به گزارش ایسنا، این نشست که با حضور علی شیرازی (عضو شورای ارزش‌یابی انجمن)، علی اشرف صندوق‌آبادی(نایب رییس انجمن)، عارف براتی (مدیر اجرایی انجمن)، میرحیدر موسوی (شورای عالی انجمن) و حجت‌الله مرادخانی (پژوهشگر و استاد دانشگاه) همراه بود، حول محور برنامه پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران برگزار شد و اصحاب رسانه در همین راستا پرسش‌هاییشان را مطرح کردند.
روز خوشنویسی چگونه در تقویم ثبت شد؟
در ابتدای این نشست میرحیدر موسوی از اعضای شورای عالی انجمن سخنرانی کرد و ضمن اشاره به این نکته که اصحاب رسانه یک گام از همه افراد جلوتر هستند و بادقت و حساسیت بالاتری موضوعات را دنبال می‌کنند، اظهار کرد: «انجمن خوشنویسان ایران یک نهاد کاملا مردمی است که بدون دریافت کوچکترین بودجه‌ای از دولت مستقل کار خودش را دنبال می‌کند. انجمن خوشنویسان ایران الان در این شرایط و با وجود مشکلات اقتصادی‌ای که گریبان‌گیر مجموعه‌ی انجمن‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و هنری است، ولی به لطف خدا و با توجه به ریشه‌ی عمیقی که به هر حال در فرهنگ و هنر این مرز و بوم دارد و با ۷۱ سال سابقه‌ی فعالیت، کارهای خودش را مستقلا دنبال می‌کند و خدا را شاکریم که امروز می‌توانیم بگوییم انجمن خوشنویسان ایران به عنوان یکی از مقتدرترین انجمن‌های هنری نه فقط در ایران بلکه در دنیا می‌تواند مطرح باشد.»
وی همچنین ادامه داد: «انجمن خوشنویسان که حدود ۳۵۰ شعبه در سراسر کشور دارد چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور فعالیتی را به صورت کاملا منسجم، هدفمند و با برنامه دنبال می‌کند و طیف وسیعی از علاقه‌مندان و کسانی که دغدغه هنر خوشنویسی را دارند پوشش می‌دهد.»
موسوی اضافه کرد: «الان می‌توانیم بگوییم که انجمن خوشنویسان ایران این میراث گرانبهایی که گذشتگان برای ما به ارمغان گذاشته‌اند، به درستی هم حفاظت کرده، هم ترویج داده و هم اینکه واقعا امروز می‌توانیم ادعا داشته باشیم که جوانان برومندی وارد عرصه خوشنویسی شده‌اند که در این حوزه آثار بسیار درخشانی را از آنان می‌بینیم. نه فقط در پایتخت بلکه در تمام جای جای کشور.»
وی ادامه داد: «به طوری که می‌توانیم ادعا کنیم در حال حاضر یکی از دوران طلایی خوشنویسی ایران امروزِ ماست که به همت همه استادان والامقام ما، شورای ارزش‌یابی و تمام استادانی که در جای جای ایران با همه مشکلات در کنار صداقت، عشق، علاقه و اشتقیاقی که به این حوزه هنری دارند، در کل کشور می‌بینیم که فعالیت این عزیزان به قدری گسترده شده که جوانان برومندی رشد کرده و آثاری را خلق کرده‌اند. این کارنامه ارزشمند ماست؛ وقتی که می‌بینیم که در سطحی که عموما ترک‌ها میدان‌دار بودند، خوشنویسان ایرانی هستند که جایزه‌های ویژه را می‌برند و از کسانی که مدعی هستند، جلوترند.»
موسوی در ادامه اظهار کرد: «یکی از کارهای ارزشمندی که انجمن خوشنویسان ایران انجام داد و حداقل سه سال برای آن تلاش شد، این بود که یک روز معین را در تقویم به نام روز خوشنویسی ثبت کند. به ما گفته شد که شما باید به مدت سه سال برنامه‌های مدون در این هفته را داشته باشید و پرونده‌ای تشکیل دهید تا به نتیجه برسید. به هر حال ما به همت مجموعه کشور و کمیسیون فرهنگی انجمن خوشنویسان، سه سال برنامه ریزی کردیم و توانستیم که این روز را ثبت کنیم و نام هنر خوشنویسی را در تقویم بیاوریم.»
