روح‌الله حسین‌زاده که قبلا دبیر قرارگاه راهیان نور سپاه و بسیج و مدیرعامل هلدینگ گردشگری سپاه بود و از بهمن‌ماه ۱۴۰۰ با حکم عزت‌الله ضرغامی، مدیر شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی شده است، در گفت‌وگو با ایسنا، مدل «گردشگری تعالی‌بخش» را که معتقد است در صورت هم‌افزایی می‌تواند به کسب درآمد و اشتغال نیز منجر شود، این‌گونه شرح داد: «گردشگری تعالی‌بخش» گردشگری معنوی یا زیارتی نیست، البته که آن‌ها هم جزئی از این نوع هستند. در واقع، گردشگری تعالی‌بخش به هر نوع گردشگری گفته می‌شود که بتواند برای انسان آورده داشته باشد و همزمان به بخش‌ها و صنایع مختلف با موضوع گردشگری نگاه جدیدی شود.
او اهمیت گردشگری را به قدری مهم می‌داند که معتقد است واحد پولی قاره‌ای مثل اروپا تحت‌تاثیر صنایعی از جمله گردشگری و برای تأمین نیاز گردشگران این قاره به یورو تبدیل شد.
حسین‌زاده گردشگری تعالی‌بخش را نیز متأثر از آن نوع تفکر و رویکرد دانست و تاکید کرد: در گردشگری تعالی‌بخش تمام فرآیند درنظر گرفته می‌شود و امکانات در دسترس عموم مردم قرار می‌گیرد و نه فقط عده‌ای خاص. البته که برای عدۀ خاص هم برنامه‌هایی داریم. از نظر ما این عدۀ خاص می‌توانند نخبگان باشند و لزوما به معنی افراد ثروتمند نیستند.
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی به این سوال که منشأ این ایده کجا بوده و آیا به اتفاقات و تجربه راهیان نور و یا هلدینگ گردشگری سپاه (نور) ارتباطی دارد، پاسخ داد: ما بخشی از این طرح را قبلا با ۷۰۰ نفر از نخبه‌های دانشجویی اجرا کردیم، در قالب طرح‌های هلدینگ گردشگری [نور]. آن دانشجویان را در قالب «گردشگری پیشرفت» به استان هرمزگان بردیم و آن‌ها یک روز را در پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس سپری کردند، جایی که ۵۰ درصد بنزین کشور را تولید می‌کند. این پالایشگاه دقیقا در زمانی که ایران تحریم بود راه‌اندازی شد و ۸۰ درصد صنایع به‌کاررفته در آن، زمان تحریم توسط مهندسان داخلی تولید و ساخته شد. قطعا روایت چنین پالایشگاهی برای دانشجویان جذاب است.
وی اضافه کرد: پس از آن، دانشجویان از کشتی‌سازی فراساحل ایران (ایزوایکو) بازدید کردند، یکی از مهمترین شرکت‌های خاورمیانه که در حوزه کشتی‌سازی فعال است. قبلا کشتی‌های ایرانی برای رنگ‌شدن یا تعمیر به امارات فرستاده می‌شدند، ولی حالا در این مکان با توان نیروهای ایرانی، کشتی‌ها را رنگ و یا تعمیر می‌کنیم. بعد از آن، برنامه بازدید از جزیره هرمز اجرا شد که نقش تنگه هرمز را در خلیج فارس روایت کردیم و داستان چگونگی تأمین امنیت خلیج فارس هنگام ورود ناو هواپیمابر آمریکایی به این آب‌ها را روایت می‌کنیم. بعد هم از جزیره لارک که نزدیک‌ترین نقطه به تنگه هرمز است، بازدید انجام می‌شود تا نشان دهیم ایران به خلیج فارس چقدر تسلط دارد و در پایان برنامه هم، مزار حاج قاسم سلیمانی (در کرمان) زیارت می‌شود. در واقع یک سفر علمی ـ تفریحی ـ سرگرمی اجرا می‌شود که به خودباوری کمک می‌کند. این برنامه فقط یک نوع از مدل گردشگری تعالی‌بخش است.
