عکاسی و یا فیلم‌برداری از کودکان با محوریت سوژه‌های اجتماعی، همواره موضوع بحث و نظر بوده و خط قرمزهایی برای آن تعریف شده است.

برخی معتقد هستند که کودکان دارای حق و حقوق خاص خود هستند و نمی‌توان همچون بزرگسالان تصاویر آنها را به راحتی نشر داد؛ حتی اگر والدین کودک نیز رضایت داده باشند و چه بسا که کودک در آینده می‌تواند در صورت نارضایتی از تصویر منتشرشده خود، حق و حقوق خود را پیگیری کند.

از طرفی برخی هم معتقد هستند که دنیای کودکان نیز دارای نکات و معضلات مختص به خود است و پیگیری سوژه‌هایی درباره آنها می‌تواند تا حد زیادی به حل شدن مشکلاتی که گریبانگیر آنهاست کمک کند. به همین جهت اگر هر عکاس بخواهد با فرض اینکه تصویری که به ثبت می‌رساند ممکن است به آن کودک آسیب وارد کند، باید فعالیت در این حوزه را کنار بگذارد.

در همین راستا تصمیم گرفتیم با ابراهیم نوروزی درباره مسیری که یک عکاس باید برای عکاسی از کودکان در پیش بگیرد، گفت وگویی داشته باشیم.

کودکان حق دارند شکایت کنند

ابراهیم نوروزی ـ عکاس ـ در این زمینه به ایسنا می گوید: به عقیده من و براساس آنچه که به آن باور دارم، اگر حتی خانواده یک کودک به عکاسی از او در هر شرایطی رضایت بدهند و عکاس یا فیلمبردار تصویری از آن کودک به ثبت برساند که امکان ناراحتی یا آسیب رسیدن در آینده به او وجود داشته باشد، به لحاظ اخلاقی بهتر است آن تصویر منتشر نشود و در صورت انتشار آن، کودک حق دارد در بزرگسالی شکایت یا گله کند.

او ادامه می‌دهد: البته فرض بگیریم که یک عکاس روی سوژه اعتیاد کار می‌کند و سوژه تصویر او یک نوزاد باشد که چهره و هویت او در آینده قابل تشخیص نباشد، شرایط ثبت تصویر آن کودک راحت‌تر خواهد بود. ولی کودکی که چهره‌ای قابل شناسایی دارد و افراد از هویت او آگاه خواهند شد، حتی اگر والدین راضی به ثبت تصویر کودک در شرایطی که چندان درست نیست باشند، ثبت و انتشار تصویر کودک اخلاقا درست نیست. مگر اینکه عکاس یا فیلمبردار به گونه‌ای تصویر را به ثبت برساند که چهره خیلی دیده و یا قابل شناسایی نباشد که بدین صورت در آینده برای کودک مشکل ساز نشود.

ویدیویی که موجب ترک تحصیل یک کودک شد!

او درباره آسیب‌های احتمالی ثبت و انتشار تصاویر کودکان به ذکر یک نمونه پرداخته و می‌گوید: به خاطر دارم چند سال پیش ویدیویی از شوخی‌های معلم یک دانش آموز شمالی با او منتشر شد که پس از وایرال شدن ویدیو، صحبت‌های آن کودک دستمایه شوخی و خنده افراد مختلف شد. ولی در نهایت فضای ایجاد شده به حدی موجب آسیب دیدن آن کودک شد که ترک تحصیل کرد.

این عکاس ادامه می‌دهد: نمونه‌هایی از این دست این موضوع را برای عکاسان خاطرنشان می‌کند که در عکاسی از کودکان باید کلیه مواردی که می‌تواند بعدا آنها را دچار آسیب کند لحاظ کرده که در این صورت شاید بتوان تا حدی مشکلات احتمالی را کاهش داد. درواقع اگر مراقب باشیم عکسی که به ثبت می‌رسانیم، ممکن است بعدا کودک را دچار آسیب کند، باید ثبت آن را فاکتور بگیریم یا به گونه‌ای آن را به ثبت برسانیم که مشکل ساز نشود.

قواعد عکاسی از کودکان فرمول ندارد

او تأکید می‌کند: قواعدی که درباره عکاسی از کودکان گفته می‌شود مانند ریاضی فرمول ندارد و تابع عقل و منطق نیست، بلکه به مسائلی چون شرایط و اتفاقات در جریان ثبت عکس وابسته است و خود عکاس متوجه خواهد بود که آن تصویر تا چه حد احتمال آسیب رساندن به سوژه را دارد.

در ادامه این مسئله را با او در میان می‌گذاریم که برخی از عکاسان معتقدند که اگر قرار باشد از برخی سوژه‌های مرتبط با کودکان دست بکشند باید این احتمال را نیز در نظر بگیرند که شاید آن سوژه می توانست شرایط را تا حدی تغییر داده و به جریان سازی منجر شود.

این عکاس درباره این امر می‌گوید: برای خود من تشخیص اینکه چه زمانی می‌توان عکس گرفت و چه زمانی نباید، کار سختی است؛ چون ممکن است در موقعیتی قرار بگیرم که بتوانم یک داستان خیلی خوب کار کنم. بالاخره ما عکاس هستیم و تصاویری که به ثبت می‌رسانیم بر اساس واقعیت و مستند است. تصور کنید که عکاس می‌خواهد از یک اتفاق بیرونی عکس بگیرد و این اتفاق بیرونی که روی آن کار می‌کند موجب یک اتفاق خوب برای خیلی دیگر از کودکان می‌شود. پس در این شرایط تصمیم گیری برای ثبت آن پروژه یا گذر از آن، کار دشواری است.  

