باقر صدری‌نیا روز پنجشنبه، ۱۴ مرداد ماه در بزرگداشت یک صد و پانزدهمین سالروز صدور فرمان مشروطیت که به صورت مجازی و از خانه‌ی مشروطه تبریز برگزار شد، اظهار کرد: فرمان مشروطیت در سال ۱۲۸۵ شمسی مصادف با ۱۳۲۴ قمری و ۱۹۰۶ میلادی صادر شد که ایران در شمار کشور های دارای نظام مشروطیت قرار گرفت.

وی با بیان اینکه نهضت مشروطه‌خواهی از سال ۱۲۸۵ شروع نشده، ادامه داد: ظاهراً این نهضت از یک سال قبل آغاز شده اما تکوین مقدمات آن به حدود ۵۰ سال قبل و یا حتی اندکی قبل‌تر برمی‌گردد که از زمان تأسیس دارالفنون و افتتاح آن به تدریج اندیشه های نوگرایانه در ایران رواج پیدا کرده و  پیش از آن نیز مطالبی مطرح شده و کوشش هایی از طریق عباس میرزا انجام شده بود.  

وی افزود: بر اثر تحولات پیش از صدور فرمان مشروطه، مظفرالدین‌شاه فرمان تشکیل مجلس شورای اسلامی را امضا کرد که در آغاز نامی از مشروطه نبود چرا که در فرمان مظفرالدین‌شاه نیز واژه‌ی «تشکیل مجلس شورای ملی» برای مشورت دهی به دولت آورده شده اما به تدریج ارتقاء یافته و نام مشروطه به میان آمده که اولین بار «سریع الدوله» مسئله‌ی مشروطه را مطرح کرد.

این استاد دانشگاه تبریز در رابطه با پایان این دوره خاطرنشان کرد: از زمان روی کار آمدن رضاشاه، تقریباً تا سال ۱۳۰۴، مشروطیت ادامه داشت و بعد آن گرچه به ظاهر حکومت ایران مشروطه بود اما اصول و موازین آن رعایت نشده و  کنار گذاشته شده بود.

وی متذکر شد: این نهضت خلق الساعه نبود و پیشینه و کلیات آن، توسط برخی افراد مطرح شده بود اما  تا زمان صدور این فرمان، اصول آن به درستی مشخص نبوده که شکل‌گیری آن، حکومت و پیشگامان نهضت را غافلگیر کرد و به اعتقاد من، بهترین مجلس در طول دوره های قانونن گذاری ایران، مجلس اول بود که بدون برنامه‌ی قبلی تاسیس شده و به سمت تکامل رفت اما بخشی از ضعف های آن به ناکامی نهایی نهضت منجر شد.

وی با اشاره به اهداف و خواسته های نهضت، یادآور شد: مشروطیت در پی استقرار آزادی به مفهوم دموکراسی بود که گرچه در ابتدا این موضوع به طور کامل معین نشده بود اما در جریان رخدادها، آزادی، عدالت، قانون و حاکمیت ملت به جای پادشاه به عنوان خواسته‌ی اصلی مشروطه‌خواهان شناخته شد.

صدری‌نیا در ارتباط با دو جناح مشروطه اضافه کرد: بخشی از اهداف مشروطه در مجلس اول تحقق یافت که این مجلس، حکم شورای انقلاب را داشته و تنها به قانون گذاری اکتفا نکرده و بلکه مسئولیت کارهای اجرایی و حتی قضایی را نیز بر عهده داشت که دو جناح مشروطه با عناوین انقلابی و اصلاح طلب بود و جناح انقلابی در ناکامی مشروطیت، سهم قابل توجهی را به خود اختصاص می‌داد.

وی در ارتباط با تحولات حوزه‌ی ادبیات در این دوره بیان کرد: نوسازی ایران، پروژه‌ی اصلی دوران مشروطه و پیش تر آن بود که به تدریج به نوسازی سیاسی، ادبی و فرهنگی ارتقاء یافت که پیشگامان جنبش روشنفکری ایران از چند دهه‌ی قبل با نقد شیوه های سنتی رایج به دنبال پی‌ریزی مبانی ادبیات جدیدی بودند و دور بودن از پیچیدگی ها و در برگیری مسائل میهنی، ارزش های انسانی و ملی از کلیات آن به شمار می‌آید.   