حسین‌زاده انگیزه ادامه این ایده در شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی را مطالبه نخبگان و دانشجویانی دانست که از آن سفر برگشته‌اند و درخواست اجرای دوبارۀ آن را دارند.
او در ادامه گفت: ما سعی می‌کنیم برای اجرای گردشگری تعالی‌بخش از امکانات و زیرساخت‌های منطقه، از جمله استانداری یا دیگر دستگاه‌ها که سفر را ارزان و پرمحتوا می‌کند، استفاده کنیم. این نوع سفرها هم به کارِ دانش‌آموزان و والدین آن‌ها می‌آید و هم جامعۀ نخبه و دانشجو و هم افراد کهنسال. همه گروه‌ها و قشرها در سبد گردشگری تعالی‌بخش، نقش، جایگاه و نیاز خود را پیدا و تأمین می‌کنند.
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی با بیان این‌که در زیرمجموعه گردشگری تعالی‌بخش حدود ۱۵ مدل و نوع گردشگری تعریف و مطالعه شده است، اظهار کرد: شکل دیگری در حوزه گردشگری تعالی‌بخش تعریف شده که با تورهای معمولی کاملا متفاوت است و بیشتر روی محتوا تاکید دارد، به این شکل که ما ۳۰ قطب کشاورزی را از ۵۰۰ نقطه در کشور احصاء کرده‌ایم که یکی از این نقاط شهر سمیرم (از توابع اصفهان) است. گردشگر در قالب یک تور سه‌روزه به اصفهان می‌رود و یک روز از این تور سه‌روزه را در باغات سمیرم سپری می‌کند. منطقه سمیرم و ۳۸ روستای آن با وسعتی بالغ بر ۱۵هزار هکتار، سیب صادراتی تولید می‌کند که فقط به یک مجموعه، آن‌هم به زیرِ قیمت می‌فروشند. خریدار، سیب‌ها را پاییز تحویل می‌گیرد و پایان سال پول آن را به کشاورزان می‌دهد، درحالی که همان محصول را به چهار تا پنج برابر قیمت در بازار می‌فروشد.
حسین‌زاده افزود: هدف ما در قالب این طرح که یکی از انواع گردشگری تعالی‌بخش است، شناسایی این کشاورزان و آموزش آن‌ها است. پس از این مرحله، از صندوق‌های کارآفرینی تسهیلاتی را به این کشاورزان اختصاص می‌دهیم و از مجموعه‌ای ایده‌پرداز و یا سرمایه‌گذار برای تجاری‌سازی محصولات کشاورزان کمک می‌گیریم. در واقع قصد داریم جشنواره‌ای ۳۰ روزه در اصفهان با محوریت «سیب سمیرم» برگزار کنیم. ما به عنوان سیاست‌گذارِ طرح، شرایطی را فراهم می‌کنیم که گردشگر به صورت مستقیم در جریان سفر به این منطقه، محصول کشاورز را بخرد. در این فرایند نه تنها کشاورز مستقیم به درآمد می‌رسد که گردشگر هم محصول را ارزان‌تر خریداری می‌کند، در عین حال که یک محصول و برنامه گردشگری نیز تعریف و اجرا شده است.
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی گفت: مدنظر ما این است که چنین برنامه‌ای مستمر دو تا سه سال اجرا شود. قطعا پس از این دوره، آن رویداد مردم‌پایه خواهد شد، مثل جشنواره گلاب‌گیری قمصر کاشان. علاوه‌بر این، تعاونی‌های مردمی و محلی شکل می‌گیرد. ما هم با وزارت تعاون تعامل کرده‌ایم که به این تعاونی‌های مردمی وام بدهد. از سوی دیگر، در این شرکت سیستم نظارتی را مستقر می‌کنیم. اگر در هر استان یک نقطه با چنین رویکرد و برنامه‌ای تعیین شود، حتما به توسعه اقتصادی، حفظ و انتقال فرهنگ و دوام مردم در آن منطقه کمک خواهد شد. از طرفی، این مدل به بقاء و توسعه آژانس‌دارها و نظام گردشگری کمک خواهد کرد، چون قرار است این نوع گردشگری را آن‌ها اجرا کنند، نه ما.
