گزارش ایسنا، حجت‌الاسلام سیداحمد غفاری قره‌باغ در پنجاه و سومین نشست از سلسله نشستهای اندیشه‌ورزی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که در اندیشکده معنویت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شد به تشریح مقاله خود با محوریت بررسی انتقادی تاثیرات مدرنیته بر معنویت با تاکید بر بنیادهای حکمت متعالیه و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخت.
او هدفش از انجام پژوهش مذکور را اینگونه تشریح کرد: دیدگاه‌ها در باب معنویت، از تنوع قابل توجهی برخوردار است و از محوریت دین تا محوریت مدرنیته در معنویت را شامل می‌شود. در این میان، مدرنیته الگویی غیردینی را برای معنویت توصیف می‌کند تا در این الگو، هم نیازهای معنوی انسان مدرن را رفع کند و هم ارکان مدرنیته را حفظ کند. در همین راستا، هدف این پژوهش کشف تأثیرات مدرنیته بر معنویت و آسیب‌شناسی این تأثیرات است.
وی در خصوص روش تدوین پژوهش مذکور هم گفت : این پژوهش ابتدا با استفاده از روش توصیف و تحلیل، به بررسی تحلیلی ارکان مدرنیته پرداخته است و با رویکرد آسیب‌شناسانه و انتقادی، به نقد پیامدهای مدرنیته در معنویت تمرکز نموده است. همچنین مبتنی بر داده‌های کتابخانهای انجام شد.
عضو هیات علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در باب یافته‌های پژوهش مذکور هم گفت: مدرنیته، واقعیتی اجتماعی در اندیشه غرب و مبتنی بر نگرش اومانیستی و با اضلاع سه‌گانه‌ی سوبژکتیویسم، سکولاریزم و فردگرایی افراطی است. به‌لحاظ بنیادهای معرفتی، معنویت مدرن برخلاف معنویت دینی، ریشه در عقلانیت خودبنیادِ فاعل شناسا دارد و گزاره‌های معنوی را نه بر اساس قرابت به حقیقت، بلکه مبتنی بر نفی جزم‌اندیشی و سیالیت فهم می‌سنجد و به همین دلیل، معنویت مدرن معنویت تکثرگرا است. نتیجه این رویکرد معرفتی در رویکرد انسان‌شناختیِ معنویت مدرن که منجر به نفی الگو است، متجلی می‌شود.
غفاری خاطرنشان کرد: به‌لحاظ بنیادهای هستی‌شناختی، این سبک معنوی برخلاف الگوی رقیب دینی‌اش، متافیزیک را برای معنویت، لازم نمی‌بیند. به لحاظ مبانی کارکردشناختی، معنویت مدرن برخلاف معنویت دینی، صرفا متمرکز بر تأمین آرامش اینجایی-اکنونی است. همچنین، معنویت مدرن تعهدی نسبت به اجتماع معنوی ندارد. در نهایت معنویت مدرن حتی در تأمین اهداف ناقص خویش نیز ناکام است.
عضو اندیشکده معنویت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در پایان چنین نتیجه‌گیری کرد: از چنین منظری تأکید بر بعد معنویت اسلامی در سند الگو موجب هویت‌بخشی و ارتقای کارآمدی آن در عرصه عمل و تمایز آن از دیگر الگوی‌های رقیب است. اشارات مستقیم و غیر مستقیم به مصادیق و مفاهیم معنوی در مبانی نظری و عملی سند، نظیر زیست معنوی، تأثیرپذیری عوامل اجتماعی از معنویت، توامانی معنویت، عقلانیت و عدالت در فرآیند پیشرفت، توامانی رشد معنوی و مادی و تأکید بر تجلی ارزشهای «حیات طیبه» در آرمانها و زمینه‌سازی برای شکوفائی معنوی در افق و گسترش فرهنگ قرآنیِ توحیدی و معادباور و پاسداری از فرهنگ عاشورا و مکتب انتظار در تدابیر از جمله ممیزات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می‌باشد.
آیا می توانیم معنویت بدون خدا داشته باشیم؟
محمدجواد رودگر دیگر عضو اندیشکده چرخه معنویت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در نقد پژوهش انجام شده گفت: تاثیرات مدرنیته بر معنویت باید براساس هندسه معرفتی خاصی قرار می دادند و هر کدام را در جای خودش در بخشهای سه گانه ذکر می کردند تا بتوانند بعدا با سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت انطباق دهند. معنا، مبنا، مولفه ها، کارکردها، شاخصه ها و معنویت انضمامی پژوهش دکتر غفاری باید به روشنی و بدون ابهام نوشته می شد. الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در کنار بنیادهای حکمت متعالیه باید حاوی معنویت اسلامی هم در مقدمه و هم در ماخره باید ذکر می شد.
وی ادامه داد: تاثیر سکولاریزیم به ویژه در بحثهای معرفت شناسی در بحث های گفتاری، پژوهش دیده نمی شود. کارکرد معنویت اکنونی مورد توجه و نقد قرار گرفت اما باید بیشتر به آن پرداخته می شد تا به سوال پاسخ داده می شد که آیا می توانیم معنویت بدون خدا داشته باشیم؟ در پژوهش انجام شده نقد معنویت منهای خدا و توجه دادن به مسئله معنویت با خدا باید بیشتر مورد توجه قرار می گرفت.
معنویت باید فایده مند باشد
دکتر محمدحسین پناهی، رئیس اندیشکده امور اجتماعی، جمعیت و نیروی انسانی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هم گفت: جای بحث معنویت در اسلام در این پژوهش و نشستهای اندیشده ورزانه مرکز الگو خالی است. بحث معنویت درون محور یا ارزشهای درونی به معنای این نیست که این ارزشها از دین و وحی تاثیر نمی پذیرد. ارزشها واقعیت، درونی و بیرونی دارند. ما ارزشها را از بیرون می گیریم و درونی می کنیم. بنده بین ارزش و معنویت تمایز قائل هستم و پژوهش انجام شده باید این مسئله توجه می کرد. معنویت باید فایده مند باشد تا انسان صاحب معنویت باشد البته نوع فایده مندی باشد مشخص باشد. معنویت اسلامی باید برای انسان ایجاد آرامش کند.
حجت‌الاسلام غفاری قره‌باغ در پایان در پاسخ به نقدهای مطرح شده، گفت: قطعا در متن نهایی پژوهشم بنیادهای حکمت متعالیه را اضافه خواهم کرد. مدعی هستم پست مدرنیزم امتداد مدرنیسم است نه نفی مدرنیسم. تاکید می کنم معنویت درون محور یک اصطلاح است و شکی در درونی بودن معنویت نیست. در پژوهش تاکید بر درون محوری بودن معنویت کردم. در پژوهش ارزشها با معنویت یکسان دیده نشده است هر چند که ممکن است در لفظ این چنین استنباط شده باشد.
انتهای پیام