عارف براتی، مدیر اجرایی انجمن خوشنویسان نیز در ادامه این نشست صحبت کرد و گزارشی از فعالیت‌های انجمن خوشنویسان در این چند سال اخیر ارائه داد: «انجمن خوشنویسان یک انجمن مردم نهادی است که به بودجه دولت وابسته نیست و از سال ۱۳۲۹ آغاز به کار کرده است و امروزه در سراسر ایران و خارج از ایران شعبه دارد که تمام این شعب دارای مجامع هستند و از اعضای خود که فارغ التحصیل‌اند در مجامع شرکت می‌کنند و هیات مدیره خودشان را انتخاب می‌کنند و شورای خودشان را که انتخاب کردند از بین شورای مدیران انتخاب می‌شوند.»
ایران در محافل بین‌المللی وضعیت مناسبی ندارد
علی شیرازی که در شورای ارزش‌یابی انجمن فعالیت دارد نیز در این نشست گفت: «همانطور که مطلع هستید حوزه فرهنگی و هنری ایران در دوره‌های گذشته بسیار فراگیر بوده است. حوزه فرهنگ فقط مرزهای جغرافیایی نیست لذا امروز ما دستاوردهایی داریم که مورد ادعای همسایگان ما قرار گرفته است. فرض کنید در مقام شعر و ادب ما شاعران بسیار زیادی داریم که به فارسی شعر گفته‌اند و در ایرانِ مرکزی فعالیت می‌کردند امروزه اما مقبره برخی از این بزرگان در کشورهای همسایه هستند و این کشورها درصدد این برآمدند تا جایی که می‌توانند از این دستاوردها استفاده کرده و به اسم خودشان به ثبت برسانند.»
وی ادامه داد: «ما ایرانی‌ها از اینجا به فکر افتادیم که دستاوردهای خودمان را حفظ کنیم. انجمن خوشنویسان که یک نهاد کاملا مردمی است، پیشنهاد داد که خوشنویسی و به ویژه خط نستعلیق، خط شکسته و خط تحریر را به نام ایران به ثبت برسانیم. منتها این کار فقط بر عهده انجمن نیست. به طور کلی در مجامع بین‌المللی وضعیت کشورها بستگی به آن تیمی دارد که از آن پرونده دفاع می‌کنند.»
شیرازی همچنین اظهار کرد: «ما الان در محافل بین المللی وزن لازم را متأسفانه نداریم چراکه در بسیاری از کمیته‌های بین‌المللی ایران عضویت ندارد. مثلا ترکیه رییس یکی از این کمیسیون‌های بین‌المللی است یا ریاست یکی از جشنواره‌های مهم بین‌المللی که زیرمجموعه سازمان کنفرانس اسلامی است، را برعهده دارد. و اینها از این امکانات و محققان استفاده می‌کنند. این در حالی است که الان در کشور ترکیه، خوشنویسان فقط در استانبول هستند و شما در آنکارا یک خوشنویس درجه چهار هم نمی‌بینید و حتی اگر یک صفحه خوشنویسی به دست مردم بدهید، ممکن است برعکس در دست بگیرند.»
عضو شورای ارزش‌یابی انجمن خوشنویسان ایران گفت: «اگر امروز ایران جایگاهی دارد، هم به دلیل گذشته پررنگ و معتبرش و هم به دلیل فعالیت انجمن خوشنویسان است و هم کسانی که به صورت فردی و شخصی توانستند در این چند دهه‌ی اخیر از هنر خوشنویسی ما دفاع کنند. در بسیاری از جشنواره‌هایی که ما در خارج از کشور شرکت می‌کردیم که معمولا توسط امارات برگزار می‌شد، از هر کشوری یک خوشنویس و برخی اوقات دو خوشنویس را دعوت می‌کردند. مثلا از ایران دو خوشنویس را دعوت می‌کردند. در هر صورت در این جشنواره‌ها به گونه‌ای بود که مثلا ما می‌دیدم سفرای همه کشورهایی که دعوت شده‌اند، حضور دارند ولی از کشور ما یک نفر از طرف دولت حضور نداشت و ما یتیم بودیم و فقط به پشتوانه هنر هزار ساله‌مان می‌توانستیم جایگاه خوشنویسی‌مان را حفظ کنیم.»
