ایرانیان برای نخستین بار در جهان در زمان هخامنشیان اقدام به تأسیس واحد رسمی پست با عنوان «چاپارخانه» کردند که از طریق آن به وسیله اسب‌های تندرو تمام اخبار، گزارشات و مکاتبات دولتی بین پایتخت با سایر ایالات انجام می‌شد. این اسب‌ها در جاده‌هایی موسوم به «راه شاهی» تردد می‌کردند و در فاصله هر ۲۴ کیلومتر یک چاپارخانه قرار داشت که شخص چاپار پس از تعویض اسب خود با اسبی تازه‌نفس به راهش ادامه می‌داد. داریوش هخامنشی درباره پیک‌های دولتی خود می‌گوید: «نه برف، نه باران، نه گرما و نه تاریکی شب نمی‌تواند پیک‌های تندرو را از حرکت بازدارد.» این جمله امروز در بالای سردر ساختمان اداره پست نیویورک نقش بسته است.
پست در ایران تا سال ۱۲۵۸ به‌صورت «اداره پست» به فعالیتش ادامه می‌داد تا اینکه در این سال با دستور ناصرالدین شاه قاجار «وزارت پست» تشکیل شد که در زمان صدارت امیرکبیر تحولات عظیمی در وزارت پست ایران رخ داد و نظام پستی نوین در کشور ایجاد شد؛ در این دوره سرویس‌های پستی منظمی بین شهرها ایجاد و تعرفه‌های پستی تعیین شد. همچنین آیین‌نامه پستی کشور نیز به تصویب رسید. در سال ۱۲۸۸ با رواج تلگراف نام این وزارتخانه به «وزارت پست و تلگراف» تغییر کرد. در دوره رضاخان و در سال ۱۳۰۸ با خرید سهام شرکت تلفن، «وزارت پست و تلگراف و تلفن» شکل گرفت.
با پیروزی انقلاب اسلامی شیوه‌های ارائه خدمات پستی از لحاظ کمی و کیفی ارتقاء یافت که از میان آنها می‌توان به حذف ساختار سنتی پست، اجرای مکانیزاسیون و اتوماسیون شبکه پستی و ایجاد سرویس‌های نوین و متنوع نظیر پست پیشتاز، صندوق شخصی و پست اکسپرس اشاره کرد. همچنین در پی رواج خدمات اینترنتی و شکل‌گیری روش‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، نام این وزارتخانه به «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» تغییر داده شد. با توسعه زیرساخت‌ها و از سوی دیگر فضای مجازی اگرچه نامه‌های افراد حقیقی به حقیقی همانند ۱۰ یا ۲۰ سال پیش دیگر مبادله نمی‌شود، اما با تغییر نیازهای مردم پست همچنان پیشتاز مبادله مرسولات در دنیا است.
بسیاری تصور می‌کردند با توسعه فضای مجازی، پست جایگاه خود را از دست دهد، اما این جایگاه نه تنها کمرنگ نشده، بلکه به ویژه بعد از همه‌گیری کرونا، مردم و ادارات بسیاری از مرسولات خود را همچنان از این طریق مبادله می‌کنند. اگرچه هنوز در تصور عامه ارسال یک مرسوله یا بسته از مبدا به مقصد فرایند راحت و یا از طریق مسیر هوایی انجام می‌شود، اما باید توجه داشت که تمام تمام مرسولات پستی که در یک روز از فرستنده به واحد پستی تحویل داده می‌شود، با طی یک روند خاصی و شبانه‌روزی از طریق کامیون به مقصد و در نهایت به گیرنده می‌رسد.
اصفهان بعد از تهران دومین هاب پستی منطقه‌ای کشور
در حال حاضر اصفهان بعد از تهران دومین هاب منطقه‌ای کشور در مبادله مرسولات پستی است و مبادله و یا تجزیه مرسولات ۱۴ نقطه کشور همچون تهران، مرکزی، خوزستان، بوشهر، تبریز، شهرکرد، شیراز، کرمان، مشهد، همدان، یزد، یاسوج، رشت و قم در مرکز تجزیه و مبادلات اصفهان انجام می‌شود و بعد از طی فرایندی در مسیر مقصد قرار می‌گیرد.
رئیس اداره تجزیه مبادلات پست استان اصفهان در این باره به ایسنا، می‌گوید: مرسولات، پاکت و کیسه‌های زیر دو کیلوگرم خارج از سیستم توسط کامیون وارد اصفهان شده و به استان‌های مربوطه مبادله می‌شود.
