برنامه گفت و گو محور «نفس» که به مناسبت مناسبت محرم و صفر از شبکه نسیم در حال پخش است، به پایان راهش نزدیک شده و عوامل برنامه مشغول ضبط بخش های اختتامیه هستند. به گفته محمد پیوندی (کارگردان «نفس») آخرین قسمت از این برنامه در اولین روز از ربیع الاول، جمعه (۱۶ مهر ماه) به روی آنتن می رود و این احتمال وجود دارد که سری جدید نیز ساخته شود.
در روزهای پایانی پخش این برنامه گفت و گو محور، خبرنگار ایسنا گفت و گوهایی مجزا با محمد پیوندی، کارگردان و فلورا سام، مجری «نفس» داشته است که در ادامه می خوانید:
برنامه های گفت وگو محور زیاد باشد به شرطی که ...
فلورا سام، مجری برنامه «نفس» ابتدا درباره بازخوردهایی که از برنامه گرفتند، توضیح می دهد: خداراشکر بازخوردهای برنامه طی مدتی که روی آنتن بودیم هم از سوی مردم و هم مدیران شبکه خوب بوده و به نظر می‌آید راضی بودند. «نفس» تا آخرین روز ماه صفر از شبکه نسیم پخش می‌شود ولی اطلاعی از ادامه دار بودنش ندارم.
این نویسنده، بازیگر و کارگردان درباره افزایش تولید برنامه‌های گفت‌وگو محور در تلویزیون نسبت به سال‌های گذشته و اینکه ممکن است این اتفاق نقدهایی را به همراه داشته باشد و مخاطب بعد از مدتی این نوع ساختار را پس بزند، می گوید: بله، من هم قبول دارم که در تلویزیون ساختار گفت‌وگو محور افزایش یافته، به خصوص در ماه رمضان به قدری این برنامه‌ها اوج می‌گیرد که حتی مهمانان برنامه‌ها هم مشترک می‌شوند. من شخصا معتقدم اشکالی ندارد که برنامه‌های گفت‌وگومحور زیاد باشد، یعنی اتفاقا باید باشند ولی به شرطی که در هر کدام از برنامه‌ها یک ویژگی وجود داشته باشد و هدفی را دنبال کنند تا آن‌ها را از سایر برنامه‌ها متفاوت کند.
او ادامه می دهد: با توجه به اینکه من برنامه «محاکات» را هم در شبکه نسیم داشتم، در اصل انتخاب این قضیه کمی برایم سخت بود، چون نمی‌خواستم دو برنامه شبیه به هم داشته باشم. هر چند که در «محاکات» من کارشناس هستم و خیلی حضور ندارم؛ بنابراین آنچه که «نفس» را برایم متفاوت می‌کرد این بود که هدفش حول محور مادران و زنان بود.
فلورا سام می گوید: در برنامه «نفس» ما دنبال زنان خارق‌العاده نرفتیم؛ درواقع یکی از محسنات این برنامه این است که مادران و افرادی در برنامه حضور پیدا می‌کنند که ما حتی مشابه آن‌ها را میان خودمان هم می‌توانیم پیدا کنیم؛ یعنی ویژگی‌های اخلاقی، رفتاری و حتی کارهایی که کردند را گاهی در مادران خودمان و حتی در شخصیت خودمان هم می‌بینیم و کاملا ملموس هستند. به همین خاطر وقتی بیننده پای برنامه می‌نشیند حس همذات پنداری به وجود می آید. به نظرم هدف و برنامه ریزی که در «نفس» وجود داشت باعث شد من حس کنم می‌تواند برای یک برنامه گفت‌وگومحور متفاوت از سایر برنامه‌های اینچنین باشد.
حالت مجری به خود نگرفتم
مجری برنامه «نفس» همچنین اشاره می کند: خیلی از خانم‌هایی که به برنامه می‌آمدند نه فقط از پس زندگی خودشان برآمدند، بلکه بر زندگی بقیه هم تأثیر گذاشتند و توانستند دست عده‌ای را هم بگیرند که این به نظرم اتفاق خوبی بود. در زمینه اجرای برنامه هم من سعی کردم به شکل گپ و گفت با مهمانان صحبت کنم؛ یعنی حالت مجری به خود نگرفتم و بیشتر میزبان بودم. حتی جملاتی که مجریان در برنامه‌ها به کار می‌برند در «نفس» استفاده نکردم و کاملا دوستانه با مهمانان رودر رو گپ زدم و حتی با خیلی از آن‌ها دوست شدم؛ بنابراین سعی کردم از حالت مجری بودن بیرون بیایم و فاصله‌ام را با مهمان کم کنم.