اینگونه نبوده که هنر خوشنویسی به نام ایران ثبت شده باشد
شیرازی ادامه داد: «موضوع این ثبت هم بر اساس آن چیزی که در برخی رسانه‌ها و در فضای بیرون منتشر شد، به گونه‌ای بود که هنر خوشنویسی به نام ایران ثبت شده است اما من فکر نمی‌کنم چنین چیزی بوده باشد. دوستان ما در یونسکو درواقع توانستند برنامه پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران را به ثبت برسانند که همزمان کشورهای دیگری هم این درخواست را داشتند. در این حد هم ما از دوستانی که این کار را کردند تشکر می‌کنیم؛ اما امیدواریم که به کمک شما دوستان اصحاب رسانه به گونه‌ای مطالب منتشر شوند که در آینده دست ما بازتر باشد که بتوانیم در این زمینه قدم‌هایی برداریم.»
خوشنویسی را به‌صورت گسترده در سراسر ایران تبلیغ کردیم
در این نشست همچنین میرحیدر موسوی از اعضای شورای عالی انجمن انجمن خوشنویسان ایران سخنرانی کرد و ضمن عرض تبریک به مناسبت ثبت ملی پاسداشت از هنر سنتی خوشنویسی ایران گزارشی از عملکرد انجمن ارائه داد: «ما ۳۵۰ شعبه در سراسر کشور داریم و در هر شهری یک شعبه داریم و خوشنویسی را به‌صورت گسترده در سراسر ایران تبلیغ کردیم و مردم می‌توانند از نزدیک با شعب ما ارتباط بگیرند.»
وی ادامه داد: «برگزاری نمایشگاه‌ها، همایش‌ها، سخنرانی‌ها و جشنواره‌های مختلف در سراسر کشور و در استان‌های مختلف همگی بر رشد و شکوفایی این هنر تأثیر گذاشته است. اگر شما آثار دهه ۳۰، ۴۰ و ۵۰ خوشنویسی ایران را رصد کنید، با خوشنویسان زیر ۳۰ سال حال حاضر ما حتی قابل مقایسه نیست. خوشنویسان جوان ما درحال حاضر خیلی رشد و شکوفایی پیدا کرده‌اند.»
موسوی همچنین اضافه کرد: «من ۳۵ سال است که کار خوشنویسی انجام می‌دهم و انجمن خوشنویسان باعث شد تا من وارد این حوزه شوم. طی این مدت شاهد فعالیت‌های خیلی خوبی از سوی انجمن بودیم، خیلی خوب و البته نه در حد ایده‌آل؛ بالاخره باتوجه به امکانات و شرایط موجود و کم و کاستی‌ها توانستیم ۶ دوره از برنامه دوسالانه خوشنویسی ایران را با مشکلات مالی بسیار زیاد برگزار کنیم. استقبال خوبی داشتیم. دوسالانه همچنین بخش حضوری داشت که از تمام ایران و از همه شعبات پا پیش گذاشتند و این رویداد بزرگ را رقم زدند. همه بزرگان خوشنویسی از همه دوره‌ها زحمت کشیدند و خوشنویسی را نسل به نسل به ما رساندند. ما نیز تا جایی که بتوانیم سعی کردیم که این هنر را انتقال دهیم و باعث رشد و شکوفایی آن شویم.»
