حرم رضوی در تمام ادوار تاریخ محلی برای گردهمایی عزاداران و عاشقان اهل بیت بوده و بخش بزرگی از تاریخچه عزاداری مشهد را در دل خود جا داده است. مطالعه پیشینه مراسم آیینی در شناخت یک ملت بسیار اهمیت دارد. از این رو شناخت تاریخ عزاداری در مشهد دارای اهمیت است.
زهرا فاطمی‌مقدم، مسئول بخش ارزشیابی مرکز اسناد آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص تاریخچه عزاداری در حرم امام رضا(ع) اظهار کرد: از دوره صفویه با شکل‌گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی، مراسم روز عاشورا با وسعت و شکوه ویژه‌ای در حرم رضوی برگزار شده است.
وی افزود: با توجه به اسناد باقی‌مانده از آن دوران این مجالس در ایوان طلا صحن قدیم (صحن انقلاب) یا در رواق دارالضیافه و رواق دارالسیاده، با حضور زائرین و مجاوران برگزار می‌شده است و از مهمانان با شربت و چای پذیرایی می‌کردند. هزینه این مجالس را آستان قدس رضوی تأمین می‌کرده است.
وی عنوان کرد: مراسم عزاداری از روز ابتدایی محرم تا عاشورا با حضور روضه‌خوان‌های حرم به صورت مستمر بر پا بوده است. مراسم عزاداری در اربعین و روزهای پایانی صفر نیز ادامه داشته است.
وی ادامه داد: طبق اسناد به جا مانده، روضه‌خوانی و ذکرگویی ائمه(ع) بخشی از مراسم عزاداری بوده است. همچنین در دوران صفویه کتاب روضه‌الشهدا در این گونه مجالس خوانده می‌شده است.
فاطمی‌مقدم با اشاره به اسناد موجود در حرم امام رضا(ع) بیان کرد: در ایام محرم گلدسته‌ها و گنبد حرم به پوشش سیاه مزین می‌شد و آیین نقاره‌نوازی نیز در این ایام برگزار نمی‌شد. در روزهای عزاداری مانند عاشورا و اربعین حسینی مکتب‌خانه حرم، دکان‌ها و سایر فعالیت‌های جاری و عادی تعطیل بود.
نخل بندی، مراسمی آیینی در مشهد
وی با اشاره به مراسم دوران صفویه و افشاریه گفت: اسنادی از اجرای مراسم «نخل بندی» در حرم امام رضا(ع) در روز عاشورا به چشم می‌خورد. امروزه مراسم نخل‌بندی در حوزه مرکزی ایران رواج بیشتری دارد و در مشهد به دست فراموشی سپرده شده است.
مسئول بخش ارزشیابی مرکز اسناد آستان قدس رضوی بیان کرد: در این مراسم نخلی، با وسایل مختلفی مانند پارچه، آینه، کاغذ الوان، ورق نقره و طلا و دیگر زیورآلات تزیین و آرایش می‌شده، که به این عمل نخل بندی می‌گویند.
وی ادامه داد: به همین دلیل در هنگام حمل آن نخل جلوه‌ای خاص داشت. قدیمی‌ترین اسناد موجود در خصوص این مراسم در حرم امام رضا(ع) به عاشورای سال ۱۰۶۷ قمری باز می‌گردد. علاوه بر مراسم عزاداری در حرم آستان قدس رضوی در دیگر نقاط شهر مانند «خان حسینیه» مراسم سوگواری برگزار می‌شده است.
فاطمی‌مقدم افزود: تمام اسناد نشان از اهتمام آستان قدس رضوی از ابتداء شکل‌گیری به برپایی آیین‌های مذهبی در راستای پاسداشت یاد امامان شیعه(ع) دارد.
وی تصریح کرد: اجرای مراسم‌های آیینی-مذهبی در قالب روضه‌خوانی، سینه‌زنی، حضور دسته‌های عزاداری در حرم رضوی و حمل وسایل و نمادهای گوناگون از ارکان باشکوه آداب و رسوم سوگواری محرم و صفر در حرم مطهر امام رضا(ع) بوده است.
فاطمی‌مقدم ادامه داد: خطبه‌خوانی و شمع‌گردانی در صحن عتیق یا انقلاب کنونی در شب عاشورا و شب شهادت امام رضا(ع) نیز از مراسمی است که در اسناد از دوره قاجار به بعد به چشم می‌خورد.
انتهای پیام