تعجب برانگیز بود که موضوعات ساده از برنامه حذف شد!
این فیلمنامه‌نویس در بخشی دیگر از صحبت هایش درباره اینکه به نظر می‌رسد در برنامه‌های گفت‌وگو محور تلویزیون خیلی شاهد چالش و گفت‌وگوهای ویژه نیستیم، چقدر تلاش شد این ویژگی در برنامه «نفس» دیده شود؟ بیان می کند: واقعیت این است که خیلی برای ایجاد چالش در برنامه‌ها دستمان باز نیست؛ یعنی ما برای «نفس» مواردی داشتیم که اتفاقا موضوعات خیلی ساده ای بودند و سعی کردیم در مورد آن‌ها بحث کنیم ولی از برنامه حذف شدند که اتفاقا برای من هم تعجب برانگیز بود؛ چون اصلا بحثی نبود که این اتفاق برایش بیفتد. البته این اظهارنظر من فقط درباره برنامه «نفس» است، چون در جریان برنامه های دیگر نبودم که بخواهم نظری بدهم.
هدف از چالش دیده شدن نیست
او می گوید: حتی یک روز که مدیران شبکه به برنامه تشریف آوردند من از آن‌ها خواهش کردم که اجازه بدهید کمی درباره مشکلات همین خانم‌ها بحث کنیم. خانم‌هایی که در برنامه ما حضور داشتند قطعا مشکلاتی داشتند ولی خیلی مورد استقبال قرار نگرفت و بیشتر ترجیح‌شان همین ملایم بودن و شرح زندگی گفتن در برنامه «نفس» بود؛ در حالی که در خیلی از برنامه‌ها شدیدتر از بحث هایی که مدنظرمان بوده، اتفاق افتاده و پخش هم شده است. به هر حال هرکسی دوست دارد برنامه‌اش چالش داشته باشد نه به خاطر اینکه دیده شود بلکه به این دلیل که برنامه کاری از پیش ببرد. هدف من هم قطعا از چالش، پر شدن در فضای مجازی نبود، بلکه هدفم این بود که جایی اگر بشود یک اتفاق خوبی با همین برنامه رخ بدهد. به عنوان مثال حرفی به گوش یک مسئول برسد و آن مسئول اقدام کند و این چقدر قشنگ است؛ درواقع هم چالش برنامه است و هم اینکه یک گام مثبت برای بهبود شرایط افرادی است که به برنامه آمدند و مشکلات‌شان را مطرح کردند.
سام سپس درباره اینکه در طول ضبط برنامه «نفس» واکسینه شده بود؟ توضیح می دهد: من شخصا از طریق برنامه و صداوسیما واکسینه نشدم و از سوی وزارت بهداشت سنم رسیده بود و واکسن تزریق کردم. البته تمام عوامل برنامه «نفس» حدود سه هفته‌ای است که واکسینه شده‌اند. من خودم دو روز مانده بود به ضبط برنامه واکسنم را تزریق کردم. خداراشکر با تلاش‌های تهیه کننده برنامه و همچنین سازمان صداوسیما روند واکسیناسیون کمی سرعت گرفت و در برنامه «نفس» همه عوامل واکسینه شدند؛ در حالی که ما سر برنامه «محاکات» هیچکدام واکسینه نشده بودیم البته احتمالا آن موقع واکسن کم بود و این اتفاق نیفتاد.
بعد از تزریق واکسن همچنان دوماسک می زنم
وی همچنین به دشواری‌های کاری در ایام کرونا اشاره می کند و می گوید: با تزریق واکسن، همچنان استرس داریم، چون به هر حال پزشکان هم می‌گویند که این واکسن‌ها صد درصد از بدن محافظت نمی‌کنند و فقط خطر مرگ و میر را کم می‌کنند. من خودم تا قبل از سه دو یک دوربین، دو ماسک دارم، بقیه عوامل هم همین طور هستند ولی به هر حال وقتی دوربین روشن می‌شود هم من و هم مهمان برنامه ماسک‌مان را برمی‌داریم که البته سعی کردیم فاصله میان صندلی ها را رعایت کنیم؛ ضمن اینکه برنامه در سوله‌ای ضبط می شود که یک هواکش بزرگ دارد و بعد از هر بخش آن را روشن می‌کنند تا جریان هوا باشد. خداراشکر تاکنون مشکلی برای هیچ یک از عوامل پیش نیامده و امیدواریم از این به بعد هم برای هیچ پروژه‌ای پیش نیاید.