حسین‌زاده "خیریه گردشگری" را هم نوعی از گردشگری تعالی‌بخش معرفی و در توضیح آن بیان کرد: در مناطقی از کشور، مردمی را داریم که هرگز از محل زندگی خود خارج نشده‌اند، یعنی امکان آن را نداشته‌اند. در این مدل، از مردم دارا و توانمند کمک گرفته می‌شود تا آن‌هایی که تا حالا سفر نرفته‌اند این تجربه را به‌دست آورند.
او افزود: سفر معلولان و جانبازان نیز رسته دیگری از گردشگری تعالی‌بخش است. شما در کشور پنج نقطه را معرفی کنید که برای جانباز، معلول و کهنسال در دسترس باشد. خیریه گردشگری می‌تواند این دسترسی را فراهم و بیشتر کند.
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی اظهار کرد: توسعه گردشگری بانوان نیز در ذیل گردشگری تعالی‌بخش پیگیری می‌شود، چون در کشور هیچ امکانی برای گردشگری بانوان نداریم. البته که کلی پارک برای خانم‌ها داریم، ولی باید امکانات و تجهیزات آماده‌تر شود. بنابراین در بسته‌های سرمایه‌گذاری به زیرساخت مورد نیاز این طیف توجه می‌کنیم. نگاهمان انسانی است، ولی مدلمان جلب سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیرساخت و در دسترس قرار دادن امکانات و مقاصد سفر برای گروه‌های مختلف و طیف بیشتری از مردم است.
وی افزود: مثلا بیمارستان اما رضا (ع) در مشهد که بزرگترین بیمارستان خاورمیانه معرفی شده است و از آستان قدس تأمین می‌شود باید به عموم مردم خدمات بدهد. یا در شمال مجموعه‌هایی متعلق به سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها وجود دارد که باید در اختیار عموم مردم قرار بگیرد. ما در قالب طرح گردشگری تعالی‌بخش، با هر یک از این دستگاه‌ها مذاکراتی را شروع کرده‌ایم.
حسین‌زاده همچنین تاکید کرد: در گردشگری تعالی‌بخش به قشر خاصی محدود نشده‌ایم و این ویژگیِ اصلی این طرح است. اشتباهِ تاکنون ما در گردشگری نیز در همین تفکیک‌ها بوده است.
وی در ادامۀ این بحث به طرح «شمیم نور» که هلدینگ گردشگری سپاه برای وزارت آموزش و پرورش اجرا کرد، اشاره‌ای داشت و گفت: در این مدلِ هویتی، تورهای علمی برای ۱۶ میلیون و ۶۰۰ هزار دانش‌آموز طراحی شد. این کار از هلدینگ نور شروع شد و همچنان ادامه دارد. در تهران نقاط برجسته‌ای داریم که دانش‌آموزان را در عین حالی که می‌تواند درگیر هویت تاریخی و علمی کند، می‌تواند در انتخاب مسیر و آیندۀ دانش‌آموزان تاثیر بگذارد. ما این پروژه را در شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی ادامه می‌دهیم تا از ابزار حکمران برای خدمات‌دهی در این بخش استفاده کنیم. یقینا این مسیر می‌تواند در جریان مهاجرت دانشجویان و دانش‌آموزان مداخله کند.
مدیر این شرکت زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سپس گفت: ۱۵ نوع گردشگری که در زیرمجموعه گردشگری تعالی‌بخش تعریف شده است، به تدریج وارد فاز اجرایی می‌شود. بخشی از توافق‌های آن‌ها انجام شده است، مثلا با وزارت تعاون درباره تعاونی‌ها تفاهم کرده‌ایم و یا با بنیاد علوی درحال تفاهم هستیم تا به مناطق محروم وام بدهد، یا با بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) گفت‌وگوهایی در این راستا داریم، با مجموعه اوقاف هم برای در اختیار گرفتن اقامتگاه‌هایش برای این سفرها درحال مذاکره هستیم. همه این اقدامات انجام می‌شود برای این‌که سفرها ارزان و متنوع شود و از طرفی، اشتغال و درآمد برای جوامعی که تا کنون هیچ انتفاعی از گردشگری نداشته‌اند، ایجاد شود.