نوروزی ادامه می‌دهد: موضوعی چون کودک آزاری، همیشه مورد بحث بوده و اگر یک عکاس بخواهد روی وجه قابل تصویربرداری آن (نه آن وجه شنیعش) کار کند، باید این مسئله را در نظر بگیرد که با وجود حضور کودکان در این فضا، این مجموعه به گونه‌ای خواهد بود که جامعه و دولت‌ها آن را خواهند دید و می‌تواند تأثیر خیلی خوبی برای پیدا کردن راه حل مبارزه با این معضلات و اندیشیدن قوانین برخورد با متخلفان داشته باشد و در نهایت موجب کاهش این وقایع شود.

تحولاتی که به واسطه دیده شدن رخ می‌دهند!

او با بیان اینکه برخی از تحولات به واسطه دیده شدن رخ می دهد، می‌گوید: زمانی که یک فیلم ساز یا عکاس روی سوژه‌ای کار می‌کند، مردم آن را می‌بینند، از آن معضل انتقاد می‌کنند و سیستم‌ها و دولت‌ها برایش یک راهکار پیدا می‌کنند. قطعا کار یک روزنامه‌نگار پرداختن به مسائل و اتفاقات ناپسند در جامعه است که بتواند تأثیر بگذارد. ولی زمانی که حرف کودکان در میان باشد خط قرمزهایی به میان می آید که عکاس را دچار سردرگمی می‌کند و نمی‌توان دقیقا گفت که کجا و در چه صورتی می‌توان روی سوژه‌ای کار کرد. ولی به طور کلی حق با انسان‌ها و کودک است. این حق شخصی کودک است که اهمیت دارد و بعضی مواقع چاره‌ای نیست جز گذر از سوژه.

گاهی چاره‌ای جز ورود به حریم کودکان نیست

همچنین این مسئله را با او در میان می‌گذاریم که چگونه می‌شود که یک عکاس از چندین کودک متفاوت در نقاط مختلف دنیا، از فضای بازی آنها در شرایط خوشایند یا ناخوشایند عکس می‌‎گیرد و آنها را به اشتراک می‌گذارد؟ مگر همین مسئله ورود به حریم شخصی کودک نیست؟

می‌گوید: گاهی چاره‌ای نیست و باید وارد حریم شخصی کودک ‌شویم. طبق قوانین، حقوق کودکان در دنیا، یک مسئله خیلی روشن است. ولی کار عکاس چیزی نیست جز اینکه از اتفاقات بیرونی عکس بگیرد و زمانی که کودک یا مسائل کودک یکی از بزرگترین مسائل جوامع دنیا است، باید درباره آن حرف زده شود.

او ادامه می‌دهد: مثلا یک نویسنده درباره کودک و معضلاتش صحبت می‌کند، یک فیلم ساز درباره آن فیلم می‌سازد و یک عکاس هم همینطور است، باید به کودک بپردازد و عمدتا چاره دیگری نیست و نمی توان از این حوزه گذشت. اگر در هر سوژه احتمال معضلاتی که ممکن است با آن تصویر برای کودک ایجاد شود را در نظر گرفت کلا باید کار در حوزه کودک را در عکاسی کنار گذاشت که این هم درست نیست. کار ما عکاسی است و وظیفه داریم توسط ابزار خود که عکس است مسائل مختلف را به نمایش بگذاریم. چون تأثیری که عکس می گذارد یک نوشته ندارد. تأثیر عکس محرک است و افراد را بیشتر درگیر خود کرده و اثر می ‌گذارد. پس نمی‌توان از چنین ابزاری که می‌تواند تا این حد تأثیرگذار و کمک کننده باشد، گذشت.

پدر و مادر تا چه حد اجازه انتشار تصاویر کودک خود را دارند؟

پاسخ می‌دهد: یک سری از عکس‌ها روتین و نرمال است که مشکلی ندارد ولی در مواردی دیگر دیده شده که مثلا تصویر نوزاد بدون هیچ نوع پوششی منتشر شده است. انتشار چنین تصاویری کار درستی نیست؛ چون حقوق آن کودک را زیر پا می‌گذارند و قطعا والدین این حق را ندارند که حق انسانی فرزند خود را زیر پا بگذارند.

برای فرهنگ سازی این ماجرا چه می‌توان کرد؟

این هنرمند پاسخ می‌دهد: باید از همین فضایی که افراد برای انتشار تصاویر نامناسب از فرزندان خود استفاده می‌کنند، برای فرهنگ سازی این ماجرا و حرف زدن درباره اینکه این مسئله بسیار زشت و غلط است، استفاده شود. درواقع از همان فضا باید بر علیه آن فضای نامناسب استفاده کرد. فرهنگ سازی در این زمینه یک کار مردمی است و خود افراد باید آن را به انجام برسانند. هر کسی می تواند به نوبه خود درباره این مسئله صحبت کند تا فرهنگ سازی شود.

انتهای پیام