صرفا چهره ها را برای چهره بودنشان به برنامه نیاوریم
مجری «نفس» در بخشی دیگر از این گفت و گو درباره تاکید بر استفاده از چهره‌ها در برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیون و میزان موفقیت آن‌ها، گفت: برای دیده شدن برنامه‌ها خیلی ها از چهره‌ها استفاده می‌کنند؛ در صورتی که به نظرم اگر هم قرار است از چهره‌ها استفاده شود، باید در روند قصه باشد. به عنوان مثال در میان هنرمندان و چهره‌های شاخص کشورمان ما مادرانی را پیدا کنیم که بالاخره مشکلاتی در زندگی‌شان وجود داشته و به نوعی با چنگ و دندان زندگی‌شان را حفظ کرده‌اند و فرزندان‌شان را به سرانجام رسانده‌اند. اگر این اتفاق در همه برنامه‌ها بیفتد جذاب می‌شود و تاثیرش هم در مخاطب به مراتب بیشتر خواهد شد؛ یعنی صرفا یک چهره را به خاطر چهره بودنش به برنامه نیاوریم.
*********
در ادامه این گزارش با صحبت های محمد پیوندی، کارگردان برنامه «نفس» همراه می شویم که به گفته خودش اکنون مشغول ضبط اختتامیه برنامه در روزهای پایانی ماه صفر هستند.
زمان «ماه عسل» همه از برنامه های گفت و گو محور می ترسیدند
کارگردان «نفس» ابتدا درباره افزایش بی رویه ی برنامه‌های گفت‌وگومحور در تلویزیون نسبت به چند سال گذشته و اینکه آنچه «نفس» را از سایر برنامه‌های مشابه در این ساختار متفاوت می کند، چیست؟ می گوید: در مناسبت‌هایی مثل ماه رمضان قبول دارم که واقعا برنامه‌های گفت‌وگو محور در تلویزیون اوج می‌گیرند. من به عنوان کارگردان چیزی حدود ۱۳ سال «ماه عسل» را کارگردانی کردم که آن زمان یکی از برنامه‌های پیش برد در قالب گفت‌وگو محور تلویزیون بود. یادم هست آن موقع همه از برنامه‌های گفت‌وگومحوری مثل «ماه عسل» می ترسیدند که ما این برنامه را ۱۳ سال پخش کردیم.
پیوندی تاکید می کند: بله، من هم قبول دارم که در این سال‌ها تعداد این برنامه‌ها به شدت افزایش پیدا کرده و گاهی حتی می‌بینیم برنامه‌های شبیه به هم تکرار می‌شوند. آن زمان که ما «ماه عسل» را داشتیم، احسان علیخانی مضامین و ویژگی‌هایی در حوزه اجرا داشت که یک مدل تاکشویی مدل خودش را ارائه می داد و کار واقعا نظیر نداشت. «ماه عسل» در مدل برنامه‌های گفت‌وگو محور آن زمان، ساختارشکنی کرد؛ به خصوص که برنامه نزدیک لحظات افطار پخش می‌شد.
او ادامه می دهد: به عنوان مثال ما وقتی می‌خواهیم مسابقه بسازیم، برنامه یک ویژگی دارد و طبیعتا برنامه‌های گفت‌وگومحور، مستند و سینمایی هم هر یک ویژگی‌های خودشان را دارند. شما وقتی در برنامه گفت‌وگومحور نخواهید سراغ سلبریتی‌ها بروید، خواه ناخواه به سمت قصه‌گویی می‌روید و این یک امر ناگزیر است. شما برای اینکه مخاطب را جذب کنید باید آدم‌هایی در برنامه بیاورید که نه فقط ویژگی‌هایشان را بگویید، بلکه قصه روایت کنید؛ یعنی آن‌ها چیزهایی را تعریف کنند که برای مخاطب هم جذاب باشد.
