به گزارش ایسنا، به نقل از دفتر ارتباطات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، حجـت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم در مقاله‌ای به تبیین پیشرفت حکمت بنیان و مدل مفهومی آن پرداخت و نوشت: دو بُعد مادی و معنوی در مسیر تکامل انسان تاثیرگذار است و البته بُعد مادی و دنیوی سرآغاز تکوین و رشد انسانی است اما بُعد معنوی و اخروی است که ارزش و جایگاه کمالی انسان را رقم میزند. از سوی دیگر انسان دارای دو بُعد فردی و اجتماعی است که هر دو بُعد در رابطهای متقابل با یکدیگر، هویت انسان را شکل میدهد.
وی ادامه می دهد: فردیت انسان هرگز در بُعد اجتماعی انسان منحل نمی‌شود و «فرد» در هر شرایطی قادر است خود را در برابر الزامات جامعه و جبر اجتماعی و تأثیرپذیری از محیط زندگی جمعی حفظ کند و البته شرایط اجتماعی و الزامات جامعه همواره در جهتدهی به انسان میتواند مؤثر باشد بنابراین پیشرفت و تعالی انسانها برآیندی از اراده و تلاش فردی آنان و نیز چگونگی شرایط، امکانات و بسترهای اجتماعی است. پیشرفت انسان در ابعاد مادی و معنوی، دنیوی و اُخروی، فردی و اجتماعی، تابع معیارهای واحدی است و نمیتوان شاخصها و مؤلفههای پیشرفت مادی و معنوی یا پیشرفت فردی و اجتماعی را کاملاً متباین و جدای از هم تصویر و تصور کرد.
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت افزوده است: هرگز نمیتوان از مؤلفههای مادی و طبیعی چشم پوشید، چرا که ساماندهی و ارتقای همین مؤلفههای به ظاهر صرفاً مادی، در زمینهسازی و رشد مؤلفههای معنوی، بسیار مؤثر هستند. پیشرفت انسان یک امر پایانپذیر و ایستا نیست بلکه انسان همواره میتواند و باید در مسیر پیشرفت قرار داشته باشد و این مسیر، شامل همه ابعاد فردی و اجتماعی و مادی و معنوی انسان می‌شود. غایت پیشرفت، دستیابی به «حیات طیبه» است. «حیات طیبه» غایتی است مطلق، فرازمانی و فراجغرافیایی که در هر دورهای از دورههای حیات انسان، امکان دستیابی به مراتبی از آن برای انسانها فراهم است.
ذوعلم اظهار کرد: اسلام با تأکید بر دو حجت درونی و بیرونی و با تلفیق کارآمد راهنمایی عقل فطری و اولیای الهی، فرآیند پیمودن مسیر دستیابی به «حیات طیبه» را فراهم میسازد. عقل، ریشهای ترین بنیان فطری و درونی برای پیشرفت است. حاکمیت عقل و عقلانیت نخستین و محوریترین ویژگی حیات طیبه و برترین مؤلفه پیشرفت است. ایمان به غیب، ایمان به خداوند متعال و ارزشهای الهی، ایمان به معاد، ایمان به پیامبران الهی و ایمان به ولایت و در یک کلام ایمان به حقایق اساسی عالَم هستی بر اساس تفکر و اندیشهورزی، مهم‌ترین ثمره شکوفایی عقل فطری است که در کنار عقل، مؤلفه دیگر پیشرفت انسان است. انسانِ پیشرفته، انسان عاقل و مؤمن است.
به اعتقاد او، انسان پیشرفته انسانی است که با دو مؤلفه «اندیشهورزی و عقل» و «ایمان و باور حقیقی به حقایق هستی و دستیابی به توحید و ولایت» راه خود را به سوی حیات طیبه گشوده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تبیین مؤلفههای علم و عمل و اخلاق نوشته است: علم و عمل و اخلاق، سه مؤلفۀ دیگری در پیشرفت هستند که لایۀ دوم مؤلفهها را تشکیل میدهند. از منظر اسلام ناب، علم و عمل و اخلاق، هنگامی که مبتنی بر ایمان و تعقل؛ برخاسته از آن باشند، نه تنها مؤلفههای پیشرفتاند که خود عامل کمال و تعالی انسان است. مراد از «علم» به عنوان یک مؤلفه پیشرفت، اقسام علوم، معارف، دانشها و فناوریهای مفید برای حیات دنیوی و اُخروی انسان است. هر فرد یا جامعهای که بخواهد پیشرفت کند، باید به علم دست یابد. علمِ اصیل و ریشهدار و حیاتبخش ابدی و واقعی که مستقیماً بر تأمین حیات طیبه اثرگذار است، معرفت دینی بالمعنی الاخص است.
