استان گلستان همیشه در معرض وقوع حوادث و مخاطرات طبیعی بوده و هست، کسی سیل ویرانگر سال ۸۰ که بزرگترین سیل ایران نام گرفت را فراموش نکرد، بهار ۹۸ نیز سیل دیگری زندگی گلستانی ها را زیر آب بُرد که دردها و زخم های ناشی از آن هنوز التیام نیافته است.

خرابی یک هزار خانه در شرق گلستان بر اثر زلزله، رانش و مخاطره فرونشست، پدیده خشکسالی، کمبود منابع آبی و غیره همه و همه موجب شده تا مدیریت بحران در گلستان شبانه‌روزی باشد.

تابستان خشکسالی و زمستان آبگرفتگی بدن گلستانی‌ها را برای برخورد با بحران گرم کرده و آخرین بحران گلستان هم اُفت فشار گاز به دلیل برودت بی‌سابقه هوا و قطعی سوآپ گاز ترکمنستان بوده البته که با همراهی مردم و به همت مسئولان به‌خوبی مدیریت شده، اما به نظر می رسد گلستان در دل همه این بحران‌ها ریزگرد را کم داشت که آن هم به‌عنوان یک پدیده و بحران دیگر به سراغ این استان آمده است‌.

 شاید هضم ورود گرد و غبار و بیابانی شدن استان گلستان برای خیلی‌ از افراد راحت نباشد اما حقیقت آن است که ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی و مراتع شمال استان در معرض بیابانی شدن قرار دارد و بیش از ۱۳۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی، منشأ ریزگرد هستند و برخی از کارشناسان اعتقاد دارند اگر دست روی دست بگذاریم سرنوشت خوزستان در انتظار گلستان است.

این پدیده که طی سال های اخیر به طور آرام و خزنده مهمان ناخوانده گلستانی ها شده علل مختلفی دارد که قرارگیری گلستان در نزدیکی صحرای قره قوم ترکمنستان، پسروی خلیج گرگان و خشک شدن تالاب‌های گلستان، تغییر اقلیم و در کنار آن وقوع خشکسالی‌های متعدد، مدیریت نادرست منابع آب و خاک، کاهش پوشش و تنوع گیاهی و همچنین بهره‌برداری ناپایدار و غیرصحیح از اراضی زراعی و مرتعی از جمله عواملی است که نگارستان ایران را در معرض پدیده شوم بیابان زایی و ریزگرد قرار داده است.

حمید سلامتی _ مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان_ در این باره به ایسنا گفت: تغییرات اقلیمی در دنیا حادث شده و ما نیز در استان گلستان  مستثنی از این موضوع نیستیم البته در نقاطی که میزان پوشش گیاهی کمتر بوده اثر این معضل بیشتر خود را نشان داده است، گرچه گلستان به استانی سرسبز شهرت دارد و جنوب استان پوشیده از جنگل های سرسبز است و میزان بارندگی در غرب و جنوب از ۷۰۰ میلی متر تا ۴۵۰ میلی متر در جنوب شرقی است اما میزان بارندگی در شمال استان از ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی متر است.

وی با بیان اینکه شمال استان گلستان قبل از تغییرات اقلیمی نیز از لحاظ پوشش گیاهی وضعیت مطلوبی نداشت، بیان کرد: تغییرات اقلیمی و افزایش دما بر پوشش گیاهی شمال استان گلستان و کشور ترکمنستان اثر گذاشته و این مسئله موجب شده ریزگردها به دلیل افزایش دما و توفان ها بیشتر شوند، در مرحله نخست باید در گلستان خود را با شرایط ایجاد شده سازگار کرده و بهترین کار این است که با استفاده از گونه های بومی اقدام به ایجاد پوشش گیاهی کنیم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان با بیان اینکه باید نقاط مرتعی در قالب پروژه های مرتعی و مرتع داری و نقاط بیابانی نیز در قالب پروژه های بیابان زدایی و غیره پوشش گیاهی کاشته شود، بیان کرد: به عنوان فردی که ۳۰ سال سابقه فعالیت در منابع طبیعی را دارم معتقدم برای رفع معضل بیابان زایی و جلوگیری از ریزگرد باید در شمال استان اقدامات جدی تری انجام شود.

