تنها زرشک بی‌دانه جهان در خراسان جنوبی تولید می‌شود؛ زرشکی که گاهی زخم خار مشکلاتش بیش از سودی است که می‌برند اما عشق به تولید هیچگاه کشاورزان را از کار دور نمی‌کند؛ عشقی که اگر نبود حال به جای بوته‌های زرشک که چندان سودی هم برای کشاورز ندارد، درختان دیگری رشد کرده بود.
به گزارش ایسنا،زرشک محصول استراتژیک خراسان جنوبی است. ۹۸ درصد از زرشک کشور در این منطقه تولید می‌شود. سطح زیر کشت زرشک در استان ۱۸ هزار و ۶۰۰ هکتار بوده است. پیش‌بینی می‌شود ۲۲ هزار و ۳۰ تن زرشک بی دانه خشک از قطب تولید این محصول در جهان برداشت شود. صادرات محصولات استراتژیک این منطقه می‌تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصاد آن داشته باشد.
اکنون زرشک در بارگاه‌ها اندوخته شده و نه تنها زرشک کار نمی‌تواند آن را با قیمت حداقلی بفروشد که حتی کشورهای دیگری که سال‌های گذشته خریدارش بودند، اکنون این زرشک با این کیفیت را قبول ندارند و این زخمی بر دل کشاورز زرشک شده است.
حقیقت این است که زندگی برای کشاورز زرشک کار سخت می‌گذرد؛ آنقدر سخت که حتی خود دستی در قیمت گذاری ندارد و یا حتی نمی‌تواند هزینه کارگرانش را از آن تامین کند. زرشکی که در دنیا بی‌نظیر است نباید حال و روزش این باشد.
چرا کنترل و تعیین قیمت در دست خودمان نباشد؟
حسین براتی، کشاورز و عضو کنسرسیوم زرشک خراسان جنوبی به ایسنا گفت: زرشک‌ها از سالی که کرونا شیوع پیدا کرد بازار مناسبی ندارد و در انبارهایمان خاک می‌خورد.
وی با بیان اینکه سال گذشته مصوباتی برای خرید زرشک و فراوری انجام شد اما متأسفانه تا کنون خروجی مطلوبی نداشته است، افزود: حمایتی از کشاورزان در حوزه تولید محصول ارگانیک و با کیفیت نشده است.
براتی پرسید: چرا ما زرشک بی‌دانه جهان را تولید کنیم اما دیگر استان‌ها و یا دیگر کشورها برای ما تعیین کنندده قیمت باشند؛ چرا ما خود قیمت را براساس هزینه‌ها و تورم سالانه تعیین نکنیم؟
صادرات صفر
احسان بیکی، عضو کنسرسیوم زرشک و نماینده کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی نیز اظهار کرد: حجم صادرات زرشک کشور در مقابل میزان تولید استان تقریبا صفر است و این یک مشکل بزرگ است که ما نتوانسته‌ایم رضایت کشورها را جلب کنیم.
وی افزود: با توجه به شرایط کم آبی کشاورزان از سمت تولید محصولات زراعی به سمت محصولات باغی روی آورده اند و سطح زیر کشت زرشک افزایش پیدا کرده و در سال‌های آینده تولید به شدت افزایش خواهد داشت در حالی که هنوز زرشک‌های سال‌های گذشته بر روی دست کشاورز مانده است پس چرا برنامه نداریم؟.
وی با اشاره به اینکه ساخت مجموعه‌های جدید فراوری زرشک اشتباهی بزرگ است، بیان کرد: بهتر است ابتدا واحدهای موجود را احیا و محصولاتشان را بروز رسانی کنیم.
بیکی با بیان اینکه در بیرجند بیش از ۳۰ واحد بسته بندی زرشک داریم اما تمام واحدها تعطیل هستند، تصریح کرد: ایجاد تشکلی قوی مرهم بسیاری از مشکلات خواهد بود.