آیا واقعا در «دوران طلایی تاریخ خوشنویسی ایران» قرار داریم؟
در ادامه این نشست اصحاب رسانه سوالاتشان را مطرح کردند. خبرنگار بخش تجسمی ایسنا در همین راستا از علی اشرف صندوق‌آبادی چنین پرسید: «شما در سخنانتان اشاره کردید که ما درحال حاضر دورانی را سپری می‌کنیم که «دوران طلایی تاریخ خوشنویسی» است. باتوجه به نقدهایی که در این حوزه مطرح می شود به لحاظ جایگاه خوشنویسی ایران در سطح جهانی، آیا دادن این لقب به این دوران چندان درست به نظر می‌رسد؟
صندوق آبادی پاسخ داد: «ما یک وظیفه و رسالتی داریم که در دو بخش مطرح می‌شود؛ نخست حفظ میراث ارزشمندمان که از قدما باقی مانده است. یعنی انجمن خوشنویسان ایران حافظ این گنجینه ارزشمند هنری است که هفتاد و یک سال و به همت همه استادان بزرگ این میراث نگهداری شد.»
وی ادامه داد: «دو، بحث ترویج و تعالی این هنر. انجمن خوشنویسان ایران در حوزه تعالی و ترویج هنر خوشنویسی خیلی نقش داشته است. اما تعالی خوشنویسی این است که ما از تمام ظرفیت تخصصی انجمن خوشنویسان ایران توسط استادان عزیز در سراسر کشور استفاده کردیم که این هنر را به صورت اصولی تعلیم و تربیت بدهند. امروز ما شاهد این هستیم که جوانانی که از گوشه و کنار ایران بروز و ظهور پیدا کرده‌اند، از لحاظ هنری آثاری ارائه داده‌اند که از پیشکسوتان ما هم جلوتر است و این یک نتیجه ارزشمند و تعالی انجمن است.»
صندوق آبادی همچنین به صحبت هایش اضافه کرد: «امروز هنر خوشنویسی از نظر کیفی دارد جایگاه خودش را به دست می‌آورد. اما اینکه انجمن خوشنویسان ایران در حوزه بین المللی کارایی نداشت، درست نیست. این انجمن یک نهاد مردمی با محدودیت‌های متنوعی است. ما نه از نظر ساختاری نه از نظر اداری و نه از نظر تشکیلاتی هیچ ارتباطی با داستان ثبت نداریم و فقط می‌توانیم مدعی باشیم. ما فقط می‌توانیم حرف دل خوشنویسی ایران را و خودمان را ارائه کنیم و پیگیری کنیم.»
برای دیدن یک مسئول باید ساعت‌ها پشت در باشیم
نایب رییس انجمن خوشنویسان ایران تصریح کرد: «انجمن خوشنویسی ایران متقضاضی است. ما برای دیدن یک مسئول باید وقت بگیریم و چه بسا ساعت‌ها که هیچ، روزها و هفته‌ها پشت در باشیم. ما جایگاه تشکیلات اداری نداریم. تقاضای ما این بوده که ما باید حافظ گنجینه‌های ناملموس یا ملموس خودمان باشیم. ما عملا آنچه که از دستمان برمی‌آمده برای حفاظت از این هنر انجام داده‌ایم. استادان بزرگ ما این هنر را ترویج داده‌اند، تبلیغ هم کرده‌اند و رشد هم داده‌اند. اما در سطح بین‌المللی دست ما کوتاه است و کاری جز تقاضا نمی‌توانیم بکنیم.»
وی در ادامه اظهار کرد: «ما از اول متقاضی ثبت نستعلیق و خط شکسته بودیم و پیگیری‌هایمان را نیز انجام دادیم. اینجا وزارت ارشاد، وزارت علوم، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نمایندگی یونسکو است که اختیارات لازم را برای پیگیری این مسئله دارند. ما در حوزه میراث بحث‌هایی را پیگیری کردیم. مثلا شیوه استاد امیرخانی را ثبت ملی کردیم. هرچه از ما خواستند، حضور پیدا کردیم مواردی که خدمت شما عرض می‌کنم، گزارش است. ما روز اول به فضای مجازی اعتماد نکردیم و سعی کردیم ترجمه کنیم، ببینیم و خودمان نیز بخواهیم.»
