آلودگی هوا به دلیل ماهیت فرامرزی آن یک مشکل جهانی با اثرات گسترده است. این مساله یکی از بزرگترین خطرات زیست محیطی برای سلامت انسان و یکی از چهار عامل اصلی علل مرگ و میر در جهان است. سالانه حدود ۷ میلیون نفر در جهان در اثر مرگ منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. بر اساس مطالعات انجام شده در ۲۷ شهر ایران در سال ۱۴۰۰، بیش از ۲۰ هزار نفر مرگ منتسب به آلودگی هوا به ثبت رسیده است. بر اساس تحقیقات انجام شده و بنا بر اعلام رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت مبنای آلودگی هوا ذرات معلق و اندازه این ذرات PM۱۰ و PM۲.۵ است و جنس آنها در اثرگذاری در بدن انسان اهمیتی ندارد به این معنا که آلودگی هوای ناشی از گرد و غبار و آلودگی هوا ناشی از تردد خودروها و آلاینده‌ها تفاوتی در اثر گذاری در بدن انسان ندارند و خطر ناشی از این نوع آلودگی هوا می‌تواند سبب بروز مرگ زودرس شود. اهواز یکی از کلانشهرهایی است که با شرایط بسیار دشواری در بحث آلودگی هوا مواجه است و بنا بر آمار در سال ۱۴۰۱، بر اساس شاخص ذرات با اندازه ۲.۵ میکرون تنها یک روز هوای پاک در اهواز گزارش شده است. بر اساس نتایج اعلام شده از سوی وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ به طور میانگین جزء مرگ کل منتسب به ذرات معلق در ایران برابر با ۱۲.۵۹ درصد است که این جزء منتسب در شهری مثل اهواز که با آلودگی هوای شهری، صنایع، فلرهای نفتی و پدیده گرد و غبار درگیر است بالاتر از میانگین کشوری است.

********

قوانین تداعی، پوششی برای تعدادی تعمیم‌های تجربی و نظری در مورد چگونگی تشکیل تداعی‌ها است. یکی از این قوانین، "مجاورت (contiguity)" است که طبق آن، چیزهایی که در زمان و مکان واحد، توأما روی دهند با هم پیوستگی پیدا می‌کنند. یکی دیگر از قوانین تداعی مشتمل است بر "تکرار (repetition)" که طبق آن، اجزایی که به طور مکرر تواما روی می‌دهند به هم مربوط می‌شوند. همچنین "مشابهت (similarity)" یکی دیگر از این قوانین است که طبق آن، محرک‌هایی که دارای خصوصیات و منبع مشابهی هستند با هم ارتباط پیدا می‌کنند.

********

"مجاورت"

از ابتدای امسال تا اواسط دی‌ماه بر اساس شاخص کیفی هوای با ذرات با اندازه ۲.۵ میکرون، کلانشهر اهواز یک روز پاک، ۶۶ روز هوای قابل قبول، ۱۰۴ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۲۴ روز ناسالم، ۸ روز بسیار ناسالم و ۸ روز خطرناک را تجربه کرده است.  همچنین براساس شاخص کیفی هوای با ذرات با اندازه ۱۰ میکرون از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا اوایل دی‌ماه، اهواز ۱۳۰ روز با هوای قابل قبول، ۹۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، ۲۰ روز ناسالم، ۶ روز بسیار ناسالم و ۲۰ روز خطرناک داشته و در این مدت اهواز حتی یک روز پاک نداشته است.

********

"تکرار"

بر اساس عهدنامه‌های بین‌المللی آلودگی هوا - ورود مستقیم یا غیر مستقیم مواد یا انرژی به هوا توسط انسان است که منجر به پیامدهای آن‌چنان زیانباری می‌شود که سلامت انسان را به خطر می‌اندازد، به منابع زنده و زیست‌بوم‌ها و اموال مادی آسیب می‌زند و به امکانات یا دیگر استفاده‌های قانونی از محیط زیست آسیب زده یا در آن اختلال ایجاد می‌کند - تعریف می‌شود.

آلودگی هوا با کشف آتش شروع و با گسترش جوامع انسانی افزایش یافت و از زمان انقلاب صنعتی به تدریج به صورت یک معضل جوامع در آمده است، همچنان به عنوان یک عامل عمده زیان آور برای سلامت و حیات انسان و تمام اجزای سازنده محیط زیست شناخته می‌شود. این در حالی است که مبارزه با آلودگی هوا حداقل به صورت موردی از صدها سال قبل و به صورت قانون‌گذاری داخلی، در بعضی از کشورها از قرن نوزدهم و در اکثر کشورها از نیمه قرن بیستم شروع شده است. در نیمه دوم قرن بیستم و با انتشار نتایج تحقیقات پیرامون پیامدهای آلودگی هوا بر انسان و محیط زیست، کشورها به این نتیجه رسیدند که مبارزه با این معضل فقط از طریق همکاری بین‌المللی مقدور خواهد بود. نتیجه این اتفاق نظر، برگزاری کنفرانس‌ها و عقد معاهدات بین‌المللی متعدد با هدف حفاظت از محیط زیست به طور عام یا مبارزه با آلودگی هوا به طور خاص بود که از آن زمان تا به حال ادامه داشته و البته اثر چندانی بر بهبود وضعیت آلودگی نداشته است به شکلی که هنوز در بسیاری از شهرهای جهان میزان آلودگی هوا از استانداردهای تعریف شده جهانی فراتر است.

********

"مشابهت"

"هوای پاک" از مهمترین حقوق کودکان و از شاخص‌های توسعه پایدار کشورها است. کودکان به عنوان نسل‌های آینده جوامع برای رشد و شکوفایی بیش از هر چیزی به هوای پاک نیاز دارند. این داستان تصویری تداعی تصاویر ذهنی کودکان از هوای پاک است که با عکس‌های واقعی از هوای آلوده محل زندگی آن‌ها در کلان‌شهر اهواز ترکیب شده است.

********

عکس‌ها و متن: شایان حاجی نجف