به گزارش ایسنا، روزنامه رسالت نوشت: «مازوت در کنار سایر آلاینده‌ها از جمله عناصر مؤثر در آلودگی هوا شناخته می‌شود و در نیمه دوم سال، بحث سوزاندن مازوت و تبعات آن به شکل جدی مطرح است. در سال‌های گذشته سازمان حفاظت محیط زیست مخالفتش را درباره استفاده از این سوخت ابراز کرده، اما این چرخه معیوب هیچگاه متوقف نشده و اخیرا سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گفته است: «سازمان محیط زیست مخالف سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها بدون نصب سیستم‌های کنترلی است و اگر قرار است که مازوت مصرف شود، باید این سیستم‌ها نصب شده باشد تا میزان آلاینده‌ها کنترل شود.» این عبارت بیانگر آن است که سازمان محیط زیست سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها را با افزودن بندی به نصب فیلتر یا سیستم‌های کنترلی منوط کرده است.
داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، سال گذشته هم مخالفت کلامی سازمان متبوعش با سوزاندن مازوت را در قالب این عبارت بیان کرد: «بر اساس قانون هوای پاک، نیروگاه‌ها برای استفاده از سوخت مازوت باید فیلتر نصب کرده و حدود مجاز را رعایت کنند.» موضوعی که تازگی ندارد و پیوسته طراحی و نصب سیستم‌های کنترلی و فیلتراسیون در نیروگاه‌ها به دلیل زمان‌بر و پرهزینه‌بودن مورد بی‌توجهی قرار گرفته و سوزاندن مازوت به عنوان ساده‌ترین راه انتخاب شده است!
گل‌علیزاده به‌صراحت اعلام کرده علی‌رغم مخالفت سازمان محیط زیست، اغلب نیروگاه‌ها «فاقد سیستم‌های کنترلی بوده و ۳/۵ درصد وزن حجمی مازوت در نیروگاه‌ها گوگرد است، یعنی ۳۵ هزار قسمت در میلیون میزان گوگرد در مازوت مصرفی ماست. این گوگرد در محیط تبدیل به آلاینده ثانویه شده و خطرناک است.»
بر این اساس پس از برگزاری جلسات اخیر سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نفت مقرر شده «تا سال ۱۴۰۳ مصرف مازوت در تمام نیروگاه‌ها حذف یا میزان گوگرد مازوت از ۳/۵ درصد به زیر یک درصد برسد.»
در همین حال سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست که پیشتر تأکید کرده بود، «قدیمی‌بودن نیروگاه‌ها یکی از دلایلی است که نمی‌توان سیستم‌های کنترلی مصرف مازوت را نصب کرد؛ چراکه طراحی اولیه این نیروگاه‌ها به نحوی نبوده که نصب سیستم کنترلی بر روی آنها انجام شود»، اخیرا اعلام کرده «اگر قرار است نیروگاه‌ها مازوت یا زغال سنگ بسوزانند باید حتما سیستم کنترلی نصب کنند تا خروجی، منطبق با حدود مجاز تعیین‌شده از سوی دولت باشد.» وعده‌هایی که تحقق آن محل تردید است.