وی با اشاره به اشعار مشروطیت گفت: اشعار این دوره به منزله‌ی تریبونی از آمال و اندیشه های مشروطه طلبان بود که بر استقلال، مبارزه با سلطه‌ی بیگانه، آزادی، قانون خواهی، ضرورت اخذ مظاهر تمدن جدید، آموزش اقشار مختلف و آبادانی ایران تاکید می‌کرد.

مجلس اول شورای ملی، بهترین، پاک ترین و مهمترین مجلس تاریخ پارلمان ایران 

در بخش بعدی این مراسم، یکی دیگر از  اساتید دانشگاه تبریز در خصوص مجلس دوران مشروطه اظهار کرد: مجلس، مظهر تجلی حاکمیت ملی است که از مولفه های بزرگ مشروطه خواهان بود و در راستای آن، نظام نامه‌ی انتخابات به سرعت تبیین و سهمی بر ایالات و ولایات ایران در نظر گرفته شد.

عباس قدیمی قیداری ادامه داد: تبریز دومین شهر برگزاری انتخابات در ایران است که به اعتبار کوشندگان مشروطه‌ی تبریز و شکل ‌گیری نهادی بسیار مهم به نام «انجمن ایالتی ایران»، انتخابات تبریز برگزار شد که نخستین آن، انتخابات صنفی بود و مشروح این رویداد بزرگ در روزنامه‌ی انجمن نیز منعکس می‌شد.

وی ادامه داد: در سال ۱۹۰۱، قراداد دارسی به دست مظفرالدین شاه تصویب شد که مجلس با آن مخالفت کرده و پس از آن، تمامی عهدنامه ها و قرارداد ها باید   به تاییدیه مجلس می‌رسید که از مجلس برخاسته از اراده‌ی ملت، پاک دست و دارای نیروهای مطلع و آگاه انتظار چنین واکنشی دور نیست.  

وی در رابطه با نقش روس ها افزود: روس ها در قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم، دو سیاست را در ایران دنبال می‌کردند که در صدر قاجار توسعه طلبی عرضی بود لذا در عهد نامه‌ی ترکمن چای و گلستان، بخشی از ایران در آن سوی رود ارس جدا شد.

این استاد دانشگاه تبریز با اشاره به نفوذ روس ها در دوره‌ی ناصری و مظفری یادآور شد: نفوذ روس ها در دوره‌ی ناصری و مظفری، روند را به سیاست نفوذ و اقتصادی تغییر داد که به «امپریالیسم روبل» یاد می‌شد و بیشترین واردات ما از روس ها بود و کاملاً برتری خود را نسبت به انگلستان نشان می‌دادند.

وی خاطرنشان کرد: روس ها، خود را حافظ نهاد سلطنت می‌دانستند اما با روی کار آمدن نهضت مشروطیت و مظاهر آن از جمله مجلس، ورق برگشت چرا که سیاست خارجی مجلس مغایر با منافع اقتصادی و سیاسی روس ها و همچنین انگلیسی ها در ایران بود و سرانجام سبب جبهه‌گیری روس ها شد.

وی در خصوص اقدامات شوم روس بیان کرد: برجسته ترین اقدام روس در سرکوب مجلس اول بود که به دنبال بمباران مجلس، کانون مشروطه خواهی از تهران به تبریز انتقال یافت و باعث شکل‌گیری دوران مقاومت تبریز شد.

قدیمی قیداری با اشاره به واقعه‌ی عاشورای ۱۲۹۰، متذکر شد: در عاشورای ۱۲۹۰، روس ها برجسته ترین مشروطه‌خواهان  را اعدام کردند که در رأس آن ثقة الاسلام تبریزی بود و ساختمان انجمن ایالتی در تبریز را به توپ بسته  و دفاتر روزنامه ها و کتابخانه ها را نیز به آتش کشیدند.

وی در رابطه با علت کینه‌ی روس ها اضافه کرد: فعالیت های انجمن تبریز، منافع سیاسی و اقتصادی روس ها را به خطر می‌انداخت و از سوی دیگر در دوره‌ی استبداد صغیر، نقش مجلس را در سراسر ایران بازی کرد که سبب کینه‌ی عمیق روس ها از آزادی طلبان تبریزی شد و تکاپو و تلاش های این آزادی طلبان، همانند نهالی تبدیل شده به درختی تناور بود.

وی در پایان تاکید کرد: مشروطه در مسیر تحقق برخی از برنامه های خود ناکام ماند اما هیچ موقع شکست نخورد که باید مشروطه را دوباره خواند و نقش دشمنان را برای امروز و آینده‌ی فرزندان مملکت تبیین کرد.

انتهای پیام