از آنجا که گنبد علویان فاقد کتیبه تاریخ احداث و نام بانی است در مورد تاریخ دقیق ساخت و تزئیناتش بین پژوهشگران اختلاف نظر وجود دارد، چنان که محققانی آن را مربوط به دوره سلجوقی و گروهی دیگر آن را از بناهای دوره ایلخانی می‌دانند و جالب اینکه نمونه‌های سازه‌ای و تزئینی از هر دو دوره یاد شده در بنا دیده می‌شود.
به نظر می‌رسد این بنای ارزشمند ابتدا به عنوان خانقاه یا مسجد ساخته شده و بعدها به مقبره دو تن یا بیشتر از اعضای خاندان پرآوازه علویان همدان که از سده سوم هجری قمری به مدت سه قرن بر این شهر ریاست داشته‌اند، تبدیل شده است.
گنبد علویان که از نوع بناهای مقبره‌ای به شمار می آید، دارای پلانی چهار ضلعی است و در شکل اولیه گنبدی بر فراز داشته که به مرور زمان و به دلایل طبیعی از بین رفته و طی عملیات مرمتی که در سال ۱۳۱۷ هجری شمسی در بنا انجام شده، پوششی از چوب و شیروانی بر روی آن قرار گرفته است.
بنای باشکوه گنبد علویان بهمن‌ماه سال گذشته به همراه چهار اثر "منظر فرهنگی قلعه الموت"، "مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام"، "مجموعه تاریخی بسطام" و "منظر فرهنگی ماسوله" در فهرست سازمان علمی و فرهنگی جهان اسلام(آیسسکو) قرار گرفت و همین موضوع بهانه‌ای شد تا همزمان با هفته میراث فرهنگی آیین گرامیداشت ثبت جهانی گنبد علویان برگزار شود.
معاون سیاسی، امنیتی استانداری همدان در این مراسم با بیان اینکه هر آنچه در عالم فرهنگی شناخته شده است دارای پیام، درس و عبرت و ارزش است، مطرح کرد: گنبد علویان برای ما پیام وصل به نیاکان، سبک، اخلاق و منش آنها را در پی دارد.
حسن رضانیا با اشاره به اینکه آثار تاریخی همچنین حاوی پیام عزت، اقتدار و نماد اصالت و هویت هستند، اظهار کرد: بنای باشکوه گنبد علویان هویت و اصالت ماست، این اثر یادگار نیاکان ما بوده که به ثروت تبدیل شده و سرمایه‌ای برای فردا است.
وی ادامه داد: امروز در حال نبرد حقیقی و تمام عیار اقتصادی هستیم و آثار فاخر و میراث فرهنگی می‌تواند به ما در این زمینه کمک کند اما متأسفانه تاکنون به اینگونه ارزش‌ها کمتر توجه شده است.
رضانیا میراث فرهنگی و بناهای تاریخی را گنجینه و سرمایه دانست و گفت: در جنگ اقتصادی باید از این ثروت‌ها استفاده شود و بناهای تاریخی و مفاخر را در این راه به یاری بطلبیم همچنین این آثار منابع عظیم قدرت و ثروت هستند که باید در دولت مردمی از تمام ظرفیت‌ها در این حوزه استفاده شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز در ادامه بیان کرد: گنبد علویان به عنوان میراث جهان اسلام از بین پنج اثر معرفی شده کشور انتخاب و به ثبت رسید، این بنای ارزشمند به همراه پنج اثر دیگر از کشورمان در جمع آثار میراث جهان اسلام قرار گرفت.
علی مالمیر اضافه کرد: سال گذشته پرونده پنج اثر "گنبد علویان همدان"، "منظر فرهنگی قلعه الموت"، "مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام"، "مجموعه تاریخی بسطام" و "منظر فرهنگی ماسوله" با هماهنگی کمیسیون ملی آیسسکو ایران به دبیرخانه این کمیسون ارسال و در نهایت به ثبت رسید.
وی در ادامه گریزی هم به پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی، شهری هگمتانه تا همدان زد و گفت: این پرونده تنها گزینه ایران برای ثبت جهانی در سازمان یونسکو است و آثار ارزشمندی همچون گنبد علویان در این منظر تاریخی قرار دارد.
مالمیر تصریح کرد: پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی هگمتانه در سازمان یونسکو به عنوان تک سهمیه کشور به استان همدان اختصاص یافته است.
انتهای پیام