«بهزاد اشجعی»، عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلانشهرها، دراین‌باره به «رسالت» می‌گوید: «مازوت‌سوزی موضوعی است که هر سال رخ می‌دهد و بر اهمیت آن افزوده می‌شود؛ چرا که میزان حساسیت مردم نسبت به آلودگی هوا بیشتر شده، به‌خصوص در نیمه دوم سال و روزهای اوج آلودگی هوا این مسئله بیشتر به چشم می‌آید. همزمان مسئولین نیز در همین بازه زمانی تحرکات بیشتری از خود نشان می‌دهند. مدام با برگزاری جلسه و امضای صورتجلسه و انجام مصاحبه، از برنامه‌های خود می‌گویند. حال سؤال این است، کسانی که سال پیش جلساتی را برگزار و این صحبت‌ها را مطرح کردند، مگر اشخاص دیگری بودند؟ آیا همین مسئولین سال‌های گذشته آن جلسات مشابه را برگزار و همین تصمیمات را اتخاذ نکردند؟ از سال گذشته تاکنون چه اتفاقی افتاده؟ چه اقداماتی برای جلوگیری از مازوت‌سوزی صورت گرفته؟ چند درصد از خروجی مازوت پالایشگاه‌ها کم شده؟ چند درصد از محتوای گوگرد مازوت تولیدی پالایشگاه‌ها کاهش‌یافته؟ آیا این سؤال‌ها از حاضرین در جلسات سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نفت پرسیده شده؟ پاسخ چه بوده؟ دیگر نمی‌توان با این قبیل وعده‌ها جامعه را قانع کرد. این اظهارات بارها تکرار شده است. مردم برنامه نمی‌خواهند بلکه میزان اجرای برنامه‌های پیشین را مطالبه می‌کنند. اما اگر حذف مازوت از سبد سوخت نیروگاه‌ها یا بهبود کیفیت مازوت خروجی پالایشگاه‌ها اتفاق بیفتد، از آنجا که همه ما بر سهم نیروگاه‌های مازوت‌سوز در آلودگی هوا واقفیم، تأثیرات مطلوبی بر کیفیت هوا خواهد داشت.»
چرا از محل خسارت آلودگی هوا بودجه فیلتراسیون نیروگاه‌ها تأمین نمی‌شود؟
سال‌هاست به بهانه زمان‌بربودن و فقدان بودجه، چرخه مازوت‌سوزی ادامه پیدا کرده و صنایع نیز هیچگاه به تکلیف خود مبنی بر نصب فیلترهای مختلف عمل نکرده‌اند. از این رو «اشجعی» توضیح می‌دهد: «مازوت‌سوزی مسئله جدیدی نیست و از گذشته تاکنون وجود داشته و حتی در فصول گرم سال نیز برخی نیروگاه‌ها به مازوت‌سوزی روی می‌آورند. اما این پدیده شوم با آغاز فصول سرد سال که مصرف گاز افزایش می‌یابد، شدت گرفته و نیروگاه‌ها و صنایع به مازوت‌سوزی روی می‌آورند؛ آن هم درست زمانی که در اوج آلودگی هوا قرار داریم. مطابق آئین‌نامه ماده دو قانون هوای پاک، نیروگاه‌هایی که یک ماه از سال سوخت مازوت می‌سوزانند، مکلف‌اند که به سیستم‌های فیلتراسیون گازهای خروجی مجهز باشند. البته نصب این تجهیزات زمان‌بر و پرهزینه است اما مگر از زمان تصویب این آئین‌نامه تا به امروز چهار سال نگذشته؟ دیگر چقدر زمان لازم است؟ در این مدت حتی یک برنامه عملیاتی هم از سوی وزارت نیرو ارائه نشده است. از همان چهار سال قبل هم مسئولین مربوطه بحث زمان‌بر بودن نصب این تجهیزات را مطرح می‌کردند؛ در حالی که این پروسه زمان‌بر باید از یک نقطه آغاز شود. در مورد هزینه‌بر بودن هم نباید برای موضوعاتی که به سلامت مردم گره‌خورده درگیر حساب‌وکتاب شد. با این حال وزارت بهداشت گزارش می‌دهد که آلودگی هوا سالانه هفت میلیارد دلار به بهداشت عمومی کشور خسارت می‌زند. چرا از محل همین خسارت بودجه لازم برای نصب تجهیزات فیلتراسیون نیروگاه‌ها تأمین نمی‌شود؟ وزارت نیرو تاکنون چند بار در این زمینه بودجه درخواست کرده؟ آیا پیگیری مناسبی برای تأمین بودجه صورت گرفته؟ متأسفانه در مورد بیشتر تکالیف مربوط به آلودگی هوا دست روی دست می‌گذاریم و برای رفع موانع و مشکلات پیش رو تلاش نمی‌کنیم. به همین دلیل هر سال در روزهای آلوده، جلسات تکراری برگزار کرده و همان حرف‌های سال قبل را تکرار می‌کنیم اما دریغ از یک اقدام تأثیرگذار.»
