با وجود هشدارهای جدی در خصوص این بحران، هنوز یک راه‌حل عملی و درازمدت برای پایان دادن به این خطر بالقوه به سرانجام نرسیده است.
اگرچه مسوولان استان و کشور همواره بر ضرورت حل این معضل تاکید و بارها وعده‌هایی برای حل آن داده‌اند اما همچنان به نظر می‌رسد که تا رسیدن به مقصود هنوز راه درازی در پیش است
البته مشکل کم آبی دیگر از یکی دو نقطه در کشور فراتر رفته و امروزه برخی از استان‌های با میانگین بارش بیشتر از سمنان نیز با این معضل جهانی روبرو هستند لذا می‌طلبد تا قبل از بحرانی‌تر شدن شرایط ، متناسب با پتانسیل اقلیمی هر منطقه اصلاحاتی در تامین، مدیریت و مصرف آب صورت گرفته و در این حوزه سیاست های منسجم تری با نگاه به آینده و افق‌های پیش رو دنبال شود.
به هر روی به دلیل واقع شدن کشور در یک منطقه خشک و نیمه خشک، نوسان بارندگی‌ها و تبخیر بالا و...مدیریت منابع آب در استان و کشور از اهمیت مضاعفی برخوردار است.
بر اساس آمارهای مرکز ملی پایش، میزان بارندگی ها در کشورایران طی سالیان اخیر نسبت به بلند مدت ۳۴ درصد کاهش داشته است و لذا در حال حاضر یکی از مهمترین راه‌های ممکن برای پیشگیری و مقابله موثرتر با این بحران، حفظ منابع فعلی و سازگاری با شرایط موجود است.
میانگین بارش‌ها در استان سمنان کمتر از یک دوم کشور است
استان سمنان در منطقه‌ای خشک و بیابانی با میانگین بارش حدود ۱۱۰ میلیمتر واقع شده است و این در حالی‌ست که این میزان در کشور۲۴۰ تا ۲۵۰ و در دنیا حدود ۸۶۰ میلیمتر است.
آمارها گویای آن است که استان سمنان کمتر از نصف نُرم بارش کشور و تقریبا یک هفتم نُرم بارش جهان بارندگی دارد.
مهدی قوشه ای رئیس گروه طرح احیاء وتعادل بخشی آب منطقه ای سمنان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: دراستان سمنان طی سال آبی جاری که تا پایان شهریورماه است تاکنون ۷۶ میلیمتر بارندگی ثبت شده که این مقدار نسبت به میانگین سال قبل ۳۰ درصد و نسبت به میانگین بلند مدت ۳۶ درصد کاهش داشته است.
وی با بیان اینکه متوسط کسری مخازن سالانه ۱۲۰ میلیون متر مکعب است تصریح کرد: همچنین سطح ایستابی و سفره های آبی دراین استان هر ساله ۷۰ سانتی متر کاهش می یابد.
وجود ۲۳ منطقه ممنوعه و ممنوعه بحرانی در استان
وی با بیان اینکه اکثرسفره های آب زیرزمینی دراستان با کاهش مواجه بوده، افزود: در استان سمنان با ۹۷ هزار کیلومتر مربع، ۲۸ محدوده مطالعاتی وجود دارد که از این تعداد ۹ منطقه ممنوعه و ۱۴ منطقه جزو مناطق ممنوعه و ممنوعه بحرانی است و اکثرآنها در شهرهایی واقع شده که مردم در آن سکونت دارند.
قوشه ای در خصوص منابع تامین آب استان نیز گفت: در حوزه استان سمنان آب‌های زیر زمینی از ۳ منبع چاه، چشمه و قنات استحصال می شود؛ در حال حاضر حدود ۳ هزار و ۶۰۰ حلقه چاه در حال بهره برداری است که سالانه از آنها حدود ۷۳۰ میلیون متر مکعب آب درمصارف مختلف کشاورزی، شرب، صنعت و خدمات برداشت می شود.
رئیس گروه طرح احیاء وتعادل بخشی آب منطقه ای سمنان از وجود حدود ۱هزار و ۸۷۰ دهنه چشمه شناسایی شده در استان با حجم برداشت سالانه حدود ۱۳۸ میلیون متر مکعب خبر داد و خاطرنشان کرد: همچنین ۷۴۰ قنات با حجم برداشت ۷۶ میلیون متر مکعب در استان وجود دارد که در مجموع ۹۴۴ میلیون متر مکعب حجم برداشت آب از این منابع است.
