آوازه خراسان جنوبی به عنوان دارنده رتبه اول تولید زرشک در کشور پیچیده و انحصار این محصول در دست کشاورزان این استان است. هزار خواص دارد که تنها بیشتر از آن به عنوان کنترل کننده فشار خون و یا درمان دردهای کلیوی یاد شده است در حالیکه آنقدر خواص دارد که پادشاهان از آن برای ساخت دارو در زمان شیوع طاعون استفاده کرده‌اند و یا ابن سینا قرن‌ها پیش آن را درمان برخی بیماری‌ها از جمله ورم اعضای بدن، رفع تب، ناراحتی‌های معده و جگر و برطرف‌کننده عطش فراوان دانسته است.
به گزارش ایسنا، اما برای شناساندن خواص این محصول بی نظیر که نوع بی دانه آن تنها در خراسان جنوبی کشت می‌شود، نیاز است تا فناوری‌های روز و پژوهش‌های متناسب با نیاز منطقه رشد پیدا کرده و پژوهشگران مجالی برای انجام امور تحقیقاتی برای حل چالش‌های تولید و برداشت، صادرات و بازاریابی یابند.
در خراسان جنوبی به واسطه انحصار تولید زرشک بی دانه مرکز تحقیقاتی بی شماری برای تحقیق بر روی زرشک شکل گرفته که البته برای رسیدن به سطحی از تولید بدون چالش نیازمند پژوهش‌های بیشتر و اعتبارات وسیع‌تر هستیم. در این راستا قرار است جشنواره ملی زرشک به میزبانی خراسان جنوبی در پاییز امسال که فصل برداشت یاقوت‌های سرخ است برگزار شود تا بلکه کمی از خارهای زرشکی در دست کشاورزان التیام یابد.
اولین رقم زرشک بی دانه دنیا طی سال آینده معرفی می‌شود
هادی زراعتگر، محقق مروج ارشد زرشک و عناب کشور و عضو کمیته علمی جشنواره ملی زرشک به ایسنا گفت: به صورت کلی هر محصولی یک متولی دارد که در مجموعه موسسه تحقیقات علوم باغبانی برای آن مجموعه‌ای شکل می‌گیرد.
وی با بیان اینکه در زیرمجموعه موسسه تحقیقات علوم باغبانی برای تمام محصولات کار تحقیقاتی صورت می‌گیرد، افزود: قاعدتا برای زرشک نیز استان خراسان جنوبی یکی از مراکزی است که می‌تواند روی مسائلی چون به زراعی و به نژادی کار کند.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاوزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی با اشاره به پرداختن به مسائل و مشکلات فراروی تولید، ادامه داد: باید ابتدا مشکلات مربوط به تولید حل شود و سپس بر روی بحث فرآوری و بازار در مرحله‌های بعدی پژوهش می‌شود.
زراعتگر با بیان اینکه برای باقی محصولات به غیر از زرشک تعداد محققان بیشتر و قدمت آن بیشتر است، تصریح کرد: تحقیقات در زمینه تولید، فرآوری، برداشت و پس از برداشت انجام می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بیش از ۹۸ درصد زرشک بی دانه جهان در خراسان جنوبی تولید می‌شود، اظهار کرد: هیچ گزارش مستندی وجود ندارد که زرشک بی دانه در سایر کشورها تولید شود؛ بنابراین خراسان جنوبی خاستگاه زرشک بی دانه ایران و جهان است و در این حوزه نمی‌توانیم از اطلاعات و پژوهش‌های سایر کشورها بهره ببریم.
زراعتگر با اشاره به مغفول ماندن عناب، زرشک و زعفران در ایران، افزود: به فراخور مشکلاتی که در زمینه زرشک وجود داشته سعی کرده‌ایم مسائل را در مرکز تحقیقات کاهش داده و روی بحث ارقام زرشک کار کنیم چراکه خاستگاه آن ایران است.
وی با اشاره به شناسایی و ثبت ارقام و ژنوتیپ‌های مربوط به زرشک، ادامه داد: از سال ۸۸ کار را آغاز کردیم و تقریبا در سال آینده اولین رقم زرشک بی دانه دنیا را معرفی خواهیم کرد و فرآیند این معرفی طولانی و وقت گیر بود.
مبارزه با آفات و بیماری‌ها با توان تحقیقاتی
محقق مروج ارشد زرشک و عناب کشور با اشاره به اهمیت زرشک در خراسان جنوبی به عنوان تنها خاستگاه زرشک بی دانه دنیا، افزود: در تحقیقات، مسائل و مشکلات پس از برداشت و فرآوری و تولید را بررسی می‌کنیم و در این راستا کل زرشک‌های بی دانه و دانه دار کشور را در طرح ملی شناسایی و کدگذاری کردیم.