بارها در اولویت‌گذاری میان هوای باکیفیت و سوزاندن مازوت برای تولید برق، موضوع سلامت و داشتن هوای باکیفیت به حاشیه رفته است؛ هر چند قوانین کشوری بر ایستادن مقابل مازوت‌سوزی تأکید دارد. عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلانشهرها با اشاره به این موضوع عنوان می‌کند: «یکی از آسیب‌ها در حوزه آلودگی هوا همین است که همواره باید بین هوای پاک و معیشت مردم یا اقتصاد و تولید برق انتخاب کنیم. این شرایط به دلیل عدم توجه به انجام تکالیف در گذشته و عدم اجرای به‌موقع قانون است. بنابراین وضعیتی به وجود آمده که باید انتخابی داشته باشیم که صرفا ضرر کمتری داشته باشد. اما باید از نهادهای ناظر سؤال کرد که چرا در طی این سال‌ها اهمال و کوتاهی شده و با دستگاه‌ها و مسئولینی که با کم‌کاری خود باعث انتخاب بین بد و بدتر برای مردم شده‌اند، چه برخوردی صورت گرفته و چه تضمینی وجود دارد که این روند در سال‌های آینده دوباره تکرار نشود؟ حرف ما این است که نه سلامتی مردم به خطر بیفتد، نه مردم از برق محروم شوند و نه تولید متوقف شود، همه این‌ها همزمان باید وجود داشته باشند، تولید برق هیچ منافاتی با هوای پاک ندارد اما به شرطی که اصولی و ضابطه‌مند تولید شود. این مهم نیز مستلزم مدیریت مطلوب و حرکت در چارچوب قانون است، می‌توان هم برق و هم هوای پاک داشت.»
مازوت‌سوزی عامل اصلی آلودگی هوا نیست
می‌گویند در سال‌های اخیر آلودگی هوا در تهران و اصفهان به علت مصرف مازوت نبوده و منابع این آلودگی، خودروها، صنایع و منازل شخصی بوده‌اند. «اشجعی» نیز از آمارهای ضدونقیضی می‌گوید که در رابطه با میزان مصرف مازوت توسط نیروگاه‌ها و صنایع منتشر شده. مطابق اظهارات این عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلانشهرها «اگر استان تهران را در نظر بگیریم، نیروگاه‌های بزرگ این استان در جنوب و غرب قرار دارند و در مسیر باد غالب به سمت شهر تهران هستند. بنابراین مازوت‌سوزی در این نیروگاه‌ها و همچنین شهرک‌های صنعتی در این مناطق به یقین بر کیفیت هوای شهر تهران اثرگذار است. اما در هر صورت منبع اصلی آلودگی هوای پایتخت در زمستان خودروهای دیزلی است. این صحبت به هیچ وجه به معنای نادیده‌گرفتن مسئله مازوت‌سوزی نیست ولی نباید آدرس غلط داد و مازوت‌سوزی را عامل اصلی آلودگی هوا معرفی کرد؛ چرا که مطالعات چیز دیگری را نشان می‌دهند. هر منبعی با توجه به سهم خود در آلودگی هوا مهم است و باید به آن توجه شود. هر نیروگاه یا صنایعی که مازوت می‌سوزانند و بر کیفیت هوای شهرهایی مثل تهران اثرگذارند باید به سیستم‌های فیلتراسیون مجهز شوند. از طرف دیگر اینکه گفته می‌شود مازوت چه سهمی در آلودگی هوا دارد، سخن درستی نیست؛ چراکه مازوت یک نوع سوخت است نه یک منبع آلاینده. ما در سبد سوخت کشور چند نوع سوخت از جمله بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و مازوت را داریم و هر کدام از آنها در منابع مختلفی سوزانده می‌شوند و بر کیفیت هوا اثر می‌گذارند. از منظر آلاینده ذرات معلق که زمستان با آن مواجهیم، سوخت مازوت با گازوئیل هیچ تفاوتی ندارد و یک نیروگاه چه از گازوئیل و چه از مازوت استفاده کند، انتشار ذرات معلق یکسانی خواهد داشت.» بنابراین مسئولان در مورد عدم مازوت‌سوزی نیروگاه‌های تهران آدرس غلط می‌دهند.
