سیدمسعود منتجبی در سمپوزیوم ملی یکصد سال گردشگری ایران که پیرامون سیر تاریخی گردشگری فرهنگی، زیارتی، طبیعت‌گردی و ورزشی به صورت وبینار برگزار شد، در خصوص تاریخچه هتلداران در ایران و مشهد اظهار کرد: برای اینکه چارچوب ذهنی مناسبی از این موضوع داشته باشیم ضروری است که درجه نخست به تاریخچه سفر نگاهی داشته باشیم. آنچه سفر برای ما رقم زده و تاریخی که به قدمت انسان تاریخ دارد. سفر همزاد انسان است و با انسان رشد و تکمیل پیدا کرده است.
وی افزود: نخستین مستندات رسمی سفر در دنیا به قرن ۱۶ و ۱۷ بازمی‌گردد. نخستین نوشتاری که به صورت رسمی از عنوان توریست و مسافرت استفاده می‌کند به قرن ۱۷ در فرانسه بازمی‌گردد. در اروپا پس از قرن ۱۸ و انقلاب صنعتی شکل سفر و مسافرت با رشد بیشتری جلوه پیدا می‌کند تا اینکه پس از جنگ جهانی دوم به عنوان یک مقوله مهم اقتصادی و گذران اوقات فراغت خودش را نشان می‌دهد.
نخستین نشانه‌های تاریخ سفر در ایران به چه زمانی بازمی‌گردد؟
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور گفت: تاریخ مدون ایران با آنچه که وجود دارد تفاوت‌های زیادی دارد. نخستین نشانه‌هایی که در مورد سفر و مسافرت وجود دارد می‌توان به سفرنامه‌نویسی‌های ناصرخسرو و ابن‌بطوطه در تاریخ‌های قرون اولیه اسلامی اشاره کرد. آنچه در تاریخ مدون وجود دارد، از اوایل قرون اسلامی با واژه سفر، گردش و اقامت روبرو هستیم، اما شاید مدون شدن این تاریخ در ایران با محدوده زمانی کمتر از ۱۰۰سال خودش را نشان می‌دهد.
منتجبی ادامه داد: نخستین آژانس مسافرتی در دنیا در سال ۱۸۵۰ میلادی در انگلستان ثبت شده اما وقتی گینس را مطالعه می‌کنید، هتل یاماناشی در کشور ژاپن که در سال ۷۰۵ میلادی تاسیس شده، نخستین هتل دنیا است که در حال حاضر نیز فعالیت دارد. خانواده‌ای که این هتل را تاسیس کردند، ۲۷ نسل پس از آن خانواده اولیه این هتل را کماکان اداره می‌کنند. دومین هتل دنیا نیز به نام کوماتزو در ژاپن قرار دارد که در سال ۷۱۷ میلادی افتتاح شده و کماکان فعالیت دارد.
وی خاطرنشان کرد: در ایران پیش از اسلام نیز مکتوباتی از مورخین روم و یونان باستان در مورد سفر به ایران وجود دارد که به صورت کاملا مشخص در قرون اولیه اسلامی در سفرنامه‌نویسانی که از ایران به سایر نقاط مسافرت کرده‌اند، مستنداتی وجود دارد. اداره رسمی توریسم کشور برای نخستین بار در سال ۱۳۱۴ در اداره جهانگردی در وزارت کشور وقت پایه‌گذاری شده است.
تشکیلات رسمی گردشگری ایران به ۱۰۰ سال هم نمی‌رسد
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور یادآور شد: تشکیلات رسمی گردشگری ایران به یکصد سال هم نمی‌رسد. اگر هتلی داشته‌ایم که مربوط به قبل از این تاریخ بوده، عملا تاریخ مدونی از آنان وجود ندارد. اداره جهانگردی همواره در حال تکمیل بوده که در سال ۵۳ و ۵۸ تغییراتی به وزارت فرهنگ و ارشاد ملی داشته است. در سال ۷۷ به سازمان جهانگردی و در سال ۸۳ به سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شکل گرفته و در حال حاضر هم به وزارتخانه تبدیل شده است.
منتجبی عنوان کرد: در منابع موجود از گراندهتل به عنوان اولین هتل ایران واقع در خیابان لاله‌زار جنوبی که توسط فردی به نام باقرخان در دوره قاجار تاسیس شده، اشاره شده که در حال حاضر تحت عنوان بازار مرکز فروشندگان کالاهای الکترونیک فعالیت دارد. در برخی منابع نیز از گراندهتل قزوین به عنوان نخستین هتل ایران یاد شده که در سال ۱۲۹۹ افتتاح شده است. مباحثی پیرامون بازسازی و مرمت مجدد گراندهتل قزوین مطرح شده اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
هتل پارس مشهد، قدیمی‌ترین هتل فعال ایران
وی گفت: اولین هتل ایران که هنوز فعالیت دارد، هتل پارس مشهد است که در خیابان امام خمینی (خیابان ارگ) در سال ۱۳۱۶ افتتاح شده است. بهره‌بردار نخست این هتل یک فرد یهودی‌الاصل به نام امین بوده که بعدها توسط آقای مجاور خریداری شده و هنوز هم توسط ایشان اداره می‌شود.