ذوعلم افزود: دانش و معرفتی که بر فرد فرد جامعه دستیابی به آن واجب شمرده می‌شود و روشنگر راه زندگی و نیز روشنیبخش جان آدمی است. معرفتی که از مسیر وحی الهی و هدایت اولیای دین حاصل می‌شود و چنان علمی که جوهره حقیقی وجود انسان است. از این علم به «حکمت» تعبیر می‌شود و این علم البته عملزا و حرکتآفرین است و بُعد اخلاقی انسان را هم تأمین و تضمین می‌کند و او را به مراتب عالی قرب و عبودیت میرساند.
وی همچنین تصریح کرد: علوم و دانشهای ناظر به شناخت خلقت طبیعی و زیستمحیطیِ انسان و ساماندهی زندگی فردی و اجتماعی (علوم انسانی) و فناوریهای دستیابی به ابزارهای سرعتبخش و آسانکننده زندگی دنیوی او، نیز مؤلفههای از مؤلفههای پیشرفت است. پیشرفت جنبههای مادی و دنیوی انسان میتواند زمینه ساز پیشرفت معنوی و اُخروی باشد. مراد از «عمل» هر کار و تلاش و حرکتی است که انسان در تعامل با خود یا دیگران و یا با محیط و یا حتی در مقام اطاعت و عبادت حضرت حق انجام میدهد و متمایز از علم-که بماهو علم جنبه ذهنی دارد و فعالیت مغزی شمرده می‌شود- و نیز متمایز از اخلاق- که ملکه نفسانی راسخ در وجود انسان است- قابلیت تحقق دارد.
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در این مقاله تحقیقی خود چنین افزوده است: دستیابی به حیات طیبه بدون عمل صالح مقدور نیست. بنابراین هیچ فرد و جامعهای نمیتواند بدون مجاهدت و تلاش مبتنی بر ایمان در حدود شرایط و وظایف خود، به تعالی و پیشرفت معنوی و اُخروی دست یابد. کار و تلاش برای رونق زندگی فرد و بهبود اقتصادی و اجتماعی جامعه، عرصه دیگری از «عمل» است. این عرصه از عمل قطعاَ مولفه پیشرفت شمرده می‌شود. مراد از «اخلاق» توجه و اهتمام به ارزشهای اخلاقی است. «اخلاق» است که هم عامل پیشرفت و هم شاخص پیشرفت فرد و جامعه است و البته عامل شکلدهنده سبک زندگی اسلامی است. اخلاق متعالی و توحیدی اخلاق الهیای است که به ملکات نفسانی تبدیل شده و انسان را به مراتبی از نفس مطمئنه رسانده باشد.
ذوعلم بیان کرد: عرصهای از اخلاق که بیشتر جنبۀ رفتاری دارد و در ساماندهی زندگی اجتماعی و بهبود شرایط زیست مشترک انسانها نقش ایفا می‌کند، اگر چه به خودی خود مصداق عالی اخلاق نیست، ولی نمیتواند در مؤلفههای پیشرفت نادیده انگاشته شود. گسترش و توجه به اخلاق حرفه ای و تعمیق و توسعه نظم و انضباط، قانونپذیری و قانونمداری، رعایت حقوق و آزادیهای دیگران ... مصادیقی از سطح رفتاری اخلاق است.
وی افزود: سه مؤلفه علم و عمل و اخلاق به عنوان عناصر لایه دوم مؤلفههای پیشرفت، شناخته میشوند و این سه مؤلفه، با تکیه بر تغذیه از عقل و ایمان یعنی عناصر لایه نخست و در ارتباطی مفهومی و متقابل، جمعاً پنج مؤلفه اصلی پیشرفت را به عنوان روح معنوی و پایدار تعالی انسان رقم می‌زنند. این پنج مؤلفه، مبنا و عامل مؤلفههای پیشرفت در لایه سوم می باشد بنابراین انسان پیشرفته انسانی است عاقل و متفکر و اندیشه ورز، مؤمن و باورمند به خدا و معاد و پیامبر و اولیای معصوم (ع)، عالم و اهل معرفت و دانش، اهل تلاش و مجاهدت و عمل و متخلق به اخلاق الهی و ملکات فاضله نفسانی.