در حالی که به گفته اشجعی «باید پرسید آیا گازوئیل در این نیروگاه‌ها سوزانده می‌شود یا خیر؟ اگر پاسخ منفی بود، آنگاه می‌توان از پاک‌بودن آن نیروگاه اطمینان حاصل کرد، در غیر این صورت باز هم آلایندگی بالایی خواهد داشت. حال برای اینکه بگوییم سوخت مازوت چقدر در آلودگی هوا مؤثر است باید ببینیم محل مصرف این سوخت کجاست؟ در تهران که اعلام می‌شود مازوت‌سوزی نداریم پس سهمش صفر است. اما اگر نیروگاه‌های خارج از تهران که بر آلودگی هوای تهران اثرگذارند مازوت بسوزانند، سهم مازوت در آلودگی هوا برابر می‌شود با سهم نیروگاه‌ها در انتشار آلاینده ذرات معلق یا سایر آلاینده‌ها که مطابق آمار سیاهه انتشار آلودگی هوا در سال ۹۶ سهم نیروگاه‌ها در انتشار ذرات معلق ۱۲ درصد اعلام شده است. البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که سهم یک منبع در آلودگی هوا نه صرفا بر اساس مشارکت در انتشار آلاینده بلکه به میزان مشارکت آن در مواجهه مردم با آلاینده‌ها ارتباط دارد. به عنوان مثال یک منبع ممکن است، سهم بالایی در انتشار یک آلاینده خاص داشته باشد اما نحوه انتشار و مکان انتشار آلاینده در این منبع به گونه‌ای باشد که میزان مواجهه مردم با آن پایین باشد. بالعکس یک منبع دیگر ممکن است سهم کمی در انتشار آلاینده داشته باشد اما این آلاینده‌ها را به گونه‌ای منتشر نماید که مردم مواجهه بسیار زیادی با آن داشته باشند. بنابراین باید در ابتدا منابع مصرف‌کننده سوخت مازوت و سهم آنها در انتشار آلاینده‌ها مشخص‌شده و بر اساس مدل‌سازی تعیین شود که میزان مواجهه مردم با آلاینده منتشره از آن منبع به چه میزان است.»
لزوم تأمین اعتبار مناسب برای اجرای قانون هوای پاک
جدا از تبعات سوزاندن مازوت، مطابق آمارهای موجود، تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۲ هزار نفر بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۲۱ هزار نفر رسیده و سال‌به‌سال بر شدت اثرات منفی آلودگی هوا در جامعه افزوده شده و از نظر اشجعی «جای تعجب دارد که با وجود این حجم عظیم از اثرات منفی و خسارت‌ها هنوز هیچ اقدام خاصی برای کاهش آلودگی هوا انجام نشده و هر سال به امید سال بعد می‌نشینیم و برای باد و باران دست به دعا برمی‌داریم. معضل آلودگی هوا کماکان برای مسئولین و سیاستگذاران کلان کشور، جزء اولویت‌های پایین است و در نگاه آنها موضوعات دیگر اهمیت به نسبت بالاتری دارند. مهم‌ترین محرک برای اجرای اقدامات در راستای کاهش آلودگی هوا تأمین منابع و اعتبارات است که متأسفانه در قوانین بودجه توجهی به آن نمی‌شود. هم‌اکنون که لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ در حال تقریر است، فرصت خوبی است که از نویسندگان آن پرسیده شود که آیا اعتبار مناسبی برای اجرای قانون هوای پاک در پیش‌نویس لایحه در نظر گرفته شده است؟ آیا اعتباراتی که برای اجرای قانون هوای پاک و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی در لایحه بودجه در نظر گرفته شده تأثیرگذار خواهد بود؟ با توجه به اینکه زمان تقریر لایحه بودجه با اوج آلودگی هوا همزمان است، باید مشخص شود که صحبت‌های مسئولین در این خصوص با عملکرد آنها در نوشتن لایحه بودجه همخوانی دارد یا خیر.»
انتهای پیام