مله در فرهنگ فارسی عمید به نوعی پنبه زرد رنگ و نوعی پارچه خاکی رنگ ترجمه شده است. این نوع پنبه در زبان محلی سُرخچه (به دلیل رنگ مایل به سرخ این نوع پنبه) نیز اطلاق میشود. روش‌های کاشت، داشت و برداشت پنبه مله همانند پنبه معمولی است، اما به لحاظ کوتاهی الیاف این نوع پنبه، آن را با کمان، حلاجی نمیکنند بلکه با چوبالش بر روی بالشتک حلاجی میشود. همچنین اعتقاد به خوش یمنی گیاه پنبه مله تا حدی بوده که هر کشاورز در حد توان خود کشت این نمونه پنبه را در کنار پنبه سفید انجام می‌داده است و اعتقاد داشته‌اند که اگر آب با عبور از این پنبه به دیگر محصولات(پنبه سفید) برسد در باردهی و برکت زمین موثر خواهد بود.
پنبه مله از تاریخچه و قدمت طولانی برخوردار بوده و به عنوان گیاه ویژه منطقه خوسف از زمانهای گذشته کاشت می‌شد. میتوان تاریخچه این نوع پنبه را همزمان با پنبه سفید دانست و با توجه به اظهارات و شواهد موجود صنعت پنبه در خوسف در گذشته ارزش بالایی داشته و با قرار داشتن منطقه در مسیر داد و ستدهای بین منطقه‌ای، تجارت پنبه نیز مطرح بوده است، امری که مشهود است این پنبه جزو سرمایه‌های منطقه و افراد منطقه در گذشته بوده است.
علی صالحی، مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوسف با اشاره به خصوصیات پنبه و پارچه مله و وجه تمایز آن با کاربافی به ایسنا گفت: استفاده از آن همراه با سایر گیاهان دارویی و چربی گوسفند برای تولید سرمه چشم به دلیل تقدس و احترام و قداست پنبه مله که به نسبت گرم تر بوده و برای فصول سرد سال هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، از این عوامل است؛ همجنین خاصیت آن به پشم شتر نزدیک است.
وی بیان کرد: این نوع پنبه، با طبیعت و محیط زیست انسان سازگار است چرا که نیازمند صرف هیچ گونه انرژی جانبی آلاینده نیست؛ قابل احترام بودن و نگاه همراه با تقدس به پنبه مله در کاربردهای آن از قبیل جانماز، سجاده، سفره، پرده، قطیفه (قدیفه)، چادر، گردنپیچ (یلو مله) نیز تاثیرگذار بوده است.
صالحی به خود رنگ بودن، دوام و عمر طولانی مدت آن، طیف رنگی از کرم روشن تا قهوه‌ای آجری، نرمتر بودن این پنبه نسبت به پنبه معمولی و موارد درمانی پارچه‌های مله به عنوان سایر مزایای پنبه مله نام برد.
وی با بیان اینکه تبدیل از پنبه به نخ و بافت آن کاملا به صورت دستی بوده و و هیچ‌گونه دستگاه صنعتی در آن کارایی و کاربرد ندارد، تصریح کرد: دانش کشاورزی، فن نخ ریسی، سنت‌ها و نمودهای شفاهی پنبه مله خراسان جنوبی در شهرستان خوسف به شماره ۱۶۲۳ در تاریخ ۲۳ تیرماه ۹۷ ثبت شده است.
مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوسف از مراحل تبدیل به نخ پنبه مله گفت و ادامه داد: حلاجی کردن مرحله اول بوده که به معنای جدا کردن پنبه دانه از وش پنبه مله است که این کار به وسیله حلاجی صورت می‌گیرد؛ بالشت زنی مرحله دوم است که یکدست کردن پنبه مله به وسلیه بالشت پنبه زنی است.
صالحی ادامه داد: نخ ریسی مرحله سوم بوده که طی آن، پنبه مله توسط چرخ نخ ریسی به نخ تبدیل میشود، افزود: کلاف کردن نخ‌ها در مرحله چهارم بوده که تبدیل نخ به کلاف توسط لک لکو انجام می‌گیرد.
وی بیان کرد: بافت و تبدیل به پارچه در مرحله پنجم قرار گرفته بر روی دستگاه پارچه بافی یا کلکار انجام می‌گیرد و تبدیل پارچه به انواع تولیدات در مرحله ششم و نهایی قرار دارد.
صالحی از پتانسیل‌های ویژه درآمدزایی گفت و ادامه داد: ارزش افزوده بسیار بالای پنبه مله از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است؛ یکی از خواص قابل توجه پنبه مله سازگاری آن با طبیعت و محیط زیست انسان است چرا که به سادگی از طبیعت شکل می‌گیرد و نیازمند صرف هیچ گونه انرژی جانبی آلاینده نیست و همچنین جنس پارچه، داوم و عمر طولانی مدت آن موجب میشود که ضمن درآمد زایی برای مردم منطقه، فرهنگ صرفه جویی و حفاظت از محیط زیست نیز ترویج شود.
وی با تاکید بر حمایت از نیروهای کم توان در کارگاه دستان پرتوان از طریق ساخت محصولات پنبه مله، افزود: مشارکت دادن زنان در تولید، متنوع کردن منابع درآمد و کاهش ریسک درآمد خانوار، حفظ فرهنگ و اصالت بومی، ایجاد کارگاه‌های خانگی با مبالغ پایین، وجود مکان‌های گردشگری و تاریخی فراوان که با رونق داشتن گردشگری و صنایع دستی در کنار یکدیگر باعث ایجاد رونق اقتصادی برای این شهر میشود از ویژگی‌ها و مزایای اهمیت دادن به پنبه مله است.
مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوسف بیان کرد: با توجه به نقش و کارکرد بی بدیل صنایع دستی در امور سرمایه گذاری، تکنولوژی، تولیدات ملی، توسعه صادرات، تأمین تعادل اجتماعی، توسعه توریسم و مبادلات فرهنگی، ایجاد توسعه فعالیت‌های وابسته و بالا بودن سطح مشارکت زنان در تولید صنایع دست و با در نظر گرفتن پتانسیل‌های موجود این بخش، شهر خوسف یکی از مراکز مهم پارچه بافی به خصوص پارچه مله است که با کارگاه‌های فعال موجود و گسترش و آموزش بیشتر میتوان پارچه‌های مله را به استان‌ها و حتی کشورهای دیگر صادر کرد.
انتهای پیام