او در عین حال متذکر شد که سرگرم کردن و یا ارزان شدن سفر به تنهایی در گردشگری تعالی‌بخش مهم و کارآمد نیست و در ادامه تاکید کرد: متنوع شدن، رقابتی شدن، تسهیلات دادن و آسان و پرمحتوا کردن سفر در گردشگری تعالی‌بخش نیز اهمیت دارد.
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی استفاده از خدمات و امکانات سایر دستگاه‌ها را عاملی برای ارزان شدن سفرهای گردشگری تعالی‌بخش دانست و گفت: استفاده از خدمات سایر دستگاه‌ها به معنای "مصرف رایگان" نیست. ما فقط می‌خواهیم از تنوع امکاناتی که در اختیار دستگاه‌های دولتی است در جایی که باید مردم مصرف‌کنندۀ آن باشند، استفاده کنیم. فقط مجموعه اوقاف چهار هزار اقامتگاه دارد که می‌تواند در اختیار مردم قرار گیرد.
وی درباره به کار گرفتن تجربه راهیان نور در مدل گردشگری تعالی‌بخش، با توجه به این‌که گفته می‌شود راهیان نور مدلی از سفرهای ارزان است که از امکانات نهادهای دیگر برای اسکان و تغذیه مسافرانش استفاده می‌کند، اظهار کرد: در راهیان نور از خدمات دیگر دستگاه‌ها استفاده نمی‌شود. راهیان نور بزگترین فرایند اردوکشی کشور است. ما شش میلیون نفر را در یک زمان به اردوی راهیان نور می‌بردیم، این جمعیت تا هفت میلیون نفر هم رسیده است. در این فرایند که نزدیک به ۲۰ سال رسمی اجرا شده، از مجموع ۲۲ هزار نفر تلفات سالانه جاده‌های کشور، شاید یک و نیم نفر متعلق به راهیان نور باشد.
حسین‌زاده اضافه کرد: ما حتما از تجربه راهیان نور در گردشگری تعالی‌بخش استفاده می‌کنیم. در راهیان نور اتاق وضعیت برای حمل و نقل داریم که هر ۱۵ دقیقه یک‌بار راننده کنترل می‌شود. بیشترین مجوزهای (License) ترابری طبق گفته وزیر راه سابق به شرکت حمل و نقل راهیان نور تعلق دارد، شرکتی که حدود ۸۰۰ اتوبوس پای کار دارد که کاملا استاندارد هستند، تنها شرکت ترابری در کشور ما است که سن ناوگان آن کاملا استاندارد است. قرارگاه راهیان نور فقط در مناسبت سالگرد ارتحال امام (ره) نزدیک به یک میلیون نفر را مدیریت می‌کند که ترابری آن‌ها کار واقعا دشواری است.
وی گفت: راهیان نور واقعا تجربه بزرگی است که حتما در طرح گردشگری تعالی‌بخش از آن استفاده خواهد شد. غیر از آن، تجربه هلدینگ گردشگری نور را داریم که هلدینگ گردشگری سپاه است و دو سال در آن مسؤولیت داشتم و نگاهمان کاملا گردشگری بود. تجربه بزرگی در گردشگری به‌دست آوردیم.
حسین‌زاده پس از شرحی که از گردشگری تعالی‌بخش داد، با بیان این‌که این نوع گردشگری با گردشگری مذهبی و دینی خلط شده است، درحالی که اصلا ارتباطی به یکدیگر ندارند، بیان کرد: گردشگری دینی و یا مذهبی یکی از انواع گردشگری تعالی‌بخش است که البته خیلی اهمیت دارد، چون در سال نزدیک به سه و نیم میلیون نفر عراقی به ایران سفر می‌کنند، ولی ما هنوز نتوانسته‌ایم آن‌ها را با سناریو مواجهۀ درست با موضوع گردشگری درگیر کنیم، در نتیجه آن‌ها فقط به مشهد برای زیارت می‌روند و دیگر هیچ. در گردشگری تعالی‌بخش به زنجیره‌ای که باید باشد، توجه می‌کنیم. گردشگری تعالی‌بخش ارزش افزوده دیگر موضوعات در فرایند گردشگری است.
