علی‌اصغر عزتی پاک در نشست نقد و بررسی کتاب مردهای مرز شرقی که شامگاه یکشنبه، ۱۰ بهمن ماه، در حوزه هنری خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: داستان حماسی سویه‌ای از کار فرهنگی است که در این سال‌ها مغفول مانده است. به خصوص که ما جنگ، انقلاب و تحریم را تجربه کرده‌ایم. مردمانی هستند که علی‌رغم این مسائل امیدوار زندگی می‌کنند. این‌ها می‌تواند دست‌مایه نگارش داستان شود. همه مردمان در دنیا روزهای سختی داشته‌اند و این نویسندگان و اهل فرهنگ و هنر جامعه هستند که با ترسیم افق‌ها و چشم‌اندازهای روشن و باز امید را در جامعه گسترش می‌دهند.
وی افزود: بر این اساس دبیرخانه جایزه داستان حماسی با این رویکرد در مشهد که خاستگاه بزرگ‌ترین حماسه ایران است شروع به کار کرد.
عزتی پاک تصریح کرد: منتقد فضای داستان‌نویسی ایران در ۱۰۰ سال اخیر هستم و معتقدم که حال و هوایی که در جامعه ایجاد شد که ما را منفعل کرد. پیش از مشروطه مردم به ایران پایبند بودند و امید داشتند اما پس از آن رویکرد مردم تغییر کرد. افرادی که از فرنگ بازگشته بودند، این تفکر را القا کردند که ایران برای زندگی مناسب نیست و از همین رو موج غرب‌زدگی ایجاد شد.
وی با بیان اینکه ایران هزاران سال است که ایران است و همیشه محل حرکت‌های تمدن‌ساز بوده، خاطرنشان کرد: این اصل را دنیا قبول دارد. حالا پس از مشروطه مردمانی با این قوت و پیشینه خود را می‌بازند و ادبیاتشان پر از تخریب هویت و انکار و نفی اصالت و هویت ایرانی می‌شود.
این نویسنده بیان کرد: در ایران خواهی نخواهی در تکنولوژی نمی‌توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم اما در بعد معنا و فرهنگ حرف‌های زیادی داریم و می‌توانیم خلاهای فرهنگ غرب که گاهی پوچ‌گرا می‌شود، پر کنیم. راه این است همه زندگی را در همه ابعاد حماسه ببینیم تا بتوانیم زندگی را سرپا نگه داریم. نگاهی که در ادبیات حماسی به زندگی وجود دارد، می‌تواند رخوت و کمبود را جبران کند. یکی از ویژگی‌های ادبیات حماسی این است که شخصیت باید در صحنه ترسیم شود و در جایی قرار بگیرد که شجاعانه شمشیر کشیده و آگاهانه می‌جنگد.
عزتی در نقد کتاب مردهای مرز شرقی بیان کرد: کتاب مردهای مرز شرقی شخصیت‌پردازی و درون‌مایه زیبایی دارد. نگاه گنجانده شده در متن و خلق امید در کسی که از همه طرف در فشار است، قابل ستایش است. این کتاب می‌گوید تو همه مردم را ببین نه فقط حکومت و روشنفکران؛ چه بسا بین مردم عادی مبارزانی باشند.
وی ادامه داد: ادبیات ایران باید به حرف‌های بومی خود بازگردد و سپس به حرف تازه برسد. دنیا به ادبیات معاصر فارسی توجه نکرده و این موضوع یعنی وضع ادبیات ایران خوب نیست. دلیل این اتفاق هم برآورده نشدن انتظارات جهانی و عدم تولید حرف بومی و جدید در کنار هم است.
این نویسنده تصریح کرد: یکی دیگر از نقاط قوت کتاب شخصیت‌های خوب و جایگاهی است که برای زن‌ها به نمایش گذاشته که زبان نقش درستی در داستان ایفا کرده است.
وی با اشاره کمبودهای این کتاب گفت: شخصیت داستان حماسی را باید در کارزار دید. نمی‌توان از ابتدای کتاب شخصیت را برای آینده‌ای نامعلوم آماده کرد و آن آینده را به مخاطب نشان نداد. در این داستان قهرمان مدام در حال تلاش است تا دیگران را متقاعد کند اما در کارزاری که برایش آماده شده، قرار نمی‌گیرد.
عزتی افزود: اگر قرار است یک رمان حماسی باشد، باید شخصیت را در کارزار ببینیم؛ چه میدان جنگ چه زندگی امروز که مانند تاسیس یک کارخانه، باید سختی‌های قهرمان را به مخاطب نشان داد.
وی بیان کرد: خواهی نخواهی حماسه نیاز به اغراق و مبالغه در رفتار و کنش‌ها دارد. یکی از حماسه‌های مصنوع جدید است که غرب ساخته مرد عنکبوتی است. اغراق در این داستان زیاد است که عامل جذابیتش شده است.
داور داستان حماسه گفت: باید در رمان یک کنش قهرمانانه همانطور که در داستان رستم و امیر ارسلان می‌بینیم، وجود داشته باشد. نویسنده باید با ظرافت مبالغه را بگنجاند تا شجاعت را عینی و ملموس ارائه دهد. در این رمان جای اینگونه رفتارها خالی است.
داوود امیریان، نویسنده و منتقد، در ادامه مراسم گفت: همانطور که معتقدم این شهر اگر درایت و مدیریت باشد، می‌تواند قطب اقتصادی باشد، می‌تواند قطب فرهنگی و داستان هم باشد. شخصیت‌های بی‌نظیر زیادی از این جغرافیا آمده‌اند. در این اقلیم پیرمردهایی هستند که تمام شاهنامه را حفظ هستند. اینجا می‌تواند مهد حماسه‌ها باشد.
وی افزود: از مطالعه اثر سجاد خالقی خیلی لذت بردم. شخصیت اصلی داستان، مهران کابلی و ارتباطی که به مهراب کابلی متصل است، داستان را جذاب کرده است. در این رمان آدم‌های نان به نرخ روز خور را می‌بینیم که اتفاقا بسیار در دنیای واقعی و در زمانه خودمان نیز کم نیستند.
امیریان افزود: به نظر من شروع داستان در جایی که شخصیت‌ها پا گرفته‌اند، تمام می‌شود. این داستان ظرفیت دنباله‌دار شدن دارد. نحوه پایان بردن داستان با نامه را دوست نداشتم. نکته زیبای دیگر داستان زنی بود که برای حمایت مالی از قهرمان داستان آمده بود.
وی خاطرنشان کرد: امیدوارم این جشنواره سبب خیر شود و کارهای خوبی به جشنواره برسد که ما را شگفت‌زده کند. این جشنواره باعث شده من آثار حماسی را دوباره مطالعه کنم.
انتهای پیام