وی در بخش دیگر صحبت هایش یادآور می شود، برنامه «نفس» موقعیتی بود که سال‌ها در حین ساخت تمام برنامه‌های گفت‌وگو محور به آن فکر می کرد.
برنامه ای مثل «نفس» در تلویزیون نداشتیم
پیوندی می گوید: همیشه با خود می گفتم حالا که برنامه‌های گفت‌وگو محور در تلویزیون انقدر زیاد شده، چه خوب است که ما سراغ موضوع مادران برویم. ما به عنوان برنامه‌ساز تمام تلاش‌مان را کردیم که متفاوت بودن در «نفس» اتفاق بیفتد. به نظرم این خیلی مهم است که در برنامه‌سازی هم مثل سینما، پرداخت ژانر داشته باشیم. اگر امروز ما به سمت موضوع زنانه و مادرانه در «نفس» رفتیم سعی کردیم آن را به ژانر تبدیل کنیم. ما در برنامه سراغ قصه گویی شخصیت‌ها رفتیم. به عنوان کارگردان برایم مهم بود که مجری برنامه و روایت‌گر کسی باشد که خودش یک جهان بینی دارد، بنابراین دنبال کسی بودیم که نگاهش در تمام قصه‌گویی هایی که روایت می‌شود، جریان داشته باشد که به خانم سام رسیدیم. به نظرم «نفس» تنها برنامه ی دارای ژانر در نوع گفت‌وگو محور است که فقط قصه‌های زنانه و مادرانه تعریف می‌کند و فکر می کنم تا به حال در تلویزیون چنین برنامه ای نداشتیم.
در «نفس» دنبال چالش نبودیم
کارگردان «نفس» همچنین درباره اینکه با توجه به نبود چالش آنچنانی در برنامه‌های گفت‌وگو محور تلویزیون، چقدر سعی شد در «نفس» این اتفاق بیفتد؟ بیان می کند: زمانی در برنامه ای هدف‌مان چالش است که به نظرم خیلی هم لازم است تا در برنامه‌های گفت‌وگومحور حوزه‌های سیاسی و اجتماعی چالش ایجاد کنیم. به عنوان مثال در «ماه عسل» یا برنامه‌های دیگر، وقتی سراغ موضوعات اجتماعی رفتیم، خودش چالش برانگیز بود و اصلا نمی شد که نقد نکنیم و چالش نداشته باشیم و در عین حال هم انتظار داشته باشیم برنامه مان اثرگذار باشد؛ بنابراین اینجاست که شما به آدمی مثل احسان علیخانی یا دوستان دیگری نیاز دارید تا برنامه را به چالش بکشند. اساسا رسالت این گونه برنامه‌ها چالش است اما در برنامه «نفس» ما سعی نمی‌کنیم چالش ایجاد کنیم بلکه ما سراغ روایتی رفتیم که خودش در تیتر قصه به نظرم آنقدر جذاب است و اثرگذاری اش ملیح و دلنشین است که اتفاقا اگر برای آن آدم چالش درست کنیم به نظرم انسان قصی‌القلبی هستیم.
وی تاکید می کند: ما در «نفس» روایت مهربانانه و دوست‌داشتنی از آدم‌هایی هستیم که به نوعی پرتره هستند. وقتی حتی عکس مادری را روی دیوار می‌زنیم برایمان کلی حرف دارد، چه برسد به خودش. من در این برنامه خیلی غرق موضوع مادرانه شدم و خوشحالم که این برنامه را داشتم. تا به امروز ۶۰ مادر از جغرافیای کشورمان مهمان برنامه ما بودند.
ملاک انتخاب مهمانان «نفس» چه بود؟
پیوندی سپس در زمینه ملاک انتخاب‌شان برای مهمان‌ها در برنامه «نفس» توضیح می دهد: از نظر من کارگردان تمام مادران جذاب هستند. ما ۲۰۰ قصه روی میزمان گذاشتیم و دیدیدم واقعا نمی‌شود از میان آن‌ها انتخاب کرد. شاید خیلی از مادران و مهمانان، قصه عجیب و غریبی نداشته باشند ولی آنقدر حرف برای گفتن دارند که آدم دلش نمی‌آید کنارشان بگذارد اما در انتخاب‌هایمان چندین ملاک را در نظر گرفتیم، چراکه برایمان مهم بود مخاطب یک برنامه پروپیمان تری ببیند؛ بنابراین اولین ملاکمان خود قصه و فراز و فرودهای آن بود. یعنی ما سراغ افرادی رفتیم که از بچگی تا به امروزشان قصه جذابی داشته باشند که مخاطب منتظر سکانس بعدی از زندگی‌اش باشد. دومین ملاک برایمان این بود که سراغ مادرانی رفتیم که به شدت ویژگی مادرانه‌شان پررنگ باشد تا برای مخاطب جذابیت داشته باشند. ما آدم‌هایی را در برنامه آوردیم که به شدت امیدبخش باشند، در واقع کسی را نیاوردیم که نقطه ای از زندگی‌اش تلخی و ناامیدی باشد وگرنه می‌توانستیم قصه‌های زردتری داشته باشیم تا رسانه‌ها هم توجه بیشتری داشته باشند. در برنامه «نفس» امیدبخشی برایمان مهم بود.
