰ سال است که سابقه فعالیت در هنرهای چوبی دارم و در حال حاضر چهار سال به صورت تخصصی در زمینه خراطی سنتی (نرده، میله‌های ورزش زورخانه‌ای و...) و مدرن (کاسه تراشی و گوی تراشی) فعالیت می‌کنم.

غلام ‌نژاد اظهار کرد: خراطی از لغت خرط گرفته شده که به معنی تراشیدن چوب و برابر ساختن آن آمده است. در فارسی معادل تراشیدن، رندیدن، خراشیدن دانسته‌اند؛ و به طور معمول برای ساخت آثار گرد و مدور از خراطی استفاده می شود.

وی به پیشینه خراطی اشاره کرد و گفت: در ایران آثار باقی مانده از کاخ داریوش در تخت جمشید نشان می‌دهد که تخت و چهارپایه و عودسوز به شیوه خراطی ساخته شده است.

این هنرمند خراط با بیان اینکه درحال حاضر خراطی در مناطقی از کشور که چوب، به عنوان مهمترین ماده اولیه این هنر و صنعت یافت می‌شود رایج است، یادآور شد: چوب هایی که در خراطی استفاده می شود اغلب دارای بافت و تراکم یکنواخت هستند؛ مانند: چوب گردو، نارون، توسکا، زبان گنجشک، بید، چنار، گلابی و چوب سفید. از مهمترین مراکز می توان به رشت، دزفول، سقز، ارومیه، ساری و... اشاره کرد.

غلام ‌نژاد بیان کرد: محصولاتی که به روش خراطی تولید می‌شوند شامل عصا، وردنه، ظروف چوبی، مهر شطرنج، نرده، میله‌های ورزش زورخانه‌ای و... است.

وی ادامه داد: دستگاه خراطی، اره نواری، سمباده، مغار که از جنس فولاد آبدیده ساخته می‌شود و چوب که متریال اصلی کار است از ابزار اصلی برای هنر خراطی است.

مراحل ساخت یک محصول خراطی

وی افزود: چوب‌هایی که به صورت الوار شده است به وسیله اره نواری به ابعاد مورد نیاز برش می خورد، سر و ته کار را مرکز یابی می کنیم و با سمبه فلزی به مرکز کار ضربه می زنیم برای این که بر روی دستگاه خراطی به راحتی نصب شود؛ و چوب که به وسیله دستگاه خراطی محکم نگه داشته شده شروع به چرخش می کند و بعد به وسیله مغار به آرامی چوب را برش می دهیم. این سلیقه و خلاقیت خراط است که به چوب شکل مورد نظر را می دهد و در پایان هم با سمباده نرم سطح کار را پرداخت می‌کنیم.

غلام‌ نژاد یادآور شد: صاف و صیغل بودن سطح کار و رعایت تعادل و تقارن، نبودن موم یا شیره چوب بر روی چوب مورد استفاده در خراطی و استفاده از مواد کیلر، پلی استر و...که رنگ طبیعی چوب را داشته باشد از جمله نکات ویژه در مورد خراطی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.

بازار تقاضایی برای خراطی سنتی ندارد

این هنرمند در رابطه با وضعیت هنر خراطی، تاکید کرد: می توان گفت که خراطی سنتی تقریبا از بین رفته و تعداد افرادی که این کار را انجام می دهند کاهش پیدا کرده و بازار نیز تقاضایی برای خراطی سنتی ندارد؛ و جای آن را دستگاه‌های سی ان سی و اتوماتیک گرفتند که محصولات خراطی را به واسطه دستمزدهای کمتر خراط‌ها با قیمت پایین تر به بازار عرضه می‌کند به همین جهت خراط‌های سنتی به لحاظ شغلی و کسب درآمد با مشکل مواجه هستند.

غلام ‌نژاد ادامه داد: خراطی مدرن در بین قشر جوان و خلاق روند خیلی خوبی را در پیش دارد و بیشتر از طرح های سنتی مثل نرده فاصله گرفته و به ظروف آشپزخانه و تزیینات خانه می‌پردازد؛ هنر خراطی مدرن در حال حاضر بازار کار خوبی دارد و بازار فروش اینترنتی ظرفیت مناسبی برای فروش محصولات چوبی است.

وی تصریح کرد: ورود صنایع دستی چینی، تایلندی و پاکستانی از جمله مشکلات هنرمندان این رشته است چرا که رقابت کردن را برای هنرمندان ما سخت می کند البته در طی دو سال اخیر با توجه به  افزایش قیمت دلار واردات این محصولات کاهش پیدا کرده است. اما با توجه به گرانی مواد اولیه (چوب) و ابزارآلات و به تبع آن افزایش قیمت محصولات چوبی باید مخاطب را در رابطه با این گرانی توجیه کرد.

خراط باید هنرهای تجسمی را بشناسد

غلام‌ نژاد عنوان کرد: هنرمندان در رشته‌های مختلف هنری باید مهارت طراحی خود را تقویت کنند و با مبانی هنرهای تجسمی آشنایی داشته باشند و در رشته خراطی نیز صرفا مهارت کار با ابزار نمی تواند به خلق یک اثر خاص بیانجامد حتما هنرمند باید از دید زیبایی شناختی و هنری بهره‌مند باشد.

در مراکز آموزشی دولتی (فنی و حرفه ای، صنایع دستی) و آموزشگاه‌های نیمه خصوصی این هنر شاید به دلیل بازدهی کمتر و نداشتن مخاطب آموزش داده نمی شود؛ به همین جهت  آموزشگاه‌ها و کارگاه‌های خصوصی بیشتر به آموزش این هنر می پردازند همچنین این مراکز خصوصی به تازگی در کنار آموزش، اقدام به تولید ابزار مورد نیاز برای خراطی کردند.

انتهای پیام