به گزارش ایسنا، دکتر ابراهیم حق‌شناس، دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله امروز در وبینار بررسی زمینلرزه‌های اخیر استان هرمزگان با اشاره به انجام مطالعاتی در زمینه "ارزیابی مخاطرات زمین‌شناختی-ژئوتکنیکی زمینلرزه‌های چند گانه سایه خوش بندر لنگه استان هرمزگان، گفت: این مطالعات بر روی زلزله‌های ۳ گانه که در روز ۱۱ تیرماه جاری در استان هرمزگان رخ داده، متمرکز است. این پدیده در مساحتی به طول ۶۴ کیلومتر و به عرض ۳۹ کیلومتر پل‌ها و جاده‌ها را تحت تاثیر قرار داده و با سقوط تیرهای برق، ترک در سدهای خاکی و سطح جاده‌ها همراه بوده است.
وی بیشترین خسارت این زلزله‌ها را در روستای سایه خوش و روستاهای بالادست بندر لنگه استان هرمزگان دانست و اظهار کرد: علاوه بر آن یکی از روستاهای جزیره قشم دستخوش آسیب‌هایی شده، ضمن آنکه در بندر لافت استان هرمزگان نیز خساراتی وارد شده است.
حق شناس، پدیده روانگرایی را یکی از مسایل مطرح در این زلزله ها دانست و یادآور شد: مهمترین مخاطره زمین شناختی – ژئوتکنیکی همراه با این زمینلرزه‌ها، "روانگرایی" است و بسیاری از خسارات ایجاد شده ناشی از این پدیده بوده است.
به گفته وی روانگرایی یا روانگونگی خاک پدیده‌ای است که در خاک‌های ریزدانه غیر چسبنده اشباع یا نیمه اشباع، در اثر از دست دادن قابل توجه مقاومت خاک در واکنش به تغییر ناگهانی شرایط تنش مانند لرزش‌های ناشی از زلزله روی می‌دهد و باعث می‌شود خاک مانند یک سیال عمل کند و سازه‌های روی آن حالت شناور پیدا کنند.
این دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، ادامه داد: این پدیده معمولا در خاک‌های ریزدانه ماسه‌ای سست غیر متراکم و اشباع روی می‌دهد؛ چرا که این خاک‌ها در اثر اعمال بار تمایل به متراکم شدن و کاهش حجم دارند و این درحالی است که در زمان اعمال بار ناگهانی آب بین ذرات فرصت کافی برای خروج پیدا نمی‌کند و در نتیجه افزایش فشار آب منفذی و کاهش مقاومت مؤثر قابل ملاحظه در خاک اتفاق می افتد. به همین دلیل روانگرایی با آثار متعدد در سطح زمین مانند گسیختگی و گسترش جانبی زمین، جوشش ماسه و خروج آب، شناور شدن و افتادن ساختمان‌ها و تاسیسات ساخت انسان همراه است.
دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی ادامه داد: در همین راستا در این پژوهشگاه مطالعاتی را برای تهیه نقشه روانگرایی در کشور اجرایی کردیم که در نهایت نقشه های یک دومیلیونیوم تهیه و در آن نشان داده شد که روستای سایه خوش جزو مناطق با روانگرایی بالا است.
وی اضافه کرد: علاوه بر آن در سال ۸۷ مطالعات دیگری به سفارش پژوهشکده حمل و نقل وزارت راه و ترابری در این زمینه اجرا و این بار نقشه‌هایی با مقیاس بزرگتر یک دویست و پنجاه هزارم تهیه شد و این نقشه نشان داد که همه مناطق استان هرمزگان جزو مناطق با خطر زیاد و متوسط روانگرایی است.
حق‌شناس خاطر نشان کرد: اینکه گفته می‌شود در استان هرمزگان زلزله های بزرگ رخ نداده است، ولی باید انتظار داشت که بخش عمده ای از زلزله هایی که اخیرا در این استان رخ داده، متاثر از پدیده روانگرایی بوده است.