نماینده کمیسیون کشاورزی اتاق با بیان اینکه اکنون حدود ۱۵۰۰ تن زرشک از سال ۹۸ در سردخانه‌ها موجود است، افزود: همکاری و هماهنگی بین بخش‌های خصوصی و دولت ضروری است.
پیش نیاز بین المللی شدن زرشک
سبحان مصطفایی، نماینده خوشه زرشک و عناب خراسان جنوبی نیز چندی پیش در جلسه مشترک کمیته کارشناسی شورای گفتگو و کنسرسیوم زرشک استان که در اتاق بازرگانی بیرجند برگزار شد، بیان کرد: برنامه ما در خوشه خشکبار با هماهنگی سازمان صمت، فرآوری است و سازمان‌ها و متولیان استان توانمندی خود به خصوص در زمینه بودجه را برای حل مشکلات صادرات و فراوری زرشک پای کار بیاورند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر بهره‌وری مشکل استان نیست، بیان کرد: بارها مشکلات صادرات، قیمت، برندینگ و فراوری زرشک در جلسات مطرح شده است، اما برنامه ریزی لازم وجود ندارد.
وی با بیان اینکه مشکل فروش میزان تولید فعلی زرشک استان را داریم و افزایش بهره وری مشکلات را افزایش خواهد داد، اظهار کرد: فراوری در اولویت است و اگر بتوانیم بخشی از زرشک استان را فراوری کنیم این حجم از مشکلات را نخواهیم داشت.
وی با بیان اینکه حل مشکلات استان در گرو این است که سازمان‌ها به طور شفاف توانایی‌های خود را روی میز بگذارند، گفت: هیئت تجاری از ارمنستان اواخر مهرماه به استان دعوت شده و این اشتیاق را داشتند که زرشک را از نزدیک در استان ببینند تا ساختار حمل و نقل آن را پیش بینی کنند، امت ما این ظرفیت‌ها را نمی‌بینیم؛ باور کنیم پیش نیاز بین‌المللی شدن زرشک این است که محصولی با کیفیت و استانداردهای کشورهای هدف برای ارائه داشته باشیم.
دولت زرشک را نمی‌بیند
وحید ضیائیان احمدی، مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی گفت: طبق آمار جهاد کشاورزی استان، امسال متوسط برداشت زرشک ۲۲ هزار تن زرشک خشک معادل ۱۱۰ هزار تن زرشک‌تر بوده، که این اعداد بر اساس محاسبه میزان برداشت در هکتار بوده است.
وی اظهار کرد: صنعت زرشک همانند یک شمشیر دولبه است و اولین لبه این تیزی برنده به سمت ماست، یعنی مشکل ما است و باید نسبت به حل آن تدابیری اندیشیده و سپس به حالت اجرایی درآید.
وی ادامه داد: باوجود اینکه ۹۵ درصد زرشک کشور را استان خراسان جنوبی تامین می‌کند و فقط دربرگیرنده یک استان است، دولت کمتر در این حوزه ورود پیدا می‌کند.
ضیائیان احمدی افزود: ۳۲ محصول در کشور وجود دارد که دولت در صورت نیاز حمایت می‌کند که زرشک جزو محصولاتی که خرید حمایتی یا تضمینی می‌شوند، نیست، اما لبه دیگر این شمشیر، میزان عرضه و تقاضا در سیستم بازار است که همین عرضه و تقاضا نیازمند ورود بخش‌های مختلف و بررسی جنبه‌های موجود در بازار است.
وی تصریح کرد: ایجاد تعامل و هماهنگی بین عوامل و ارگان‌هایی که مرتبط با این محصول هستند سبب کنترل بازار و توسعه این بخش می‌شود، اما با وجود دوندگی‌های متعدد هنوز تعاملی صورت نگرفته است.