سلامتی با اشاره به اینکه ما با همه کارشناسان فنی خود در حوزه مرتع، بیابان و مجامع دانشگاهی و علمی و تحقیقاتی نشست هایی برگزار کردیم تا طرح های خوبی در راستای پیشگیری و مقابله داشته باشیم، گفت: در سطح ملی نیز با سازمان جنگل ها و وزارت جهاد کشاورزی رایزنی هایی داشتیم اخیراً نیز وزیر کشور اعلام کردند با عملیات آبخیزداری می توان بسیاری از خسارت های ناشی از خشکسالی را کم کرد و طرحی را در قالب طرح جامع حوزه آبخیز در بخش منابع طبیعی طراحی و تدوین کردیم.

به گفته وی، برای مقابله با پدیده ریزگرد و بیابان‌زایی  منابع طبیعی به‌تنهایی نمی‌تواند ورود کند بلکه همه دستگاه‌ها باید با مدیریت عالی استان گلستان پای کار بیایند و با یک اقدام گروهی عرصه‌های شمالی استان را مدیریت کنند.

تالاب‌های گلستان منشأ ریزگرد شدند/ حق آبه تالابها را باید بگیریم

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان با تأکید بر اینکه حق آبه های تالاب ها باید گرفته شود و اگر تالاب های ما خشک شود خود به منبع ریزگرد تبدیل می شود، تصریح کرد: متأسفانه طی بازدیدهایی که از تالاب ها داشتم خشکی تالاب های استان گلستان اعم از آجی گل، آلماگل و حتی تالاب گمیشان کاملاً مشهود بود و این مسائل می تواند شمال غرب استان را تحت تأثیر قرار دهد و آن را دچار فرسایش کند.

سلامتی به اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با بیابان زایی اشاره کرد و ادامه داد: برای مقابله با این پدیده یک شرکت دانش بنیان در گلستان گونه صنوبر مفید را در استان تولید و در شهر آق قلا کشت کرده که بازدیدهای ما از این شهر نشان می دهد کشت این گونه بسیار مفید بوده و تأثیر به سزایی در توسعه فضای سبز داشت، توصیه ما این است که این گونه صنوبر مفید در شمال استان گلستان کشت شود و مایل هستیم از تجربیات این شرکت دانش بنیان در شمال استان استفاده کنیم.

وی افزود: ما باید به کمک مرکز تحقیقات و منابع طبیعی روی گونه هایی مانند گز کار کنیم و درختچه ها و درختان بومی باید از شمال استان از گمیشان تا مراوه تپه ترویج و توسعه دهیم ما با ایجاد پوشش اثر از ریزگرد را کاهش دهیم، علاوه بر گز گونه های دیگری اعم از گونه های بوته ای و علفی وجود دارد که می توان از آنها استفاده کرد و علاوه بر ایجاد پوشش و جلوگیری از ریزگرد تولید علوفه می کند، شغل اصلی مردم در شمال استان عمدتاً دامداری و کشاورزی از نوع دیم است و کشت این گونه ها به مردم این شهرستان ها نیز کمک خواهد کرد.

اثر منفی زهکشی اراضی گلستان و تاثیر آن در ایجاد ریزگرد

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان در پاسخ به این پرسش که آیا زهشکی اراضی گلستان زمینه‌ساز ریزگرد است، پاسخ داد: زهکشی ضلع‌های شمالی استان در صورتی مفید است که زیرزمینی و فنی باشد اما زهکشی های روباز در صورت بارندگی کم می تواند اثر منفی داشته باشد و خود منشأ ریزگرد باشد البته این مسئله بیشتر در ضلع های شمالی تر استان مشکل ساز است.

خشکسالی و پدیده گرد و غبار(ریزگرد) از بحران‌هایی است که پا روی گلوی گلستان گذاشته اگر قرار باشد از اتفاقات طبیعی قبلی در استان گلستان درس نگیریم خیلی زود در مصاف تنگاتنگ با این غول خاکی بازنده خواهیم داشت، یکی از راه های مقابله با بیابان‌زایی اجرای طرح‌های مرتع داری و احیای مراتع است با این وجود منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان از کمبود اعتبار در این بخش گله مند بوده و معتقد است اعتبارات مقابله ای کافی نیست.