مؤلفههای پیشرفت در عرصۀ زندگی
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت سپس با تبیین مؤلفههای پیشرفت در عرصۀ زندگی پرداخت و گفت: مؤلفههای پیشرفت جامع و پایدار در لایه سوم، مؤلفههایی اجتماعی است که در ظل و ذیل عناصر لایه نخست و لایه دوم، شکل میگیرد و تعریف می‌شود. این مؤلفهها اگرچه در وضعیت کنونی جوامع بشری عموماً و عملاً مستقل و گسسته از ایمان و اخلاق تعریف می‌شود، ولی همین گسست، موجب ناپایداری، عدم توازن و ناهمسویی این مؤلفهها شده است. ولایت و رهبری اساسیترین رکن و مؤلفه پیشرفت همه جانبه اجتماعی است. این مؤلفه نقطه اصلی پیوند لایه نخست و لایه دوم مؤلفهها با مؤلفههای لایه سوم است، چرا که ضامن حرکت عقلانی و ایمانی جامعه و تحقق و گسترش علم و اخلاق و عمل، ولایت‌فقیه عادلِ جامع الشرایط است که از سویی به بسط و تعمیق عناصر پنجگانه هسته ای پیشرفت می پردازد و از سوی دیگر بر اساس این پنج مؤلفه، مؤلفههای لایه سوم را پاسداری می‌کند و تحقق می‌بخشد.
ذوعلم اظهار کرد: مدیریتِ ولایت‌محور، دینمدار، عقلانی، علمی، اخلاقی و مؤثر در صحنۀ عمل از مؤلفههای مهم و مؤثر پیشرفت اجتماعی است. از مهم‌ترین مؤلفههای یک جامعه متعالی و پیشرفته، عزت و استقلال و اقتدار آن و عدم وابستگی به نظامهای کفرآمیز است. آزادی به معنای نفی تحمیل و اجبار در مسیری که هر فردی در جامعه برای رشد خود دنبال می‌کند و فراهم بودن زمینه احقاق حق و اظهار فکر و بیان در حدود قانون و اخلاق، از مؤلفههای پیشرفت جامعه است. رفاه و آسایش و عدم دغدغه معیشتی در افراد جامعه، تأمین بودن معاش به گونهای آبرومندانه و با حفظ کرامت انسانها، توسعه و رونق اقتصادی و فضای مناسب کسب و کار برای همگان در راستای تأمین معاش در حد کفاف و عفاف، یکی دیگر از مؤلفههای پیشرفت جامعه است.
وی ادامه داد: عدالت اجتماعی به معنای عام آن و در عرصههای اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، آموزشی ... یکی دیگر از مؤلفههای مهم پیشرفت می باشد. بدون عدالت اجتماعی، هرچند جامعه ای به ظاهر آزاد و آباد و مرفه باشد، نمی تواند به پیشرفت پایدار و تعالیبخش دست یابد. حیات طیبه بدون عدالت تحقق نخواهد یافت. امنیت به معنای آرامش و سلامت اجتماعی در ابعاد گوناگون و عدم نزاع و شورش و درگیری در داخل جامعه یا جنگ با سایر کشورها و جوامع، از مؤلفههای اساسی پیشرفت است. این مؤلفه نیز عمدتاً محصول ایمان و عقلانیت و اخلاق و عدالت است و در عین حال زمینه ساز رونق اقتصادی و تأمین معاش و گسترش آزادی و عدالت.
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اظهار کرد: سلامت و بهداشت نیز از مؤلفههای پیشرفت است. در اینجا مراد از این مؤلفه، سلامت و بهداشت جسمی و محیطی و نیز سلامت روانی آحاد جامعه است. آبادانی روستاها و شهرها نیز از مؤلفههای پیشرفت و عینیترین و مادیترین نماد پیشرفت تلقی می‌شود.
مؤلفههای پیشرفت
ذوعلم با اشاره به مؤلفههای لایه های سه گانه پیشرفت اظهار کرد: مولفه های لایه نخست شامل تعقل و تفکر ایمان، مؤلفههای لایه دوم مشتمل بر علم و عمل و اخلاق و مؤلفههای لایه سوم متشکل از ولایت، استقلال، آزادی، مدیریت، عدالت، معیشت، امنیت، سلامت و آبادانی است.