قیمت پرنوسان
وی با اشاره به اینکه قیمت این محصول پر خاصیت در بازار دچار نوسانات است، تصریح کرد: دخالت سودجویانی که منافع شخصی خود را معیار بر منافع عام می‌دانند و با دخالت در این حوزه سبب بی ثباتی، تشویش در قیمت‌ها می‌شوند، و همین افراد با خریداری قیمت پایین محصول از کشاورزان، سبب ایجاد مشکل شده‌اند.
ضیائیان احمدی بیان کرد: علاوه بر این‌ها محاسبه‌ها نشان می‌دهد که هزینه دخل و خرج ها با هم همخوانی ندارد، همین موضوع کشاورزان زرشککار استان را نیز در برگرفته و رضایت مندی مورد نظر حاصل نشده است.
وی با گلایه مندی از عدم تعامل ادامه داد: امسال شهرداری تهران که متولی میوه و تره بار میادین تهران است، قیمت گذاری زرشک را پایین تر قرار داده و بین ۲۰ تا ۲۱ هزار تومان برای مصرف‌کننده در نظر گرفته است، آن هم در صورتی که از ابتدا تا کنون بین ۱۷ تا ۱۸ هزار تومان محاسبه شده که نشان از عدم تعامل بین دستگاه‌ها دارد و اینکه تجار منافع کوتاه مدت خود را به منافع بلندمدت ترجیح می‌دهند.
وی افزود: کشاورزان و تولیدکنندگان خرده مالک به محض اینکه محصول شان به مرحله برداشت می‌رسد، می‌خواهند آن را بفروشند تا بدهی‌های خود را پرداخت کنند و تنظیم این محصول در بازار را مشکل‌تر می‌کند، و اینجاست که نبود همکاری و هماهنگی بیداد می‌کند.
مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی با بیان اینکه سال گذشته در میادین میوه تره بار تهران، برای عرضه محصول، غرفه گرفتیم، اما به دلیل مشکلات و نبود غرفه‌های آماده سودهی زیر صفر را به آمارمان اضافه کرد، افزود: امسال با کسب تجربه بیشتر، با خود عرضه کننده میادین هماهنگ، زرشک را از کشاورزی خریداری و به صورت دان و شانه‌ای عرضه کردیم.
وی اظهار کرد: یک مرکز اصلی در بجد بیرجند دایر است و ما این روزها توانایی داریم روزی ۱۰ تن را آماده و به صورت شاخه ارسال کنیم؛ برای دانه زرشک هم در شیراز، با ایجاد همکاری بین دستگاه‌های مرتبط، دان را با قیمت ۱۸ هزار تومان که حدود ۲۰ هزار تومان عرضه می‌کنیم و خرید از کشاورزان ۸۵۰۰ تومان رسیده است؛ هر چند قیمت‌ها نوسان دارد.
با استانداردهای جهانی مطابق نیستیم
ضیائیان احمدی ادامه داد: در سال ۱۳۹۹ با تهیه بروشورها و کتابچه‌هایی اقدام به معرفی زرشک کرده و آن را با دو زبان فارسی و انگلیسی به تمام نمایندگی‌های خارج از کشور ارسال کردیم که نتیجه آن جذب خریداران خارجی بود، اما به دلیل وجود سموم و آلوده بودن محصول زرشک، محموله‌ها در مرزها معدوم و خسارت زیادی وارد شد. با توجه به اینکه در ایران نمونه گیری انجام شد، اما به دلیل تفاوت استانداردها و وجود سم و مواد معدنی نتایج خوبی به دست نیامد که این نیز همت مسئولان را می‌طلبد تا با جایگزین کردم سم‌های مفید، محصولات سالمی به دست آید.
وی از رسانه‌ها نیز در خواست کرد تا فرهنگ سازی و اطلاع رسانی درباره زرشک انجام دهند و از انتشار گزارش هایی که موجب موج منفی در بازار می‌شود خودداری کنند.
مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی برای توسعه و پیشرفت محصول زرشک نیز پیشنهادی ارائه داد که یکی از آنها اختصاص تسهیلات و اعتبارات یارانه در راستای کمک به ارتقاء سرمایه در گردش و خرید است؛ همچنین تعامل بین تمامی دستگاه‌ها برای ایجاد هماهنگی نیزاز دیگر پیشنهادات وی بود.
وی با تاکید بر ایجاد ساز و کارها و قوانینی که موجب تقویت صندوق حمایت توسعه بخشی کشاورزی می‌شود،گفت: ورود دانشگاه‌ها و مراکز دانش بنیان برای بررسی ضایعه مصرف کننده‌ها و فرآورده‌های تولیدی نیز از دیگر پیشنهادات است.
ضیائیان احمدی با اشاره به اینکه کشاورزان با ایجاد بارگاه‌های خشک و فرآوری زرشک می‌توانند محصول مرغوب و بهداشتی تولید و عرضه کنند،یادآور شد: دعوت و جذب سرمایه‌گذاران این بخش و انتقال مرکز عرضه زرشک از مشهد به مرکز استان برای قیمت گذاری نیز از دیگر راهکارهاست چرا که این استان خراسان جنوبی است که قطب تولید زرشک کشور است؛ تبلیغات، معرفی، فرهنگ‌سازی و اطلاع رسانی محصول پرخواص زرشک در کشور و خارج از مرزها از دیگر پیشنهادات است.
ضیائیان احمدی خاطرنشان کرد: در دو سال گذشته کرونا ضربه مهلکی وارد کرد، اما سبب شد تا به فکر برنامه‌هایی باشیم که اگر به مرحله اجرا درآید می‌تواند بیش از پیش پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد.
برنامه سالانه نچینیم
وی با بیان اینکه متاسفانه نتوانستیم تعامل خوب را برقرار کنیم و کشاورزان ما منافع کوتاه مدت خود را به منافع بلندمدت خود ترجیح می‌آیند، افزود: نمونه‌های ارسالی ما به کشورهایی چون آلمان با استاندارهای آنها مطابقت ندارد؛ بنابراین از ما خرید نمی‌کنند.
ضیائیان احمدی ادامه داد: در شرایط تحریم سموم خود را از چین و هند تهیه می‌کنیم و این امر باعث آلودگی زرشک می‌شود. گاهی ذائقه دنیا را در تولید درنظر نمی‌گیریم و آن را آن گونه که باید معرفی نکرده‌ایم.
وی با بیان اینکه زرشک سه برابر مرکبات ویتامین c دارد، افزود: نتوانسته‌ایم زرشک را معرفی و فرآورده‌ای از آن تهیه کنیم که در اروپا مصرف شود و نتوانستیم زرشک با کیفیت تولید کنیم.
مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی با بیان اینکه دولت و یا جهاد کشاورزی باید بتواند سموم مناسب را در اختیار افراد بگذارد و محل خشک کردن نیز باید مناسب باشد، افزود: زرشک مرغوب و بهداشتی استان همواره بازار خود را داشته است.
وی با بیان اینکه باید کمک شود تا صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی تقویت شود تا درصدی از اعتبارات تملک دارایی به این امر اختصاص یابد، اظهار کرد: مشکل ما زمانی حل می‌شود که مصارف زرشک را افزایش دهیم و یک مرکز عرضه زرشک در داخل استان داشته باشیم تا تجار عمده استان قیمت گذاری کنند.
ضیائیان احمدی با تاکید بر ضرورت وجود اراده جمعی برای رفع مشکلات، ادامه داد: باید اراده مسئولان امر در حوزه بازاریابی و مدیریت بازار زرشک از مدیریت سالانه به مدیری کلی تغییر پیدا کند و پس از سالیان نباید هر ساله به دنبال راهکارهای جدید برویم.