ایوب رشیدی توضیح می‌دهد: بسته‌های بالای دو کیلوگرم توسط دستگاه سورتیگ تجزبه می‌شود، به این معنا که مرسوله وارده دارای مبدا و مقصد است، بنابراین در این مرکز براساس کد مقصد سیستم سورتیگ آن را خوانش می‌کند؛ مثلاً مرسوله‌ای از اهواز باید به مقصد مشهد ارسال شود، اما با توجه به اینکه اصفهان دومین هاب مرکزی پست کشور است، مرسوله از اهواز وارد مرکز تجزیه و مبادلات اصفهان می‌شود که مرسولات زیر دو کیلوگرم بدون هیچ کار تجزیه‌ای داخل خط قرار گرفته و بعد از ظهر همان روز توسط کامیونی به سمت مشهد ارسال می‌شود، اما مرسولات بالای دوکیلوگرم که عنوان امانت دارند توسط دستگاه سورتیگ تجزیه و بعد از استان مبدا ما به مقاصد دیگر کشور تجزیه می‌شود.
او با اشاره به اینکه روزانه بین ۹۰ تا ۱۱۰ هزار بسته وارد مرکز تجزیه مبادلات اصفهان می‌شود که پاکت‌ها دستی و بسته‌های بالای دو کیلوگرم به صورت سورتیگ تجزیه و مبادله می‌شوند، تاکید می‌کند که تمام بسته‌ها تماماً زمینی توسط کامیون‌های بخش دولتی وارد مرکز تجزیه و مبادلات اصفهان می‌شود و پروسه تجزیه و مبادلات در حداکثر زمان و ۲۴ ساعت انجام می‌شود و بسته‌ها از عصر به بعد به سمت مقصد نهایی رهسپار می‌شوند و تا فردا صبح، برای توزیع به دست نامه‌رسان برسد.
تکلیف بسته‌های بدون آدرس و یا آدرس نامشخص
با این وجود در بخش تجزیه مبادلات بعضاً شاهد بسته‌های بدون آدرس و یا آدرس نامشخص هستیم، که رئیس اداره تجزیه مبادلات پست استان اصفهان درباره سرنوشت این مرسولات، توضیح می‌دهد: در این شرایط مرسولات وارد واحد کیفیت می‌شوند و براساس سامانه‌های موجود در ابتدا اگر بتوان اطلاعاتی از مشتری پیدا کنیم، تکلیف بسته مشخص می‌شود، اما اگر اطلاعاتی وجود نداشت و یا بارکد مرسوله مخدوش بود، با توجه به شماره‌ای که از گیرنده و یا فرستنده در سامانه است، تماس و آدرس گرفته می‌شود و ما تنها این موضوع را تا مرحله مقصد به استان دیگر پیگیری می‌کنیم.
او البته یادآور می‌شود که تمام مرسولات بیمه هستند و اگر مرسوله‌ای فاقد ارزش بود، در قسمت بیمه عمومی قرار می‌گیرد، اما اگر به گفته فرستنده دارای ارزش باشد، هزینه بیمه آن متفاوت است، با این وجود بعد از طی این مراحل مرسوله را به مقصد نهایی که می‌تواند داخل استان و یا کل کشور باشد، رهسپار و تجزیه می‌کنیم.
با این وجود باید تفاوتی بین مرسولات پست معمولی با پیشتاز و سفارشی در بخش تجزیه و مبادلات باشد که رشیدی، توضیح می‌دهد: ممکن است در این مرحله ظرفیت بار کامیون ما برای ارسال به مقصد تکمیل باشد، بنابراین با اولویت‌بندی ابتدا مرسولات پست پیشتاز و یا سفارشی را با اولین کامیون راهی مقصد کرده و محصول پست معمولی منتظر کامیون بعدی می‌ماند و در نهایت تمام بسته‌ها بعد از تجزیه مبادلات وارد بخش توزیع می‌شود.
توزیع ۱۰۰ مرسوله در روز توسط نامه‌رسان‌ها
در این فرایند بعد از تجزیه و مبادلات مرسولاتی که مربوط به هر شهرستان هستند از طریق خودروهای تعیین شده به مرکز شهرستان و یا مرکز ناحیه منتقل می‌شوند و در این قسمت بسته‌ها تحویل سرنامه‌رسان خواهد شد. به گفته مسئول توزیع اداره کل پست استان اصفهان، در این مرحله سرنامه رسان‌ها اقدام به ممیزی مرسولات کرده و مرسولات از طریق سیستم‌های مربوطه خوانش می‌شوند و بعد دوباره مرسولات در ناحیه‌ها و شهرستان‌ها تجزیه و به نامه رسان‌ها داده می‌شود.
محمود ترابی با اشاره به اینکه هر نامه رسان روزانه بین ۱۰۰ تا ۵۰ مرسوله را تفکیک و در این مرحله مرسولات را وارد سیستم کرده و از طریق برنامه مربوطه آدرس و مشخصات آن را به گوشی تلفن همراه خود منتقل می‌کند به ایسنا، می‌گوید: در نهایت بسته‌ها ردیف و از طریق گشت نامه‌رسانی داخل کیف و یا خورجین نامه‌رسانی گذاشته و بین ساعات ۸:۳۰ تا ۹:۳۰ در مسیر قرار گرفته و نامه‌رسان از طریق تلفن همراه خود به آدرس‌های مختلف رفته و با رساندن مرسوله به دست گیرنده، از او امضا می‌گیرد که فرایند نامه‌رسانی نهایتاً تا ساعت ۱۴:۳۰ تا ۱۵ بعد از ظهر انجام می‌شود.