وی گفت: الگوی مفهومی ارائه شده، یک مدل «فکرمحور» و «حکمت‌بنیان» است. تفکر و تعقل همواره در همه مؤلفهها و عرصه‌ها در مقام نظر و عمل حضور دارد، در نتیجه باید گفت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یک الگوی «حکمت‌بنیان» است. از بین این مؤلفههای 14گانه، وجهه غالب و اصلی در پنج مؤلفه، وجهه معنوی- فرهنگی است و وجهه غالب و اصلی در 9 مؤلفه، مادی- تمدنی می باشد. این الگو در حقیقت ابعاد مختلف وجود روحانی و جسمانی انسان را در بُعد فردی و اجتماعی نشان میدهد. انسان، حقیقت واحدی است که وجوه و ابعاد و لایههای متکثر آن، هر کدام مظهری از حقیقت اوست. درهم تنیدگی، یکپارچگی و ارتباط متقابل معنا و ماده، فرهنگ و تمدن، روح و جسم و باطن و ظاهر انسان، در این الگو متبلور است.
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: «عرصه زندگی» همان لایه سوم را تشکیل میدهد. زندگی اجتماعی با نگاه اسلامی، برآیندی از مؤلفههای نُهگانهای است که در لایه سوم این الگو ذکر شده است. عمران و آبادانی و سازندگیِ فیزیکی و مادی که آخرین مؤلفه است، در عین حال می تواند و باید نشانگر حکمت، تفکر، ایمان و سایر مؤلفهها باشد. به همین ترتیب هر کدام از مؤلفههای زندگی باید ارتباط معنوی و وجودی خود را با مؤلفههای لایههای اول و دوم حفظ کند. تقویت و تعمیق این رابطه تدریجی است و حاصل تجربه ها و پژوهشها و خلاقیتهای متعالی انسان.
ذوعلم ادامه داد: پیشرفت در زندگی و عینیت، نمود پیدا می‌کند بنابراین جامعه به درستی انتظار دارد که در زندگی خود هر چه بیشتر، همسوتر و عمیقتر، پیشرفت عینی را مشاهده و لمس کند. اما این انتظار بدون توجه به «ریشه ها»، «باطن»، «معنی»، «فرهنگ» و «تربیت» قطعاً برآورده نخواهد شد. ریشه ها و باطن و پشتوانه حقیقی «زندگی»، مؤلفههای پنجگانه در لایههای اول و دوم است. این مؤلفهها در انسانها، ساختارها، فرآیندها، مدیریتها، قوانین و مقررات، روشها ... و بالاخره در همه «بود»ها و «نمود»های فردی و اجتماعی، بدون تأخیر و تواکل و فراکنی باید تقویت- یا آغاز- شود. آحاد جامعه: نخبگان، مدیران، سیاستگذاران، فعالان اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی، معلمان، روحانیان، زنان، جوانان، کارگران، کشاورزان، بازاریان ... همه و همه و هر یک نفر به نوبه خود در این مسیر، مؤثر و مسئولاند.
وی اظهار داشت، از این الگو یا مدل مفهومی برمی آید که دستگاهها و نهادهای جامعه به دو بخش مهم تقسیم میشوند که عبارتند از دستگاهها و نهادها و مراکز علمی، فرهنگی، فکری، تبلیغی، دینی، تربیتی، آموزشی، رسانهای ... و دستگاهها، نهادها و مراکز اقتصادی، صنعتی، کشاورزی، خدماتی، عمرانی، امنیتی، انتظامی، نظامی، سیاسی، اجتماعی. نکته اول این که جامعه و حاکمیت، زیرساختی بودن و ریشهای بودن دستگاه ها و نهادها و مراکز قسم نخست را به خوبی درک کنند و در عمل بدان ملتزم باشند. دومین نکته اینکه این دو قسم نمی توانند از هم بیگانه باشند و هر کدام در مورد پیشرفت و ارتقای دیگری نقش و وظیفه دارد و نکته سوم، ضرورت اتخاذ رویکرد فرهنگی و آموزشی و تربیتی در پیشرفت جامعه است. الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، بر مدار «تربیت» می چرخد و تا زمانی که مجموعههای قسم اول نسبت به مؤلفههای پیشرفت احساس وظیفه ای نکنند و وارد میدان نشوند؛ تحقق اهداف، بعید بلکه ناممکن می‌کند.