صندوق آبادی گفت: «روز گذشته جلسهای با دکتر ایوبی داشتیم که توضیحاتی درباره این ثبت برنامه پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران به ما دادند. پاسداری عنوان برنامه است که کشورهای زیادی برای آن درخواست داشتند؛ چون خوشنویسی موضوع مشترکی است. منتها همه این کشورها همزمان این درخواست را در قالب برنامه پاسداری داشته‌اند و پرونده آنان بررسی شده است. ما همچنان مصریم که یک کمیته تخصصی‌ای را در این زمینه داشته باشیم که عزیزان ما در یونسکو، میراث فرهنگی، وزارت ارشاد و اساتید ما در آن باشند که این هنر خوشنویسی را به عنوان یک گنجینه ارزشمند پاسداری کنند و پایه‌ای باشد برای ثبت نستعلیق و تعلیق.»
وی در ادامه از اصحاب رسانه چنین درخواست کرد: «حرف ما این است؛ اگر امروز از شما عزیزان دعوت کردیم، اینجا حضور پیدا کنید بحث اولویت است. یعنی الان یکی از مباحثی که در همین موضوع مطرح شده، آموزش خوشنویسی در مدارس است. الان ما در نظام آموزشی‌مان چقدر توانستیم خوشنویسی را داشته باشیم؟ از وزیر محترم آموزش و پرورش باید بخواهیم که ببینیم چگونه این هنر را تسری ببخشیم.»
با افکار عمومی بازی کردند
حجت‌الله مرادخانی، پژوهشگر و استاد دانشگاه در ادامه این نشست چنین اظهار کرد: «آن‌طور که مسلم است درباره ماجرای ثبت شدن یا نشدن خوشنویسی، نقد اصلی صراحتا به این وارد است که چرا کاری که صورت نگرفته را ما به خطا باید معرفی کنیم؟ چیزی به عنوان خوشنویسی ایران در یونسکو به ثبت نرسیده و موضع گیری شخص وزیر میراث فرهنگی و خیلی از رسانه‌ها این را به اشتباه به افکار عمومی نشان داد و این به بازی گرفتن افکار عمومی خطایی است که سرمایه‌های اجتماعی را در کشور از بین می‌برد و اصلا شوخی‌بردار نیست.»
این پژوهشگر ادامه داد: «ارجاع من به گزارش رسمی‌ای است که بر روی سایت یونسکو قرار دارد. چیزی که به اسم ایران به ثبت رسیده، برای برنامه خوب و حفاظتی از هنر خوشنویسی در ایران است. چیزی که اما درخصوص کشورهای عربی اتفاق افتاده، شامل دانش، مهارت‌ها و برنامه‌ها و تمام آن چیزی که مربوط به یک عنصر فرهنگی‌ای است را به ثبت رسانده‌اند. کشور ترکیه هم حسن خط را با عنوان خوشنویسی، سنتی در هنر اسلامی به اسم ترکیه به ثبت مستقل رسانده و چیزی به نام ایران به ثبت نرسیده است.»
وی همچنین اضافه کرد: «روی خود این قضیه پاسداری حالا من چند سوال دارم. یکی اینکه چیزی به‌عنوان برنامه ملی پاسداری از خوشنویسی اصلا نداریم. اگر داریم، یک نسخه آن را نشان دهند. وقتی ما از یک چیزی به‌عنوان سند ملی یاد می‌کنیم، یعنی باید در یک نهاد یا مرجع بالا دستی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی یا دیگر شوراها به تصویب رسیده باشد. برنامه‌های کمی، آینده‌اش، اهدافش و...؛ همچین چیزی اصلا وجود ندارد.»
چرا کاری را که انجام نداده‌ایم، باید ادعا کنیم که کرده‌ایم؟!
مرادخانی گفت: «پرونده‌ای که ارسال شده صرفا شرح اقدامات ارزشمند انجمن خوشنویسان در طول چند دهه اخیر است که مکتوب شده و به اسم این برنامه پاسداری فرستاده شده است. نکته مهم این است که اقداماتی که دیگر اعضا و نهادها در زمینه خوشنویسی انجام داده‌اند، اصلا دیده نشده و انگار که عزیزان خط را اصلا با خوشنویسی اشتباه گرفته‌اند.»
