مردم یزد که از داشته‌های طبیعی همچون آب و زمین حاصل خیز محروم بودند به ناچار برای زندگی اولین کاری که باید انجام می‌دادند بدست آوردن آب بود تا بتوانند شهری را برای زندگی و حیات در پهنه کویر ایجاد کنند. به همین منظور با خلاقیت، ذکاوت و سخت کوشی قنات را ابداع کردند. با این ابداع آب به شهر کویری آمد و آن موقع تنها داشته‌شان آب و خاک بود. شهرهای حاشیه کویر فاقد مصالح ارگانیک برای ساخت و ساز بودند. مردمان شهر با همین آب و خاک تمام ساختمان‌ها، برج و بارو، حسینیه‌ها، ساختار نظامی و سازهای آبی مثل آب انبار و آسیاب را ساختند. در طول این سال‌ها آنها یاد گرفتند که چگونه از عناصر اقیلم خودشان که آب، خاک و آفتاب است استفاده کنند. اولین سازه‌هایی که در شهر یزد ساخته شده مربوط به قبل از اسلام است که بیشتر ساختمان‌های آن از گل رس یعنی به صورت چینه ساخته شده است و بعد تکامل پیدا می‌کند. دانش بشر به جایی می‌رسد که بتواند از قالب‌هایی استفاده کند که سقف هم را بپوشاند. ابعاد خشت‌هایی که در دوره‌های ابتدایی زده می‌شد بسیار بزرگ بوده و فکر می‌کردند که با خشت‌هایی با ابعاد بزرگ می‌توانند ساختمان‌ها را زودتر بالا ببرند. به مرور زمان کم کم تغییراتی در ابعاد و نوع خشت ایجاد شد. قالب‌های یکی، دوتایی، سه تایی و چند تایی. یکی از مهم ترین مراحل آماده‌سازی خشت ترکیب آب و خاک و میزان ورز دادن آن است. خشت معمولا در فضای باز زده می‌شود تا زیر نور آفتاب خشک شود. بیشترین حجم استفاده از خشت در بناهایی همچون نارین قلعه میبد، برج و باروی یزد و قلعه ابرند آباد است. درمرمت بناهای تاریخی قبلا از آجر استفاده می شد ولی اکنون به دوران استفاده از خشت بازگشتیم. کارگاه تولید خشت به سرعت در نقاط استان یزد افزایش پیدا کرده است و تولید خشت در کارگاه های مرمتی میراث فرهنگی استان به بیش از یک میلیون خشت در سال رسیده است.
بازگشت خشت‌ها به یزد