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یادآور شد: از هم اکنون هر بخش و دستگاه و مجموعهای میتواند بر اساس این الگوی مفهومی بازتعریفی از رسالت و مسئولیت خود داشته باشد و جایگاه و رسالت خود را در ذیل این الگوی مفهومی بازخوانی کند. بر اساس این الگو، تلقیها، چشماندازها و طرحهای بخشها و عرصههای مختلف، باید بازخوانی و اصلاح شوند.
ذوعلم خاطرنشان کرد: ترتب و ترتیب مؤلفههای نه‌گانه پیشرفت در عرصه زندگی در الگوی ارائه شده باید مورد لحاظ قرار گیرد. «ولایت» مؤلفه محوری و تضمینکننده پیشرفت است که ریشه در مؤلفههای تعقل و ایمان دارد. پشتوانه عقلانی و وحیانی این مؤلفه از بُعد نظری و محوریت آن در توازن و پیوند و تحقق مؤلفههای پیشرفت از بُعد عملی نکته بسیار مهمی است. «مدیریت» مؤلفه دوم است که بر اساس شاخصهای «ولایت» باید تعریف شود. توانمندی و صلاحیتهای فکری و علمی و اجرایی و اخلاقی مدیران، سازوکارهای مدیریتی جامعه بر اساس علم و اخلاق و انسجام و هوشمندی در مدیریت بخشهای مختلف کشور، مؤلفه سرنوشت سازی است که همه مؤلفههای دیگر را تحت تأثیر خود قرار میدهد.
وی افزود: استقلال و آزادی دو مؤلفه مهم بعدی اند که در شعارهای انقلاب اسلامی ایران مطرح بوده و در متن زندگی، دو مؤلفه پیشرفت است. «عدالت» و «معیشت» مؤلفههای بعدیاند که اگرچه با یکدیگر پیوند دارند، ولی هیچکدام به دیگری محدود نمی‌شود. «عدالت» اگرچه از جهتی بر همه مؤلفههای دیگر حاکم است و به عنوان محور «اخلاق» در ردیف مؤلفههای لایه دوم قرار دارد ولی در مؤلفههای زندگی که در شمار مؤلفههای لایه سوم است تبلور اجتماعی و اقتصادی آن مدنظر است.
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: «سلامت» و «امنیت» نیز مؤلفههای بعدی است و بالاخره عمران و آبادانی عینیترین وجه پیشرفت است که به گونه ای باید در راستای تعمیق و تحقق سایر مؤلفهها قرار داشته باشد، وگرنه به خودیِ خود نمیتواند مؤلفه پیشرفت تلقی شود. این مؤلفهها به همین ترتیب نباید یکدیگر را تهدید یا تحدید کنند و این تنها در صورتی است که در یک شبکه مفهومی و منسجم با یکدیگر دیده شوند. به ویژه خاستگاه اساسی همه این مؤلفهها، مؤلفههای پنجگانه لایه اول و دوم هستند که تبیین نظری و تعامل عملی این مؤلفهها را تضمین می‌کند.
ذوعلم گفت: این الگوی مفهومی، مبنای تدوین و تولید الگوهای خُردِ بخشی، منطقهای و دستگاهی است. بدین معنی که بر اساس اقتضائات محیطی و آسیبها و امکانات و ظرفیتهای بالقوه و بالفعل و نیز آمایش منطقهای که با مطالعات تخصصی به دست می آید و بر مبنای سنخیت و کارکرد اصلی هر یک از دستگاهها و بخشها تدوین الگوی مفهومیِ خرد آنها را جهت می‌بخشد. مناطق و استانها با تفاوتهای طبیعی، انسانی، قومی، فرهنگی، مذهبی ... نیاز به الگوهای خُرد پیشرفت دارند به گونهای که ضمن تأمین بهینه و بیشینه خواستها و نیازها، چگونگی کنشگری آنان را در پیشرفت کلان «ایران اسلامی» ترسیم کند. بازنگری و بازآفرینی ساختار مدیریت کلان کشور با توجه به جهت گیریهای مطلوب و در راستای اصلاح نظام دیوانی و ارتقاء بهرهوری، اگرچه عمدتاً در ذیل مؤلفه «مدیریت» و با لحاظ اقتضائات مؤلفههای دیگر باید دیده شود، ولی بر اساس مدل مفهومی ارائه شده، می توان ساماندهی و چابکسازی مجموعه تشکیلاتی کشور را از هماکنون آغاز کرد.