زراعتگر با بیان اینکه در بحث مسائل دیگر زرشک که مربوط به آفات و بیماری‌های زرشک است، دستورالعمل‌های خوبی در مرکز تحقیقات و گیاهپزشکی تدوین کردیم، ادامه داد: زنگ زرشک آفتی است که زرشک کاران در بیشتر مناطق استان با آن دست به گریبان هستند و اگر به آن توجه نکنیم شاید تا چند سال دیگر به اندازه امروز زرشک در خراسان جنوبی نداشته باشیم.
وی با اشاره به ارائه کارگاه‌های آموزشی، انتقال یافته‌ها و برگزاری روز مزرعه برای آگاهی بخشی به کشاورزان، بیان کرد: در خصوص عارضه دانه سفیدی زرشک نیز طرح مشترکی با جهاد کشاورزی در دستور کار داشته و دستورالعملی در حال تدوین داریم.
زراعتگر با بیان اینکه اطلاعات ترویجی بسیار خوبی را در ارتباط با کاشت، داشت و برداشت در قالب دستورالعمل‌های ترویجی به کشاورزان ارائه داده‌ایم، تصریح کرد: در سایت تالار ترویج دستورالعمل‌های کاربردی را با زبان کشاورزان ارائه دادیم و از طرفی در مجله زرشک و عناب که اولین نشریه و مجله در این حوزه بوده و تنها مرکزی هستیم که مجوز انتشار آن را اخذ کردیم، تمامی مقالات ترویجی و پژوهشی دانشگاهیان پس از داوری به چاپ می‌رسد.
توجه به پژوهش‌ها و پژوهشگران از اولویت‌هاست
وی با اشاره به فعالیت پژوهشی در حوزه عناصر مورد نیاز در بحث تغدیه زرشک، افزود: توجه به پژوهشگری و پرداختن به مقوله استخدام و بکارگیری پژوهشگران در زمینه زرشک یکی از راهکارهای مهم است چراکه محققان با دیده کاربردی به زرشک نگریسته تا سوددهی و درآمدزایی کشاورزان افزایش یابد.
عضو کمیته علمی جشنواره ملی زرشک بیان کرد: متاسفانه در بحث زرشک بیشترین مصرف زرشک به صورت خشکباری و تازه خوری است که این امر بیش از ۸۰ درصد مصرف زرشک را شامل می‌شود و وقتی بنا به هر دلیلی این نوع مصرف کاهش یابد، کشاورزان در بحث فروش محصول خود با مشکل مواجه خواهند شد.
افزایش سطح زیر کشت با توجه به دانش‌شناسی زرشک
زراعتگر با بیان اینکه زرشک یک گیاه دارویی است و طیف وسیعی از بیماری‌ها را درمان می‌کند، افزود: بهترین ایده که می‌تواند زرشک را از این حالت گمنامی درآورد پرداختن به مسائل فارماکولوژی( دانشی که به بررسی منشأ و ماهیت شیمیایی داروها، ویژگی‌ها و اثر آن‌ها بر موجودات زنده می‌پردازد) و تاثیر آن در طب سنتی است که متاسفانه به این مقوله کمتر پرداخته شده است.
وی با بیان اینکه برای تحول در بحث زرشک لازم است به مقوله فارماکولوژی اهمیت بیشتری داد، تصریح کرد: حتی می‌توان با انجام پژوهش‌هایی رنگدانه‌های زرشک را در صنعت به کار برد، اما متاسفانه علی رغم اینکه استان خراسان جنوبی سه محصول مهم زرشک، زعفران و عناب را دارد این محصولات متولی درستی در کشور ما ندارد.
زراعتگر با بیان اینکه هیچ دستگاهی برای ارائه اعتبار در زمینه پژوهش تولید، فرآوری و برداشت نداریم تا بتوانیم از این محصول استفاده بیشتری کنیم، یادآور شد: یادمان باشد تا زمانی که به پژوهش‌ها توجه نشود نخواهیم توانست وسعت کاربرد و استفاده زرشک را افزایش دهیم.
نیازمند افزایش اعتبارات پژوهشی هستیم
مهدی خیاط، عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند و عضو کمیته علمی جشنواره ملی زرشک نیز بیان کرد: برای زرشک فعالیت‌های پژوهشی بسیاری صورت گرفته، اما با این وجود زرشک خراسان جنوبی بسیار ناشناخته است.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر بودجه‌های تحقیقاتی اندکی به این گیاه تخصیص داده شده که صرف پژوهش‌های اندک می‌شود، ادامه داد: به دلیل کمبود اعتبارات سعی کرده‌ایم تحقیقات را در سطح پایان نامه‌های دانشجویی به صورت جزئی پیش ببریم.
خیاط با اشاره به وجود مشکلات متعددی بر سر راه پژوهش در حوزه زرشک، تصریح کرد: تاکنون برای جذب اعتبارات لازم در حوزه پژوهش موفق نبوده‌ایم و با وجود اینکه توان تحقیقاتی در استان وجود دارد، اما اعتبار تحقیقاتی وجود ندارد.