سلامتی با اشاره به احیای مراتع برای مقابله با پدید ریزگرد، گفت: از دهه 60 تاکنون پروژه های بسیار خوبی از سوی منابع طبیعی در شمال استان گلستان اجرایی شده و به این معنا نیست که اقدامی انجام نشده باشد اما طی چند سال اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

وی با اشاره به اینکه در حوزه مرتع و بیابان در سال جاری کاشت 600 اصله نهال "آتریپلکس" در یک هزار و 200 هکتار از مراتع در دستور کار قرار گرفت، افزود: همچنین مدیریت روان آب با ایجاد هلالی آبگیر، ذخیره نزولات توأم با بذرپاشی برای احیای مراتع از جمله برنامه های ما برای مقابله با ریزگرد است. 

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان، توسعه فعالیت های مرتعی و بیابان زدایی برای دوره پنج ساله طراحی شده که نیاز به حمایت مسئولان ارشد استان و سطح ملی دارد و اگر اعتبار مناسبی در سطح ملی و استانی به این مهم اختصاص یابد در یک دوره پنج ساله می توان با حمایت مسئولان این طرح را در 700 هزار هکتار از مراتع اجرا کرد تا اثر خشکسالی ها و آشفتگی های اقلیمی کمتر شود.

سلامتی با بیان اینکه برای مقابله با بیابان زایی نهال‌های مختلف در دست تولید است تا علاوه بر همراهی با تکنولوژی روز با شرایط استان سازگار باشد، تصریح کرد: بر روی گز و اکالیپتوس هم کار می کنیم و می طلبد محققان و مروجان در سطح وسیع تری بر روی گونه های مختلف کار کنند، در آینده در شمال استان دمای زیر هفت الی 10 درجه خواهیم داشت و باید گونه های سازگار را به این مناطق بیاوریم.

دکتر امیرحسین جعفری مفیدآبادی_مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان نهال بذر در گلستان در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: در شرایط فعلی بیان علل ایجاد پدیده ریزگرد در استان گلستان به ما کمکی نمی کند و مسئولان باید بررسی کنند که برای مقابله با این معضل باید چه اقداماتی انجام دهند.

وی با بیان اینکه یکی از راه های مقابله با ریزگرد کاشت پوشش گیاهی مقاوم به شوری و خشکی مانند اکالیپتوس است، افزود: این گونه گیاهی در استان گلستان دچار سرمازدگی می شود که طی تماسی که از طریق نهاد ریاست جمهوری با کشورهای چین و استرالیا انجام شده درصدد هستیم از بذور مقاوم به سرما که در این دو کشور تولید شده بهره مند شویم و آن را در داخل استان کشت کنیم.

مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان نهال بذر در گلستان اضافه کرد: برخی از گونه های گیاهی سریع الرشد وجود دارد و می توان از این گونه ها در حاشیه های شهرهای در معرض ریزگرد استفاده کرد، ما تعدادی از گونه های متحمل شرایط شور را برای کاشت معرفی کردیم و در حال حاضر در کُرند، آق قلا و بندرترکمن و بندرگز خیلی خوب جواب داده است.

جعفری تأکید کرد: گونه دیگر مقاوم به شوری و مناطق بیابانی گز است که از دانشگاهیان انتظار می رود با اصلاح این گونه گیاهی، آن را برای کشت در استان گلستان و به منظور مقابله با ریزگرد و بیابان زایی آماده کنند، این گونه گیاهی با ایجاد پوشش سبز از بروز ریزگرد جلوگیری می کند.

وی با بیان اینکه استفاده از گونه های گیاهی برای مقابله با ریزگرد نیاز به کار علمی دارد و جامعه دانشگاهی باید پای کار بیاید، تصریح کرد: تأکید ما استفاده از گیاهان بومی در استان است، گاهی اوقات یک گونه بومی برای پرورش توجیه اقتصادی ندارد اما می توان با اصلاح آماده کشت شود.

مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان نهال بذر در گلستان با اشاره به اینکه ما در شرکت دانش بنیان خود اقدام به تولید نهال صنوبر هیبرید برای مقابله با ریزگردهای شمال استان گلستان کردیم، توضیح داد: این گونه با اقلیم بیابانی و مناطق شور سازگار است و با استفاده از تلقیح مصنوعی از گونه‌های صنوبر مناطق شمال استان تولید شده است.