او همچنین بیان کرد: نگاهمان در طرح گردشگری تعالی‌بخش باید به گونه‌ای باشد که کسب و کار ایجاد شود. هر مدلی که به کسب‌وکاری منتج شود و اشتعالزایی و درآمدزایی برای مردم داشته باشد، ما وارد آن می‌شویم و تسهیل و کمک می‌کنیم.
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی در پاسخ به این سوال که برای رسیدن به مقصود گردشگری تعالی‌بخش به چه ابزار و حمایت‌هایی نیاز است، اظهار کرد: نگاه و راهبرد وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر این است که گردشگری برای مردم کسب و کار تولید کند، سفر در سبد و سفره مردم قرار گیرد و برای مردم آورده داشته باشد. وزرای سابق هم زحمت کشیده‌اند، ولی اهتمامی که آقای ضرغامی در این‌باره دارد جدی و جدید است، چون خودش هم در میدان است و عملیات انجام می‌دهد و از دور دستور نمی‌دهد و از نزدیک مسائل استان‌ها را رصد می‌کند و زیرمیز سیستم‌های اختاپوسی کشور می‌زند. کسی که در صحنه و میدان است، یعنی می‌خواهد اتفاقی را با نگاه مردمی رقم بزند. به هر حال، در کشور ماه نگاه‌ها و سلیقه‌ها در گردشگری متفاوت و کار کردن نیز سخت است، ولی ما می‌خواهیم نگاه را به گردشگری بازتر کنیم که البته لازمه آن پای کار آمدن همه دستگاه‌ها است.
وی درباره زمان اجرایی شدن طرح گردشگری تعالی‌بخش که با وعده‌های ارزان، آسان و پرمحتوا شدن سفر همراه است، گفت: فعلا در مرحله مطالعه و طراحی هستیم. همزمان درگیر اجرا و عملیات هم شده‌ایم. با این شرایط، فکر می‌کنم در ماه چهارم امسال (تیرماه ۱۴۰۱) برنامه‌ها، فرایند و طرح‌های اقتصادی را اجرا کنیم و با توجه به اجازه‌ای که قانون تجارت می‌دهد، از تیرماه به تدریج برنامه‌های کلان طرحِ گردشگری تعالی‌بخش را آغاز خواهیم کرد.
حسین‌زاده تاکید کرد: باید ظرفیت‌های کشور را پای کار حوزه گردشگری بیاوریم و به دست مردم برسانیم، البته مقصود این نیست که امکانات را کامل از دستگاه‌ها بگیریم، بلکه منظور این است که مردم از این امکانات استفاده کنند. نگاه گردشگری تعالی‌بخش این است که کل فرایند گردشگری با ارزش افزوده ویژه همراه شود. اگر مدلِ درستِ کسب و کار را با هم‌افزایی اجرا کنیم و گردشگری را در سبد مردم بیاوریم، موفق خواهیم شد.
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی همچنین در پاسخ به این سوال که سرنوشت دیگر ماموریت‌های این شرکت، با تعریف این پروژه جدید چه خواهد شد و آیا به حاشیه رانده شده‌اند؟ گفت: در حوزۀ استرداد املاک، گروهی تشکیل شده که درحال شناسایی املاک و اراضی و همچنین بررسی اسناد است. از طرفی مسؤولیت تسهیل سرمایه‌گذاری در سه حوزه را عهده‌دار شده‌ایم و باید زیرساخت مجوزها و مکاتبات این حوزه را فراهم کنیم. موضوع نمایشگاه‌های خارجی و داخلی نیز درحال بازنگری و بررسی است. ما مجری اجاره اماکن تاریخی به گروه‌های فیلم‌سازی نیز هستیم که البته یک شورای فیلم در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وجود دارد که طبق فرآیند و دستورالعمل موجود پیش می‌رویم و هیچ یک از آن وظایف کنار گذاشته نشده است.
انتهای پیام