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور اضافه کرد: در سال ۱۸۹۹ یک سیاح فرانسوی از مشهد بازدید می‌کند و در سفرنامه خود قید می‌کند که «در مشهد هتلی وجود ندارد و به ناچار در ساختمان شرکت حمل‌ونقل روسی اقامت کردم». حاجی داوود هندی در سال ۱۳۰۵ نیز به مشهد سفر می‌کند و در سفرنامه خود قید می‌کند که «برای زیارت امام رضا(ع) به مشهد آمدم اما در این شهر همانند شهرهای بزرگ هند مانند بمبی هتلی وجود ندارد». عملا بر اساس سفرنامه سیاحان تا سال ۱۳۰۵ چیزی تحت عنوان هتل در مشهد نداشته‌ایم.
منتجبی گفت: در سال ۱۳۱۵ هتل باختر مشهد را داشته‌ایم که در سال ۱۳۲۲ به بنای فعلی منتقل می‌شود و در حال حاضر تحت عنوان مهمان‌سرای نیروی انتظامی فعالیت دارد. در تاریخ آمده که در سال ۱۳۳۸ هتل فیروزه در آتش سوخت و آتش‌نشانانی که برای مهار آتش اعزام شده بودند، دچار آسیب شده و برای درمان به آلمان اعزام شدند اما اینکه هتل فیروزه در کجا قرار داشته آماری وجود ندارد.
مستندنگاری در حوزه تاریخ هتلداری در ایران و مشهد ضعیف است
وی اظهار کرد: در زمان تخریب اطراف حرم، هتل سینا و تقدیسی که قدیمی‌ترین هتل‌های مشهد بودند نیز تخریب شدند، اما تاریخ دقیقی از این دو هتل در مستندنگاری‌ها وجود ندارد. برابر با مستندات موجود در دوره پهلوی اول ۳۳ مسافرخانه یا مهمان‌پذیر در مشهد وجود داشته است. در همین مستندات نیز از مسافرخانه‌ای به نام سید کاظم در کوچه گندم آباد یاد شده که مهمانانی را که از هندوستان به مشهد می‌آمدند، پذیرایی می‌کرده است. مستندنگاری در حوزه تاریخ هتلدارای در سطح ایران و مشهد ضعیف است. آثار و تاریخ مدون زیادی نداریم که شاید یک دلیل آن این بوده که در این دوره تاریخی سازمان و تشکیلات منظم گردشگری در ایران نداشته‌ایم.
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور تصریح کرد: اولین پانسیون مشهد در ۱۳۲۹ تحت عنوان پانسیون ایران توسط مرحوم مستوفی در مشهد ایجاد شد. ایشان در روزنامه‌های آن زمان می‌نوشت «بسیاری از افرادی که برای ادامه تحصیل به مشهد می‌آیند با مشکلات و مفاسد گوناگونی مواجه می‌شوند که تنها دلیل آن نبود محل و سرپناهی دائم برای اقامت آنان است. این محل را افتتاح می‌کنم تا در اختیار دانش‌آموختگانی باشد که به مشهد می‌آیند». پانسیون ایران به نام پانسیون سعدی در میدان سعدی فعلی سال‌های زیادی فعال بود که سپس به ایستگاه سراب فعلی منتقل شده که در حال حاضر تحت عنوان هتل پانسیون سعدی فعال است.
مشهد میزبان نخستین نمایشگاه تاریخ ۱۰۰ ساله اقامت ایران در مهر ماه
منتجبی گفت: خوشبختانه اتفاق خوبی در سال گذشته در مشهد و در سلسله جلساتی که با محمد رکنی، مدیر موزه بزرگ خراسان داشتیم، رخ داده است. با توجه به پتانسیل موزه بزرگ خراسان، جای مرکز اسناد گردشگری خالی است که بتواند در چارچوب تاریخ شفاهی و تاریخ مدون، اسناد مربوط به ترین‌ها و اولین‌های صنعت گردشگری و اقامت در خراسان را جمع‌آوری کند و در اختیار محققان قرار دهد. در این زمینه پیگیری‌هایی انجام دادیم و با پژوهشکده ثامن نیز به تفاهم رسیدیم که از توان آن‌ها استفاده کنیم. پیش‌زمینه‌ای برای این موضوع در نظر گرفتیم که به مناسبت هفته گردشگری بتوانیم در نخستین گام نمایشگاه عکسی با موضوع تاریخ یکصد ساله اقامت با محوریت مشهد طراحی کنیم. اگر شرایط کرونایی کشور اجازه دهد در نیمه دوم مهرماه این اقدام صورت خواهد گرفت و مقدمات آن از طریق فراخوان‌های عمومی اعلام خواهد شد.