وی نمونه آن را خرابی پل‌ها و جاده ها دانست که در حاشیه آن همراه با بیرون زدگی ماسه و آب از زمین بوده است و یادآور شد: نمونه بارز مناطق متاثر از روانگرایی، مجتمع پرورش میگوی روستای سایه خوش است. این مجتمع به مساحت ۲۴۰۰ کیلومتری روستای سایه خوش بر روی نهشته‌های ریزدانه پهنه دلتایی رودخانه مهران متشکل از ماسه ریز دانه ساخته شده است. این مجتمع سالانه ظرفیت تولید ۷۵۰۰ تن میگو را دارد، ولی این متجمع بر اثر زمینلرزه های چندگانه ۱۱ تیر ماه جاری خسارات زیادی ناشی از وقوع پدیده روانگرایی را متحمل شد.
حق‌شناس ادامه داد: علاوه بر آن در زلزله های ۳ گانه در مجموع ۸۰ تیر برق آسیب دید و قطع برق، آسیب های زیادی به پرورش دهندگان میگو وارد کرده است.
وی تاکید کرد: نکته‌ای که بایستی مورد توجه قرار گیرد، آسیب پذیری این ساختگاه از ناحیه پدیده روانگرایی در زلزله های احتمالی در آینده است. بنابراین به منظور جلوگیری از خسارت و آسیب های دوباره بایستی مطالعات تفصیلی روانگرایی و ارائه راهکارهای به‌سازی زمین متناسب با نوع کاربری در دستور کار مسؤولین ذیربط قرار گیرد.
حق شناس اظهار کرد: اگر چه با توجه به موقعیت رومرکز زمینلرزه‌های چندگانه ۱۱ تیر ماه ۱۴۰۱ که در منطقه‌ای دشتی نزدیک به ساحل و دور از ارتفاعات بلند اصلی منطقه بوده است، ناپایداری های دامنه ای گستردگی زیادی نداشته‌اند، اما در عین حال وقوع این پدیده از نوع ریزش‌های سنگی هم در سرزمین مادری و هم در جزیره قشم مشاهده شد که با خسارت هایی نیز همراه بوده است. این ریزش ها اغلب در دامنه های متشکل از توالی سنگ‌های سست و سخت (مشخصه ویژه مناطق جنوبی ایران و جزیره قشم) دارای شیب لایه بندی ناهمسو با شیب دامنه روی داده‌اند.
وی پدیده سنگ ریزش را از دیگر پیامدهای زلزله‌های استان هرمزگان دانست و ادامه داد: در ۶ آذرماه سال ۸۴ زمینلرزه‌ای به بزرگای ۶ در جزیره قشم روی داد که ۱۰ کشته و بیش از ۱۰۰ زخمی به دنبال داشت و از میان ۱۰ کشته این زلزله ۲ کودک بر اثر ریزش جان باختند.بر این اساس مطالعات پهنه بندی مخاطرات لرزه‌ای در کل جزیره و ریزپهنه بندی دو شهر قشم و درگهان به سفارش منطقه آزاد قشم در این پژوهشگاه انجام شد که منجر به نقشه‌های مختلف از جمله پهنه بندی لغزش و ریزش شد.
این محقق پژوهشگاه زلزله‌شناسی یادآور شد: گستردگی سازند آغاجاری با توالی از سنگ‌های سست مارنی-گلسنگی و سخت ماسه سنگی باعث شد که بلندی نه چندان زیاد ارتفاعات در این جزیره در حاشیه ارتفاعات و استعداد وقوع ناپایداری از نوع ریزشی بسیار زیاد باشد. متاسفانه در توسعه مناطق مسکونی چندان به این مساله توجهی نمی‌شود و باعث افزایش بیش از پیش آسیب پذیری مردم از این ناحیه شده است. در زلزله‌های اخیر نیز علیرغم دور بودن از رومرکز در روستای چاهوی شرقی جزیره قشم تعداد زیادی ریزش روی داد که در دو مورد با تخریب دیوار مدرسه و یک واحد مسکونی همراه بود که خوشبختانه آسیب جانی همراه نداشت.
انتهای پیام