این پژوهشگر در ادامه اظهار کرد: «ایراد جدی‌تر برمی‌گردد به عبارت «برنامه پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» خوشنویسی مال ایران است و به عقیده من در آوردن عنوان «در» کاملا مصلحت‌اندیشی شده است و این مصلحت‌اندیشی برای این بوده که خاطر کشورهای عربی و ترکیه مکدر باشد. شما فکر کنید، برنامه ملی پاسداری از خوشنویسی در ایران اصلا معنی دارد؟»
وی در ادامه خاطرنشان کرد: «همانطور که عرض کردم این به بازی گرفتن افکار عمومی است و تلخی‌اش هم این است که هیچ نهادی موضع‌گیری نکرد. من امیدوار بودم که انجمن خوشنویسان حداقل در این رابطه موضع‌گیری می‌کرد. برنامه ایران به نحوی ثبت شده که به عنوان یک برنامه خوب مورد استفاده‌ی سایر کشورها قرار بگیرد. متأسفانه موضع گیری‌ای که وزارت میراث فرهنگی کرده بود، به‌صورت افراطی بر این اصرار داشت که برنامه پاسداری از اهمیت بالایی برخوردار است در صورتی که طبق گزارش‌های یونسکو همچین چیزی صحت ندارد.»
مرادخانی در عین حال با اشاره به این نکته که ثبت پاسداری اتفاق بدی نیست، ادامه داد: «این برنامه که ثبت شده اتفاق بدی نیست. فقط نکته این است که ما چرا باید کاری را که انجام نداده‌ایم، ادعا بکنیم که کرده‌ایم.»
در ادامه نشست خبرنگار ایسنا مجددا سوالی را با علی اشرف صندوق آبادی مطرح کرد: «انجمن خوشنویسان ایران قسمتی را که مربوط به وظایفش بوده را به درستی انجام داده و برنامه خوشنویسی ایران را جهت ثبت ملی ارائه کرده است. اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که در چنین مسئله حساسی انجمن نباید صرفا به ارائه یک برنامه بسنده می‌کرد. به نظر شما آیا زمان ارتقای ساختاری انجمن خوشنویسان ایران نرسیده است؟»
نایب رییس انجمن خوشنویسان ایران نیز پاسخ داد: «هر چه از ما درخواست داشتند، ما قرار دادیم و پاسخگوی آن نیز هستیم. شما فکر می‌کنید جمع استادانی که در اینجا حضور پیدا کرده‌اند، حقوق می‌گیرند؟ نخیر اینها عشق به هنر و فرهنگشان است که باعث شده شب و روز کار کنند. عزیزان ما حتی حق جلسه هم به زور می‌گیرند منتها ما یک توان و ظرفیت محدودی داریم.»
مصلحت‌اندیشی‌ها نفس ما گرفته است!
عارف براتی، مدیر اجرایی انجمن خوشنویسان نیز در آخر این نشست اظهار کرد: «واقعا از برادر عزیزمان آقای مرادخانی تشکر می‌کنم و اگر از ما برآید باید از ایشان خواهش کنم که در انجمن به‌عنوان پژوهشگر در خدمت ایشان باشیم. من از طرف خودم، به‌عنوان مدیر اجرایی انجمن ضمن عرض تشکری که از مقامات برای حفظ این میراث دارم اما اعتقادم بر این است که آقای مرادخانی به درستی موضوع را تشریح کردند.»
وی همچنین ادامه داد: «بنده از نظر شخصی خودم نظرات آقای مرادخانی را تأیید می‌کنم و این باید مبنای گزارش ما باشد. خودتان می‌دانید که مصلحت‌اندیشی‌ها نفس ما را گرفته و دارد خفه‌مان می‌کند.»
این مدیر اجرایی همچنین اظهار کرد: «دولت متأسفانه در این حوزه خودزنی کرده است و من این حق را ندارم در مقابل چشمان رسانه‌ها بر مطلب ناصحیحی صحه بگذارم.»
به گزارش ایسنا، «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» روز پنجشنبه (۲۵ آذر ماه) در شانزدهمین جلسه کمیته بین الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس درحالی به ثبت رسید. گفته می‌شود عربستان و ترکیه این هنر را به نام خود به ثبت رسانده‌اند و ایران صرفا برنامه‌ای برای حفاظت و پاسداری از آن ارائه کرده است.
انتهای پیام