این مدیر مسوول ادامه داد: ۸۶ درصد این منابع در بخش کشاورزی، ۹ درصد شرب و ۵ درصد در صنعت و خدمات صرف می‌شود.
رئیس گروه طرح احیاء و تعادل بخشی امور آب منطقه ای سمنان با بیان اینکه هم اکنون عمق چاه‌های برداشت آب شُرب در بعضی مناطق به ۲۵۰ تا ۳۰۰ متر رسیده است، افزود:هر چه سطح ایستابی پایین تر رود حجم آبخوان کاهش پیدا می‌کند و به تدریج با مرگ آبخوان‌ها مواجه می شویم.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از مضرات برداشت بی رویه آب فرونشست مناطق شهری و غیر شهری است اضافه کرد: وقتی آب بین رسوبات یک لایه آبدار از بین می رود، هوا وارد آن می شود و سنگینی لایه‌های بالایی باعث می شود لایه های آبداری که خالی از آب شده متراکم شود و در نتیجه با فرونشست زمین مواجه می شویم؛ یکی از مهمترین و بد ترین حالت‌ها آن است که وقتی فرونشست اتفاق بیافتد و سفره حالت طبیعی خود را از دست دهد اگر بعدا به سفره، آب وارد شود دیگر به حالت خودش بر نمی گردد که در استان سمنان درحال حاضرمناطقی از شهرهای شاهرود، گرمسار، میامی و جنوب شهر سمنان به ویژه در منطقه صنعتی پشت روستای اعلاء مواردی از فرونشست زمین اتفاق افتاده است.
انسداد ۴۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان
رئیس گروه طرح احیاء وتعادل بخشی آب منطقه ای سمنان خاطرنشان کرد: شور و بی کیفیت شدن آب از دیگر مضرات برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی است، چرا که هرچه سطح آب پایین تر رود از کیفیت آن کاسته می شود.
قوشه ای در خصوص راهکارهای مقابله با بی آبی به ایسنا گفت: از سال ۹۴ در پانزدهمین جلسه شورای عالی آب کشور طرح احیا و تعادل بخشی ابلاغ شد که در راستای اجرای این طرح، ۱۱ پروژه به وزارت نیرو و ۴ پروژه به منظور حفظ آبخوان‌ها، جلوگیری از مصرف بی رویه و برداشت های غیر مجاز به آب منطقه ای اختصاص یافت و برای اجرای این طرح‌ها مقرر شد استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، مسدود نمودن چاه های غیر مجاز،نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌های مجاز و اصلاح و تعدیل پروانه‌های بهره برداری چا ه‌های کشاورزی انجام شود که در این خصوص سال گذشته حدود ۳۰ حلقه چاه غیرمجاز با حجم ۲دهم میلیون متر مکعب، و از ابتدای اجرای طرح تا کنون ۴۰۰ حلقه چاه در سطح استان مسدود شده است.
وی با اشاره به دیگر اقدامات انجام شده در راستای طرح احیا و تعادل بخشی گفت: در زمینه تجهیز چاه‌های مجاز با کنتور هوشمند تاکنون بر روی ۸۰ درصد چاه‌های مجاز کنتور هوشمند نصب شده است و مابقی تا ۵ سال دیگر یعنی تا پایان برنامه هفتم توسعه تجهیز می شوند.
وی ادامه داد: در زمینه اصلاح و تعدیل پروانه های بهره برداری نیز بر اساس دستور العمل وزارت نیرو تاکنون ۵۰ درصد پروانه‌ها اصلاح و تعدیل و دبی آب آنها کاهش یافته است.
خشک و بایر شدن ۱۴۷ رشته قنات سمنان در سال های اخیر
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان از بایر شدن ۱۴۷ رشته قنات سمنان در سالهای اخیر خبر داد.
حسین شاهینی نیز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه آب مورد نیاز در بخش کشاورزی استان سمنان از یکسری رشته قنات، چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، چشمه و رودخانه ها تامین می‌شود گفت: در سطح استان ۷۷۳ رشته قنات وجود دارد که از این تعداد ۱۴۷ رشته خشک و بایر شده است و ۱۰ درصد ازآب مورد مصرف بخش کشاورزی از مابقی این قنات‌ها و سالانه ۳۹۹ میلیون متر مکعب آب نیز از ۲ هزار و ۷۹۳ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تامین می‌شود.