هر نوع زرشکی از کشور خارج نشود
وی با بیان اینکه از طرفی باید جلوی خروج زرشک تا مرحله‌ای که به کیفیت مطلوب خود نرسیده گرفته شود، اظهار کرد: خروج زرشک باید منوط به اخذ مجوز تشکل‌ها شود و باید تعداد خروجی‌ها تعیین شده باشد تا قیمت پایین نیاید.
ضیائیان احمدی با بیان اینکه به دنبال ایجاد محدودیت نیستیم بلکه نیاز به هماهنگی داریم، افزود: اگر عرضه در بازار کنترل شود قیمت قابل کنترل است و مورد دیگر در حوزه بازاریابی این است که به سفیران کشورهای مختلف معرفی‌ها صورت گیرد چراکه کار فرهنگی در این حوزه در حداقل ممکن خودش نیز انجام نگرفته است.
وی یادآور شد: اکنون باید ببینیم جایگاه زرشک در بین سایر میوه جات و خشکبار کجاست و لازم است رایزنی فرهنگی و بازرگانی با کشورهای دیگر انجام شود.
ضیائیان احمدی اظهار کرد: اگر قرار است به نتیجه مطلوب برسیم نیازمند خرد جمعی و اقدام هماهنگ از قبل فصل برداشت زرشک هستیم و بدانیم که تعاون روستایی به تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.
وی با بیان اینکه یکی از موضوعات مهمی که باید در ستاد توسعه خاوران مدنظر قرار گیرد، ایجاد کارخانه‌های فرآوری زرشک و محصولات کشاورزی و ترغیب سرمایه گذاران است که این امر باتوجه به اشتغال بیشتر مردم استان به کشاورزی از بسیاری از پروژه‌ها مهم‌تر است، تصریح کرد: حتی کارخانه‌های فرآوری موجود نیز براساس ذائقه سنجی جهانی کار نکرده‌اند.
ضرورت استفاده از ظرفیت انباری استان برای خشک کردن زرشک
وی با اشاره به وجود حلقه مفقوده بین بازار و فرآوری کننده، افزود: یکی از مشکلات کیفیت زرشک است و در این حوزه باید به مبحث کشاورزی قراردادی بسیار توجه کرد.
ضیائیان احمدی اظهار کرد: حقیقت این است که مردم آنقدرها درآمد ندارند تا خرج باغات خود کنند؛ از طرفی، اصول اولیه دانش در اختیار بسیاری از مردم نیست که باید توسط نهادها مدیریت شود.
وی با تاکید بر ضرورت استفاده از ظرفیت انباری استان برای خشک کردن زرشک، افزود: این ظرفیت که گاهی رها شده باید در اختیار کشاورز قرار گیرد و همه نهادها می‌توانند موثر باشند تا آلودگی‌های میکروبی زرشک کاهش یاید و به سمت استانداردهای بین‌المللی حرکت کند و محصول سالم و ارگانیک تولید شود.
ضیائیان احمدی با بیان اینکه متاسفانه بسیاری از تصمیمات ما قائم به شخص است، افزود: باید برنامه توسعه‌ای برای ۱۰ سال دیگر مشخص کنیم و مدیران را ملزم کنیم در آیده آن را حتما پیگیری کنند.
وی با تاکید بر اینکه باید سیاست خود را مشخص کنیم، یادآور شد: نباید مشتری‌های خارجی خود را به دلیل مدیریت‌های مقطعی از دست دهیم؛ آیا سال‌های متوالی برای نتیجه گیری‌های درست کافی نبود؟
زرشک؛ دُر نایاب استان هست؛ اما گویا آن چنان که باید مهم نیست که برای آن برنامه‌های مدون وجود داشته باشد. کشاورز کار خود را با تمام محدودیت‌ها انجام می‌دهد و حتی در خشکسالی‌ها بیشتر از آنچه تصور است تولید می‌کند اما بازار مشکل دارد و نمی‌توان این تعداد تولید را مدیریت کرد.
انتهای پیام