به گزارش ایسنا، روزنامه «خراسان» در ادامه نوشت: پیش از این هم مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی از اهمیت سرمایه‌گذاری در این حوزه نوشته است.
در این گزارش به موارد کاربردی این گاز نجیب، اقتصاد آن و وضعیت ایران در حوزه هلیوم پرداخته‌ایم.
هلیوم و مصارف آن
هلیوم یکی از ۶ گاز نجیب موجود در طبیعت است که پس از هیدروژن بیشترین فراوانی را در جهان دارد و در اثر فعالیت‌های رادیواکتیو درون زمین تشکیل می شود. این ماده بی بو، بی رنگ و بی مزه است و از لحاظ جرمی سبک تر از هواست. از این رو به راحتی وارد جو شده و از دسترس خارج می شود. این عنصر در آب حل شده و دارای رسانش حرارتی بالایی است. از آن جایی که هلیوم گازی بی‌اثر است و قابل سوختن نیست؛ یکی از کاربردهای آن، تمیز کردن مخازن سوختی است. این ویژگی هلیوم منجر می‌شود که به عنوان یک خنک‌کننده در نیروگاه‌ها هم استفاده شود. خاصیت هلیوم و همچنین چگالی کم آن باعث می‌شود که به جز صنایع، بیمارستان‌ها هم از آن استفاده کنند. هلیوم، می‌تواند تعداد تنفس را کاهش دهد که این برای برخی از بیماران تنفسی مفید است. هلیوم در زمینه های مختلف دیگری همچون تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (ام.آر.آی)، جوشکاری، انتقال حرارت در نیروگاه های هسته ای و همچنین پر کردن بادکنک‌های هلیومی استفاده می‌شود.
وضعیت کنونی و چشم‌انداز اقتصاد هلیوم
بررسی ها نشان می دهد که در دهه گذشته تقاضای هلیوم از عرضه آن بیشتر بوده و این موضوع به افزایش قیمت این ماده منجر شده است تا جایی که با بررسی و مقایسه شاخص قیمتی مواد مختلف از جمله طلا، نقره، پلاتین، نفت خام و گاز طبیعی با شاخص قیمتی هلیوم، مشاهده می‌شود که رشد قیمت هلیوم در دهه گذشته، بیشتر از سایر مواد پرکاربرد بوده است. در گزارش مرکز پژوهش های مجلس هم آمده است که تا چند سال آینده تقاضای هلیوم از عرضه آن بالاتر خواهد بود و این موضوع اهمیت سرمایه گذاری در این حوزه را بیشتر می‌کند. هم اکنون سالانه در جهان بیش از ۶ میلیارد فوت مکعب به ارزش بیش از ۶ میلیارد دلار گاز هلیوم مصرف می شود. قیمت هلیوم مایع (خرید فله) در دهه گذشته تقریباً دوبرابر شده است. سهم آمریکا از دیگر کشورها در تولید هلیوم بیشتر است و بعد از آن قطر قرار دارد. متاسفانه سهم تولید ایران با وجود داشتن نزدیک به ۳۰درصد از هلیوم جهان صفر است و وارد کننده این گاز هستیم.
منابع گازی هلیوم در ایران
میدان گازی پارس جنوبی بزرگ ترین منبع گازی دنیاست، اما غلظت هلیوم موجود در این حوزه گازی، بالا نیست. با این حال میزان بالای گاز موجود در پارس جنوبی موجب شده است که ایران ظرفیت تبدیل شدن به قطب هلیوم (۲۷درصد هلیوم تولیدی جهان) را داشته باشد. شاهد این ادعا کشور قطر است که از حوزه مشترک با ایران توانسته به رتبه دوم تولید هلیوم در دنیا تبدیل شود. در گزارش مرکز پژوهش ها که تیر سال ۹۷ تنظیم شده آمده است علاوه بر پارس جنوبی، ایران میدان های گازی مختلفی دارد که باید امکان وجود هلیوم با غلظت بالاتر در آن ها بررسی شود. این میادین عبارتند از: آرش، آغاجاری، آغار، پارس شمالی، تابناک، تنگ بیجار، خانگیران، خیام، دالان، رهام، سرخون، سردارجنگل، سفیدباغون، سلمان، فردوسی، فرزاد آ، فارو، شانول، گشوی جنوبی، کیش، کنگان، کمان کوه، مختار، هما، هامون، هالگان، نار، مدار، هنگام، وراوی.
سهم ایران در تولید و مصرف هلیوم
به رغم بهره مندی از منابع عظیم هلیوم در کشورمان متاسفانه هم اکنون واردکننده این ماده استراتژیک هستیم و به عبارتی سهم ایران در تولید هلیوم، صفر است. در حالی که قطر توانسته از میدان گازی مشترک سالانه بیش از ۲ میلیارد فوت مکعب گاز هلیوم استخراج کند و ۳۵ درصد صادرات گاز هلیوم جهان را به خود اختصاص دهد. بر اساس گزارش های به دست آمده در ایران سالانه تنها حدود ۲۶۰ هزار لیتر هلیوم مایع برای مصارف بیمارستانی و دستگاه های ام.آر.آی استفاده می شود و جدا از آن برای جوشکاری، شست و شو و خنک کردن مخازن سوختی، مصارف هسته ای و ... هم کاربرد دارد. براساس گزارش ها قیمت هر سیلندر ۵۰ لیتری حدود ۱۳ میلیون تومان است. یعنی لیتری ۲۶ هزار تومان! البته مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده که در زمان تحریم در سال ۹۷ هر لیتر هلیوم تا ۶۰ دلار هم توسط ایران از روسیه خریداری شده است.
لزوم سرمایه‌گذاری در این حوزه
همان طور که پیش از این نوشتیم قطر با استخراج هلیوم از میدان مشترک گازی با کشورمان توانسته به دومین صادرکننده گاز هلیوم جهان تبدیل شود این در حالی است که سهم ایران از این گاز صفر است، اما این بدان معنا نیست که قطر گاز هلیوم ما را استخراج می کند بلکه گاز هلیوم همراه با دیگر گازها از میادین گازی بیرون می‌آید و در کشور ما هم از این میدان مشترک گاز هلیوم استخراج می‌شود، اما برای جداسازی، جمع‌آوری و تصفیه آن نیاز به تجهیزات پیشرفته است اما به دلیل نبود پالایشگاه این گاز در کشور ما در مشعل‌ها سوزانده و هدر می‌رود. البته به گزارش ایسنا ایران در سال ۱۳۹۱ (۲۰۱۲) تلاش‌هایی را برای جذب تکنولوژی، به ویژه از طرف شرکت‌های فرانسوی، برای راه‌اندازی تجهیزات تولید گاز هلیوم در پارس جنوبی آغاز کرد، اما در همان مراحل ابتدایی این طرح به فراموشی سپرده شد. بدیهی است که تولید این ماده استراتژیک در داخل کشور، نه تنها باعث ایجاد ارزش افزوده برای گاز طبیعی و جلوگیری از هدررفت این ماده ارزشمند می شود، بلکه باعث یک تحول در صنایع مختلف استراتژیک در کشور خواهد شد همچنین گزارش مرکز پژوهش ها در ۳ سناریوی بدبینانه، نرمال و خوش بینانه به سرمایه گذاری در این حوزه پرداخته که حتی در حالت بدبینانه که با ثابت بودن قیمت هلیوم و افزایش نیافتن میزان تقاضا و استخراج در حد نیاز کشور بوده هم سرمایه گذاری دارای سود بوده است.
انتهای پیام