خبرهای متفاوتی از کوه زباله در سایت های جمع آوری مناطق مختلف استان های شمالی و به خصوص مازندران که هرازگاهی خط داغ رسانه ها را به خود اختصاص می دهد زنگ خطر هشدار را به صدا درآورده است، اما این ابربحرانِ گریبانگیر که حیات بشر، وحوش و محیط زیست را به مخاطره انداخته به همین جا ختم نمی شود.
در کنار کوه دپوی زباله در شهرستان های مختلف شمالی کشور که عموما در داخل جنگل های بکر این مناطق قرار گرفته اند، موضوع رهاکردن زباله در دامان طبیعت، از ساحل و دریا گرفته تا جنگل و کوهستان، چون نمک بر زخمی باز، باعث تشدید آلام می شود. می توان گفت کمتر مسافر و گردشگری است که پاکیزه وارد طبیعت شده و بدون تخریب و برجای نهادن زباله از آن خارج شود.
هرچند موضوع رها کردن زباله در طبیعت مختص استان های شمالی نیست و می توان گفت در جای جای ایران و در جوار هر مکان تفریحی و گردشگری می توان ردپای زباله را به وضوح دید اما این وضعیت بغرنج در حالیست که در همین سرزمین و با همین فرهنگ و آداب مکانی وجود دارد که زباله در آن مشاهده نمی شود. جزیره کیش که به مروارید خلیج فارس شهرت دارد جزئی از خاک ایران است که معضل رهاکردن زباله در دل طبیعت را بی معنا کرده است.
اما چرا مشکل ریختن زباله در طبیعت در مازندران این گونه جدی شده و چرا مردم به راحتی مرتکب آن می شوند در شرایطی که در همین کشور و در جزیره کیش به هیچ عنوان این مسئله بحران زا به چشم نمی آید. یک جامعه شناس در گفت و گو با ایسنا این موضوع را بررسی می کند.
رضا رهسپار در گفت و گو با ایسنا درباره معضل زباله و رها کردن آن در دامان طبیعت اظهار کرد: زباله اقتضای زندگی شهری است اما حل مسئله آن فراتر از فرایندهای درون یک سیستم جامع مدیریت پسماند اعم از (جمع آوری، انتقال، دفع و پردازش، بازیافت) است و حتی فراتر از رویکردهای مختلف در این خصوص اعم از رویکرد اصلاح الگوی مصرف، رویکرد تفکیک زباله و یا رویکرد کاهش پسماند و رویکردهایی از این دست است و حتی فراتر از بحث چالش های حقوقی است که میان مهمترین دستگاه های اجرایی اثرگذار در وضعیت مدیریت زباله و پسماند در کشور وجود دارد.
این جامعه شناس، برای حل موضوع چالش زباله و پسماند در طبیعت گفت: هر چند که باید برای مدیریت این مساله یک دید جامع نگر داشت و به بررسی ویژگی های مختلف زباله در منطقه، از قبیل منبع تولید، کیفیت و کمیت زباله و نرخ تولید آن و همینطور خصوصیات خود شهر مثل زیر ساخت های موجود، توان اقتصادی، شرایط آب و هوایی، وضعیت معابر شهر، فرهنگ و سبک زندگی مردم پرداخت، اما در عین حال باید تامل ویژه ای نسبت به عدم یکپارچگی در همکاری فرابخشی و بین سازمانی، بی توجهی به آموزش و مشارکت شهروندی و همچنین نبود نظارت کامل و دقیق بر اجرای قانون مدیریت پسماند و زباله داشته باشیم.
وی خاطرنشان کرد: در حقیقت برای سامان دادن به وضعیت ابر چالش زباله نیازمند تحقق یک سیستم موثر در مدیریت زباله و پسماند هستیم که این امر بدون مشارکت عمومی بی معناست؛ بدان معنا که بر مبنای اقناع اذهان عمومی بتوان مشارکت عمومی را برای یک پایداری نسبی در وضعیت زباله و پسماند رقم زد که به صورت همزمان از لحاظ اجتماعی مقبول و به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه و به لحاظ زیست محیطی موثر باشد.
رهسپار با اظهار به اینکه پاشنه آشیل موفقیت در مسائلی همچون زباله و پسماند، جلب مشارکت عمومی در سایه اقناع اذهان عمومی است، تاکید کرد: این موضوع محقق نمی شود مگر اینکه اعتماد عمومی نسبت به شایستگی مدیریت شهری و شفافیت مدیریت شهری فراهم شود.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه افزود: بحث جلب مشارکت عمومی گام اول ماجرا است اما گام دوم که مهمتر و زیرساختی‌تر است اینکه زمانی ما می توانیم شاهد مشارکت عمومی باشیم که ساکنان عمده جامعه را شهروندانی تشکیل بدهند که حداقلی از امنیت برای تامین معاش را داشته باشند؛ یعنی حداقلی از درآمدها برای زیست متمدنانه آن ها و تامین مایحتاج روزانه شان فراهم شده باشد که در نتیجه ذیل سایه این فراغت از معاش، فرصت اندیشیدن و همراهی با دیگران برای «به زیستی» فراهم آمده باشد.
رهسپار در پاسخ به این سوال که چرا مسافران در برخی از شهرها مانند کیش زباله را در طبیعت رها نمی کنند اما در شهرهای مازندران به راحتی زباله را در طبیعت رها کرده و باقی می گذارند، گفت: هر چند این موضوع نیاز به تحقیق میدانی دارد اما به عنوان یک فرضیه می توان به پایگاه متفاوت اقتصادی - فرهنگی مسافران کیش و شمال اشاره کرد.
وی افزود: به این معنا که تقریبا هرکسی با پایگاه اقتصادی ضعیف‌تر هم این امکان برایش فراهم است که بتواند به شمال سفر کند اما برای سفر به کیش سطح بالاتر و قابل توجهی از تمکن و مکنت مالی نیاز است و در واقع آن مکنت به کاهش دغدغه معاش و در پی آن می تواند به فراغت و امکان آموزش بیشتر و در نتیجه غنای فرهنگی بیشتر فرد منجر شده باشد و این می شود که ما می توانیم رعایت آداب شهروندی را در مسائلی مثل زباله در کیش بیشتر شاهد باشیم.
فاطمه اسدی - خبرنگار ایسنا مازندران
انتهای پیام