شاهینی با بیان اینکه در چند سال اخیر با توجه به خشکسالی‌ها و کاهش منابع آبی برنامه‌هایی با عنوان کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت شامل سند بهره وری آب، سند الگوی کشت و سند سازگاری با کم آبی استان تدوین شده است، افزود: این موارد به‌طور مستقیم و غیر مستقیم در مصرف مدیریت آب موثر است.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان گفت: بر اساس سند مبارزه با کم آبی در استان مقرر شده است تا ۳۶ میلیون متر مکعب آب در کوتاه مدت و ۱۳۵ میلیون متر مکعب تا سال ۱۴۰۵ مدیریت شود.
وی افزود: در حوزه آب و خاک با یکسری برنامه های اجرایی، آبی که در اختیار کشاورز قرار گرفته با کمک خودش مدیریت می‌شود و راندمان آب افزایش می یابد؛ از طرفی هدر رفت آب از چاه تا مزرعه با استفاده از لوله یا چاه های سیمانی از بین می رود و در داخل اراضی زراعی و باغی نیز با استفاده از آبیاری تحت فشار و قطره‌ای میزان هدر رفت به حداقل ممکن کاهش می یابد که در استان سمنان حدود ۳۹ هزار هکتار از اراضی تحت پوشش سامانه های نوین آبیاری هستند و در هر هکتار ۴ هزار و ۴۰۰ متر مکعب آب مدیریت می شود.
شاهینی اظهار کرد: در روش‌های غیر مستقیم برنامه هایی از قبیل: بازسازی قنوات، کشت نشایی، انتقال کشت بهاره به پاییزه، توسعه سایبان‌های زراعی و باغی، کشاورزی حفاظتی، ارتقای ضریب مکانیزاسیون، توسعه ارقام با طول دوره رشد کوتاه، استفاده از ارقام مقاوم در برابر کم آبی،توسعه گلخانه ها، اصلاح و بهسازی باغات و جایگزینی گیاهان دارویی با محصولات آب برتا پایان سال ۱۴۰۵ برای مقابله با کم آبی تدوین شده است.
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهادکشاورزی استان سمنان تصریح کرد: در سامانه‌های نوین آبیاری هر کشاورزی که متقاضی تجهیز زمین به سامانه های آبیاری نوین باشد دولت به ازای هر هکتار ۴۰ میلیون تومان بلاعوض می‌دهد و در بحث انتقال آب نیز با توجه به اعتبار مربوطه لوله خریداری می شود و با اولویت گروه ها و تشکل ها در اختیار آنان قرار می گیرد و آنها به عنوان مشارکت، کارهای اجرایی را انجام می دهند.
۸۸۰ لیتردر ثانیه کمبود آب در صنعت استان سمنان
مدیر عامل شرکت شهرکهای صنعتی استان سمنان از کمبود ۸۸۰ لیتربر ثانیه آب در صنعت استان سمنان خبر داد.
محمدرضا باقری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در این استان ۴ هزارهکتار از ۷ هزار و ۵۰۰ هکتار زمینی که در اختیار شهرک های صنعتی است، عملیاتی است، افزود: آب مورد نیاز شهرک های صنعتی استان ۱هزار و ۳۰۰ لیتردر ثانیه است که در حال حاضر ۴۲۰ لیتردر ثانیه تامین می شود.
وی تصریح کرد: بحرانی‌ترین منطقه صنعتی استان در شهرک صنعتی ایوانکی است که به‌خاطر سرریز صنعت تهران در آنجا یک تجمع صنعتی صورت گرفته ولی منابع تامین آب همان چاه‌هایی است که از قبل وجود داشته و برنامه‌ریزی مناسبی برای تامین منابع جدید صورت نگرفته است؛ برخی واحدها هم برای تامین نیاز خود، آب را از جای دیگر خریداری نموده و با تانکر حمل می‌کنند.
مدیرعامل شرکت‌های شهرک صنعتی استان با بیان اینکه استفاده از پساب فاضلاب شهری برای صنعت هنوز در هیچ یک از شهرهای استان اجرایی نشده است، افزود: در حال حاضر منابع تامین آب مورد نیاز صنعت استان، خرید آب از چاه‌هایی است که قبلا برای کشاورزی استفاده می شده و یا چاه هایی که قبلا در اختیار صنعت بوده و هم اکنون بدون استفاده مانده است؛ در خصوص انتقال آب از پساب صنعتی هم در جاهایی که انتقال آب از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد، اقداماتی انجام شده که در دامغان مجوز ده لیتر بر ثانیه از پساب فاضلاب را گرفته ایم و در شهر سمنان این موضوع از ۱۰ سال پیش مطرح شده و در حال پیگیری است.