وی با اشاره به اهمیت پژوهش‌ها، اظهار کرد: در پژوهش، روش‌هایی تخمین زده می‌شود که مشکلات حوزه زرشک با آزمون و خطا حل شده، اما استفاده از مواد آزمایشگاهی و نمونه‌برداری‌ها هزینه دارد که نیازمند توجه است.
خیاط با بیان اینکه نیازمند تخصیص اعتبار توسط ارگان‌های ذیربط هستیم، افزود: زرشک نیازمند تخصیص اعتباراتی ویژه و مختص به خود است.
وی بیان کرد: بودجه پژوهشی استان باید برای زرشک به صورت اختصاصی دیده شود چراکه خانوده‌های بسیاری از آن ارتزاق می‌کنند که این امر باید در دستور کار قرار گیرد؛ در غیر این صدرت باید شاهد کاهش سطح زیر کشت زرشک باشیم.
این عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند با بیان اینکه با تعیین سرفصل اعتباری ویژه برای پژوهش‌های مختص زرشک مشکلات آن متوقف خواهد شد، تصریح کرد: بازار این محصول منحصر به زرشک خشک است؛ در حالی که می‌توان از آن فرآورده‌های آبدار و تنقلات تولید کرد.
توجه به تکنولوژی‌های مختص زرشک پس از جشنواره
سید مجتبی حسینی، رئیس سازمان نظام مهندسی و منابع طبیعی خراسان جنوبی و دبیر کمیته علمی و نوآوری جشنواره ملی زرشک نیز با اشاره به بحث ورود علم به حوزه زرشک، اظهار کرد: در این راستا مراکز علمی تحقیقاتی و دانشگاهی بسیاری در حوزه کشاورزی وجود آمده و یکی از محورهای اصلی پژوهش، محصولات مزیت دار استان به خصوص زرشک هستند.
وی با بیان اینکه در مباحث کاشت، داشت، برداشت و تکنولوژی تولید و پس از تولید فعالیت‌های بسیاری انجام شده است، افزود: در حوزه توجه به بحث‌های به نژادی زرشک و استفاده از ادوات و تجهیزاتی که باعث افزایش تولید در واحد سطح می‌شود، فعالیت‌های شاخصی انجام گرفته است.
دبیر کمیته علمی و نوآوری جشنواره ملی زرشک بیان کرد: یکی از محورهای کمیته علمی و نوآوری جشنواره ملی زرشک که بر روی آن متمرکز شده‌ایم این است که شرکت‌های مهم و معتبر کشور را که در حوزه تولید محصولات و نهاده‌های شیمیایی و ساخت ادوات کشاورزی فعالیت دارند به استان دعوت کنیم تا بتوانیم از ظرفیت آنان استفاده کنیم.
حسینی با بیان اینکه پس از جشنواره با ایجاد همکاری‌های مشترک تکنولوژی‌های مختص محصول زرشک را در استان توسعه خواهیم داد، تصریح کرد: نیازسنجی باغات زرشک توسط این شرکت‌ها انجام خواهد پذیرفت و در واقع از نگاه کمیته علمی، زرشک محصولی نیست که در بازه زمانی جشنواره به آن توجه کرد.
روزهای بهتر در انتظار زرشک
وی ادامه داد: آن امری که در اهداف جشنواره دیده شده و نیاز است عملیاتی شود این است که محصول زرشک که هویت خراسان جنوبی بوده و معیشت بخش عمده‌ای از کشاورزان به آن وابسته است روزهای بهتری را با وجود محدودیت‌ها تجربه کند.
حسینی بیان کرد: در واقع اگر قرار است تحولی در فرآیند تولید اتفاق افتد باید تمامی دستگاه‌هایی که در این جشنواره پای کار آمدند و مقرر است در حوزه‌های مختلف فعالیت کنند فعالیتشان به صورت مستمر پس از جشنواره ادامه پیدا کند.
وی یادآور شد: باید ابتدا تولید را در استان پایدار کرده و افزایش داده و چالش‌های تولید مانند آفات و بیماری‌ها و بازار را احصا کرده و پس از پایداری در تولید به فرایندهای پس از تولید، ورود شرکت‌های دانش بنیان و تولید فرآورده‌های جانبی از زرشک، چوب زرشک و درختچه توجه کنیم تا بتوانیم برقراری ارتباط با سرمایه گذاران داخلی و خارجی و صادرات در بلندمدت را عملیاتی سازیم.
جشنواره ملی زرشک از ۲۱ تا ۲۷ مهرماه در ۵ شهرستان استان برگزار می‌شود تا بازاریابی، معرفی و فروش این محصول دوباره رونق گیرد.
انتهای پیام