اما وی درباره اینکه چقدر این مرحله زمان می‌برد، ترابی توضیح می‌دهد: هنگامی که نامه‌رسان از ناحیه و مرکز شهرستان حرکت می‌کند و اگر مرسوله در ابتدای گشت نامه‌رسانی باشد، اولین مرسوله را توزیع می‌کند، اما نهایتاً بین ۲۰ تا ۲۵ مرسوله توسط یک موتورسوار در طول یک ساعت توزیع می‌شود.
در این مسیر ممکن است که گیرنده در مقصد حضور نداشته باشد که او درباره تکلیف این مرسوله می‌گوید: اگر گیرنده در مقصد نهایی حضور نداشت، برگه اعلام را داخل منزل و یا آن محل انداخته که برای رساندن مرسوله در نوبت اول مراجعه کرده‌ایم و فردا نیز دوباره مراجعه می‌کنیم و در نهایت آخر وقت نامه‌رسان به محل ناحیه و اداره برمی‌گردد و خورجین نامه رسانی خود را به همراه مرسولاتی که به دست گیرنده رسیده را در اداره پست گذاشته و از اداره خارج می‌شود و فردای آن روز، دوباره مرسولات جدید را به همراه مرسولاتی که روز قبل تحویل نداده نشده، داخل خورجین نامه‌رسانی‌اش قرار می‌دهد تا به دست گیرنده برسد.
وقتی گیرنده‌ای نباشد..
مسئول توزیع شرکت پست استان اصفهان ادامه می‌دهد: اگر روز بعد دوباره گیرنده در محل حضور نداشته باشد، این بسته وارد باجه معطله می‌شود که هر مرسوله بسته به نوع آن بین یک هفته و اگر مرسوله سازمانی و مربوط به اداره مشخصی باشد بین یک ماه تا سه ماه و یا بیشتر در باجه معطله نگهداری و اگر گیرنده در این مدت مراجعه نکرد، مرسوله به فرستنده عودت داده می‌شود.
در این بین ممکن است گیرنده مرسوله‌هایی نامشخص باشد و یا شناخته نشود، که ترابی درباره تکلیف این بسته‌ها می‌گوید: اگر گیرنده شناخته شده نباشد، یا آدرس درست نباشد، در نهایت مرسوله و نامه به فرستنده برگردانده می‌شود، با این وجود اگر گیرنده و فرستنده مرسوله‌ای نامشخص باشد، هر ماه در کمیته‌ای تحت عنوان «کمیته غیرقابل توزیع» در اداره تجزیه و مبادلات در خصوص این مرسولات تصمیم‌گیری می‌شود.
او البته تاکید می‌کند که روزانه در شهر اصفهان حدود ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ مرسوله برای توزیع وارد نواحی هفتگانه پستی اصفهان می‌شود که بالای ۹۵ درصد آن توزیع و ۵ درصد آن به هر دلیل توزیع نمی‌شود و اگرچه امروز حجم نامه‌های شخص حقیقی به حقیقی بسیار اندک است، اما شرکت‌هایی که خرید و فروش‌های اینترنتی دارند و یا ارائه خدمات سازمانی همچون بانک‌ها و ادارات و ابلاغیه‌ها و اخطاریه‌های بین ارگان‌ها و اشخاص از طریق پست انجام می‌شود.
اگر مشتریان از پست سوال داشتند
همچنین بیژن حقیقی، مدیر روابط عمومی اداره کل پست استان اصفهان در این باره به ایسنا، می‌گوید: از آنجائیکه یکی از اصلی‌ترین رموز موفقیت کسب‌وکارها و استمرار حیات و ادامه بقاء در سازمان های خدماتی، جلب رضایت‌مندی مشتریان، پاسخگویی به‌موقع به انتظارات و برآورده ساختن نیاز آن‌هاست و با توجه به اینکه فرایند نگهداشت مشتریان، تکمیل‌کننده چرخه تولید خدمت است، به همین دلیل اداره کل پست استان اصفهان برای پاسخگویی به سوالات و ارائه خدمات پشتیبانی سرویس های پستی به مشتریان با اختصاص شماره تلفن ۴۱۴۰ و ایجاد مرکز تماس از هر نقطه از استان از ساعت ۷:۳۰ صبح تا ۱۴:۳۰ بعد از ظهر، فرآیند پاسخگویی با مشتریان راه‌اندازی کرد که از طریق ارتباط با مرکز پاسخگویی مشتریان اداره پست می‌توانید مرسولات خود را رهگیری، شکایات، پیشنهادات و انتقادات خود را مطرح و ابهامات موجود را در روند سیر امانات خود را بررسی و پیگیری کنید.
انتهای پیام