جعفری به تأثیر زهکشی اراضی در ایجاد پدیده ریزگرد در گلستان سخن گفت و متذکر شد: زهکشی اراضی که در سطح استان گلستان در حال انجام است خود زمینه ساز ایجاد ریزگرد است، به نظر می رسد باید بازنگری مجدد در حوزه زهکشی اراضی انجام شود.

خشکی خلیج گرگان زنگ خطری بزرگ برای ایجاد ریزگرد در گلستان

محمد کردجزی-معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی گلستان با اشاره به وضعیت گلستان از نظر شیوع ریزگرد به خبرنگار ایسنا گفت: با توجه به خشکسالی‌هایی که طی سال‌های اخیر در کشور ما و کشورهای حوزه شمالی استان از جمله ترکمنستان اتفاق افتاده موجب کاهش منابع آبی، خشکی تالاب‌ها و ضعیف‌تر شدن پوشش گیاهی در گلستان شده و این مسئله بر وسعت و فراوانی چشمه‌های گرد و غبار افزود.

به گفته وی، غالب جریانات ورودی به استان گلستان  جریانات غربی و شمال غربی است لذا توده‌های گرد و غبار بیشتر در ایام تابستان از ترکمنستان و مرزهای شمالی وارد استان می‌شوند اما از آنجایی که توده‌های گرد و غبار در مقیاس کوچک اتفاق می‌افتد مناطق شهری سطح استان خیلی آن را حس نمی‌کنند.

معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی گلستان ادامه داد: البته اخیرا در جریان فعالیت سامانه ناپایدار جوی، مردم گلستان شاهد باران گِل‌آلود بودند که سامانه پرفشار قوی از سمت سیبری(از جنب قطب و شمال روسیه) وارد کشورمان شد که خیزش گرد و غبار و ورود به استان را رقم زد در واقع سیستم گرد و غبار اخیر با گرد و غبارهای فصل تابستان متفاوت است.

کردجزی؛ خشکی خلیج گرگان را زنگ خطر خیلی بزرگ برای ایجاد ریزگرد و ذرات نمک در گلستان دانست و افزود:از آنجایی که غالب جریانات استان گلستان غربی و شمال غرب است پدیده ریزگرد کمتر استان گلستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد مگر آنکه اتفاق دیگری از جمله خشکی خلیج گرگان رقم بخورد، طی این سال‌ها گرد و غبار بیشتر نواحی و مرزهای شمالی را تحت تاثیر قرار داده و هر سال بر تعداد روزهای گرد و غبار، شدت و وسعت آن اضافه شده است.

گلستان ایستگاه سنجش گرد و غبار ندارد/ روند پیش‌رونده ریزگرد در گلستان

وی با بیان اینکه شهرهایی مانند گنبدکاووس ممکن است چند سال آینده با معضل ریزگرد مواجه باشند، گفت: رفتارهای تغییر اقلیم غیرقابل پیش‌بینی است، تعداد پدیده گرد و غبار طی سال‌های اخیر بیشتر شده و در حال حاضر با توجه به جریانات غالب صحرای ترکمنستان تهدیدی برای شهرهای مرکزی استان و دیگر شهرهای استان نیست اما بخشی از گنبدکاووس، مراوه‌تپه و اینچه‌برون را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با تداوم خشکسالی‌ها دفعات، وسعت و شدت ریزگرد افزایش می‌یابد.

معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی گلستان متذکر شد: بر اساس پیش‌بینی‌ها سال‌های خشک و تعداد خشکسالی‌ها در سال‌های آینده افزایش می‌یابد با این وجود یکی از ضعف ها و معضلات ما در گلستان فقدان ایستگاه سنجش گرد و غبار است که موجب ضعف اطلاعات آماری ما در مسئله ریزگرد شده، تصاویر ماهواره‌ای و سنجش از دور نشان می‌دهد روند ریزگرد پیش‌رونده است و خشکی خلیج گرگان در سال های آینده می تواند حتی برای حوزه شهری استان خطرساز باشد.

به گزارش ایسنا، امروزه در دنیا با روش‌های مختلفی با پدیده ریزگرد مقابله می‌کنند با این وجود این مسئله مهم هنوز آنطور که باید در استان گلستان جدی گرفته نشده است، اگر مسئولان استان از ضعف‌ها و تعلل خود در بحران‌های قبلی درس نگیرند مردم گلستان باید تاوان سنگینی بدهند.

انتهای پیام