استفاده از چهره ها کار غلطی نیست
کارگردان برنامه «نفس» همچنین در بخشی از صحبت هایش درباره تاکید بر استفاده از چهره‌ها در برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیون، می گوید: به نظرم استفاده درست از چهره‌هایی که موضوعیت دارند، در برنامه‌هایی از این دست کار غلطی نیست و همه دنیا این کار را می‌کنند، چون قطعا جذابیت دارد. به عنوان مثال وقتی ما از چهره ها استفاده می‌کنیم دو، سه قسمت اول شاید برای مخاطب جذاب‌تر باشد ولی برنامه‌ای که قرار است ۴۰ قسمت به آن بپردازیم اگر آن چهره درست انتخاب نشده باشد و در جهت اهداف آن تاکشو نباشد، قطعا دیگر اثرگذاری‌اش در دو سه قسمت تمام می‌شود، تکراری شده و به نوعی جذابیت چهره بودنش تمام می‌شود، به همین دلیل است که برخی برنامه‌های گفت‌وگومحور علیرغم حضور چهره های موفق شکست می‌خورند.
فلورا سام در «نفس» تجربه خوبی بود
او یادآور می شود: آنچه که برای ما در برنامه «نفس» مهم بود، اول از همه این بود آدمی که قرار است روبروی قصه ما بنشیند، خودش اثرگذار و در عین حال دارای قوه تحلیل باشد و مهمتر از همه اینکه مردم هم از او یک سابقه جریان‌ساز اجتماعی خاصی در ذهن داشته باشند. برای همین خانم سام را انتخاب کردیم و به نظرم انتخاب‌مان درست بود. ایشان فیلم‌نامه نویس، کارگردان و بازیگر است و خودش در حوزه زنان فعال است و به شدت در «نفس» همراه ما بودند. به نظرم فلورا سام تجربه خوبی برایمان بود. ما در برنامه «نفس» سراغ مادران اجتماعی هم رفتیم یعنی فقط صرفا مادران ژنتیکی به این برنامه نیامدند. ما مادرانی را به برنامه آوردیم که به شدت مادری کردند برای آدم‌هایی که شاید از این نعمت محروم بودند و حتی اصلا ازدواج هم نکردند، چون معتقدیم مادر بودن یک ویژگی است.
«نفس» ادامه دارد؟
کارگردان «نفس» در پایان صحبت هایش با ایسنا با اعلام اینکه مشغول ضبط اختتامیه برنامه هستند می گوید: آخرین برنامه از «نفس» اول ربیع الاول، بعد از پایان صفر یعنی روز جمعه، ۱۶ مهر ماه از شبکه نسیم به روی آنتن می رود؛ البته با توجه به واکنش‌های مخاطبان و رضایت مدیران شبکه از برنامه، ممکن است «نفس» ادامه دار باشد ولی باید ببینیم چه اتفاقی می‌افتد. ما در این مدتی که روی آنتن بودیم از تمام نقاط کشورمان با ویژگی ها و فرهنگ های جغرافیای متعدد، مادران زیادی را روی صندلی «نفس» نشاندیم و در اوج کرونا که بسیار شرایط دشواری بود، ما ۶۰ مستند پرتره از این مادران از شهرهای مختلف ساختیم که خیلی برایمان سخت بود. در حال حاضر روند واکسیناسیون سرعت گرفته است اما همکاران ما در اوج کرونا واقعا خطر را به جان خریدند و با دل کار کردند. امیدوارم مردم هم برنامه را دوست داشته باشند.
انتهای پیام