وی تاکید کرد: در این کلام سعی شد تصویری جامع و واضح از مؤلفههای جامعه پیشرفته که بتواند در طراحی و تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت راه روشنی را نشان دهد، ارائه شود. این تصویر در مدل سه لایهای که هر لایه الهامب خش و هدایت کننده لایه بعدی است، مجموعاً 14 مؤلفه را در تحقق پیشرفت مطلوب معرفی می‌کند. لحاظِ ارتباط شبکهای بین این مؤلفهها و محوریت «تفکر و حکمت و عقلانیت» در میان آنها ویژگیِ «حکمت‌بنیان» بودن الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی را برجسته می سازد.
عضو اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بیان کرد: تفسیر و تبیین هر یک از مؤلفهها بر اساس جایگاه آن در این مدل و با توضیح نوع رابطه ای که با هر یک از مؤلفههای دیگر دارد، و بر مبنای آن، طراحیِ‌چشم انداز و راهبردهای کلان هر مؤلفه نخستین اقدامی است که پس از این باید انجام پذیرد. اقدام بعدی، بررسی شرایط و اقتضائات و ظرفیتهای کنونی کشور، وضعیت آینده در منطقه و جهان، تلفیق مطالعات محیطی و پژوهشهای موجود برای ترسیم و طراحی چشمانداز و راهبردهای کلان پیشرفت کشور در هر یک از مؤلفهها است که میتواند در کارگروههای تخصصی و با استفاده از ظرفیت و مشارکت مراکز علمی و تحقیقاتی مرتبط و با مدیریت و نظارت و هدایت علمی شورای عالی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت انجام پذیرد.
در عین حال این مدل، الهامبخش ساختارِ اندیشگاه الگوی مطلوب است و اندیشکدهها بر اساس این مؤلفهها سامان مییابد.
ذوعلم بیان کرد: مقولاتی همچون عبادت، هنر، فرهنگ، سیاست، تربیت، ورزش، اوقات فراغت و ... در بطن و متن الگویی که در این مقاله ارائه شده است، وجود دارد و با تأمل در این مؤلفهها و ترکیب و تألیف برخی با یکدیگر، جایگاه این مقولات ظاهر می‌شود. مثلاً «عبادت»، اولاً مؤلَّف از ایمان و عمل است. یعنی بخشی از ترکیب ایمان و عمل که در عرصه رابطه خاص و شخصی انسان با خدا بروز مییابد، به عبادت تعبیر می‌شود. ثانیاً رویکرد عبادی، با توجه به «ایمان» و مفاهیم نهفته در آن، رویکرد عامی است که در همه مؤلفههای پیرامونی مندرج و منتشَر است. آیا «مدیریت» با قصد قربت ناشی از ایمان عمیق، خود مصداقی از عبادت نیست؟ آیا به اقتضای ««اِن الکادَ عَلی عَیالِه مِن حَلال، کَالمُجاهِدِ فی سَبیلِ الله»، مؤلفه معیشت خود مصداقی از عبادت به معنای عام نیست؟ چه بسا تفکیک «عبادت» از سایر مؤلفهها، پرسشها و بدفهمیهای موهمِ نگاه سکولاریستی را ایجاد کند که در این الگو از چنین پیامدی پیشگیری شده است.
وی افزود: همچنین سایر مقولاتی که اشاره شد، باید توضیح داده شود که چگونه مندرج در همین الگوی 14 مؤلفها ی است. مقوله «سبک زندگی» از مقولههای مهمی است که اخیراً مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفت و برخی از مهم‌ترین ابعاد آن توسط معظم له تبیین شد. به نظر میرسد بر اساس پنج مؤلفه لایه مرکزی و لایه میانی الگوی ارائه شده در این مقاله، میتوان سبک زندگی توحیدی و مطلوب را استخراج و استنباط کرد. زندگی عقلانی و فکورانه که روش و منش آن بر اساس ایمان به مبدأ و معاد و درک حضور خداوند متعال شکل گرفته و در ابعاد رفتاری و نگرشی و ارزشی، نه تقلیدی و سکولاریستی، که طبعاً بر اساس ارزشهای قرآنی و سیره نبوی و علوی ترسیم شده است. در عین حال در گامهای بعدی، باید با غور و تأمل بیشتر فرآیند طراحی و تدوین الگوهای خردِ پیشرفت مناطق کشور و وظایف و رسالت دستگاهها و مراکز برای تحقق چشمانداز پیشرفت در مؤلفههای 14گانه و نقشه راه دقیق آن، ترسیم شود.
انتهای پیام