کمبود ۷۰۰ لیتر در ثانیه آب شرب
وی با بیان اینکه درهمه شهرکهای صنعتی بزرگ استان، تصفیه خانه و بازچرخانی سیستم پساب در نظر گرفته شده است، افزود: قصد داریم تا از این آب برای آبیاری فضای سبز شهرک‌ها استفاده کنیم.
باقری در خصوص راهکارهای اندیشیده شده برای مقابله با کم آبی و تطابق با شرایط فعلی به ایسنا گفت: مطالعاتی از قبیلِ ممیزی مصرف آب در واحدهای صنعتی، اصلاح الگوی مصرف و شناسایی واحدهای واجد شرایط استفاده از پساب شهری در حال انجام است ویک کار مطالعاتی هم در راستای شناسایی راهکارهای تامین آب در بخش صنعت وبخصوص در شهرکهای صنعتی از طریق افراد ذی صلاح آغاز شده که به تدریج همه استان ها باید وارد عمل شوند.
مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی استان سمنان با بیان اینکه حیات صنعت استان سمنان وابسته به آب است و باید برنامه ریزی‌ها در این زمینه با آینده نگری خاصی انجام شود، افزود: استفاده از تکنولوژی‌های نوین در سیستم احیاء آب در تصفیه‌خانه‌ها وایده ها و نظرات شرکت های دانش بنیان در استان برنامه هایی است که آغاز شده و نتیجه آن سالهای بعد مشخص می شود.
نادر قدس معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان سمنان نیز در گفت‌وگو با ایسنا گفت: در حال حاضرمنابع تامین آب شرب شهرهای استان ۲هزار و ۶۰۰ لیتر در ثانیه و منابع تامین آب روستاها بالغ بر ۵۵۰ لیتر در ثانیه است که در تابستان سال جاری در شهرها ۴۵۰ لیتر در ثانیه و در روستاها ۲۵۰ لیتر در ثانیه کمبود تامین آب شرب وجود داشته است که به منظور رفع این کمبودها در یک سال اخیر ۱۱ حلقه چاه در مناطق مختلف استان حفر و تجهیز شده است.
نشت و هدررفت ۱۴درصدی آب شبکه‌های آب
قدس با اشاره به اقداماتی از قبیل: احداث ۳هزار متر مکعب مخازن ذخیره آب شرب، اصلاح شبکه های توزیع و خطوط انتقال، شناسایی انشعابات غیر مجاز، سرویس شیرهای فشار شکن و تعدیل فشار در شبکه ها و.. افزود: در حال حاضر ۲۸ درصد آب بدون درآمد داریم که ۱۴ درصد آن هدر رفت و نشت آب از شبکه‌هاست و در سال گذشته ۴۲ کیلومتر اصلاح شبکه صورت گرفته و ۷۰۰ کیلومتر دیگرباید اصلاح شود که نیازبه ۳۵۰ میلیارد تومان اعتبار دارد.
معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان سمنان با بیان اینکه هم اکنون ارتفاع برداشت آب در برخی مناطق استان به ۳۵۰ متر رسیده است، افزود: در حال حاضر ۴۰ روستا در استان سمنان با تانکر آبرسانی می شود.
وی در پاسخ به چگونگی تامین آب شرب مورد نیاز مردم سمنان در سالهای آتی اظهار کرد: در صورت بهره برداری از سد فینسک به عنوان یک پروژه میان مدت، منابع این سد تنها کمبود فعلی مردم و نهایتا تا ۵ سال دیگر را جوابگوست واگر پروژه دیگری برای تامین آب مورد نیاز مردم این دیاردر بلند مدت دیده نشود در آینده ای نه چندان دور شرکت های آب و فاضلاب امکان پاسخگویی به مردم را نخواهند داشت.
به هر روی آخرین دستاوردهای علمی و تحقیقاتی گویای این واقعیت است که زمین در این چند دهه و خصوصا در این سال‌ها، با سرعت بیشتری نسبت به هر زمان دیگری در حال گرم‌تر شدن است و گرم‌تر شدن زمین عطش و تشنگی بیشتری را با خود خواهد داشت.
بی شک این عطش در جغرافیای خشک و کم آبی همچون استان سمنان بیشتر از دیگر جاها است و از همین رو انتظار می‌رود مسوولان استانی و کشوری از یک سو و شهروندان هم‌استانی از سوی دیگر هر کدام به سهم خود برای مقابله با این پدیده آماده شوند.
گزارش از شهربانو خسروی- ایسنا سمنان
انتهای پیام