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور بیان کرد: برای انجام ساختارسازی نیاز به اقدامات دیگری وجود دارد که همت جمعی حوزه گردشگری کشور را طلب می‌کند. در کنار برگزاری رویدادهایی که به تثبیت اسناد گردشگری کشور کمک می‌کند و باعث می‌شود که استخراج روند تاریخی به توسعه آینده کمک کند، ضرورت دارد مراکز نوآوری در توسعه گردشگری با محوریت اقامت در استان‌های مختلف کشور در مراکز خصوصی و دولتی ایجاد شود تا کمک حال بهره‌برداری مناسب از مستندنگاری و تدوین روند تاریخی صنعت گردشگری و اقامت شوند.
۵۰ درصد از هتل و هتل‌آپارتمان‌های موجود و در دست احداث کشور در مشهد قرار دارد
مجتنبی با تاکید بر اینکه مشهد میزبان ۵۰ درصد هتل و هتل آپارتمان‌های کشور است، گقت: از حدود ۲۰۰۰ هتل و هتل‌آپارتمان کشور، ۲۴۰ هتل و ۳۵۰ هتل‌آپارتمان در مشهد وجود دارد.۲۰۰۰ واحد اقامتی در دست احداث در کشور داریم که حدود ۲۰۰ هتل و ۲۵۰ هتل‌آپارتمان نیز در مشهد داریم. یعنی حدود ۵۰ درصد واحدهای رسمی هتل و هتل‌آپارتمان موجود و در دست احداث در مشهد وجود دارد.
وی افزود: حدود ۵۰۰ مهمان‌پذیر در مشهد و ۱۲۰ واحد بوم‌گردی بهره‌برداری و در حال ساخت در خراسان رضوی داریم. بیش از ۲۰۰۰ خانه شخصی در مشهد شناسایی شده‌اند که ۵۰۰ واحد دارای مجوز هستند. شمار زیادی واحدهای غیررسمی تحت عنوان زائرسرا اعم از دولتی و خصوصی در مشهد داریم که اگر این اعداد را کنار یکدیگر قرار دهیم، بیش از۲۰۰۰ واحد اقامتی اعم از رسمی و غیر رسمی در مشهد در حال فعالیت هستند.
مشهد درحال حاضر می‌تواند میزبان ۱۰ میلیون گردشگر خارجی در سال باشد
کارشناس و مشاور جامعه هتلداران کشور یادآور شد: در سند چشم‌انداز ۱۴۰۰ مشهد، ۳ میلیون گردشگر خارجی با متوسط اقامت ۳ شب و ۳۰ میلیون گردشگر داخلی با متوسط اقامت ۵ شب در این طرح برای مشهد دیده شده بود. یعنی حدود ۲۰۰ مییلون نفر شب اقامت در مشهد باید داشته باشیم که اهمیت اقامت در مشهد کاملا مشخص می‌شود. در یک سال و نیم اخیر حدود ۳ میلیون نفر زائر خارجی از کشورهای حاشیه خلیج فارس در مشهد داشته‌ایم که ساکنین مشهد حضور گسترده گردشگران را کاملا احساس می‌کردند. مشهد در حال حاضر می‌تواند ۱۰ میلیون زائر و گردشگر خارجی جذب کند. اهمیت اقامت در مشهد به عنوان پایلوت واحدهای اقامتی کشور و پایلوت اقامت در بحث سمپوزیوم ملی یکصد سال گردشگری ایران کاملا مشهود است. همانطور که مرکز اسناد را به صورت رسمی در مشهد پایه‌گذاری می‌کنیم، امیدواریم مرکز نوآوری‌ها نیز شکل بگیرد و به عنوان یک ایده در سمپوزیوم دیده شده و در سطح ملی مدیریت شود.
وی خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین نکاتی که در صنعت گردشگری وجود دارد این است که هیچ موقع فرهنگ‌سازی را از گروه کودک و نوجوان آغاز نکردیم. به همین دلیل شاید با مقوله تور و سفرهای جمعی فرزندان ما آشنایی ندارند و هیچ مرکزی اهمیت سفر جمعی و اهمیت هتل‌ها را معرفی نکرده است. تحت تاثیر یک سنت و یک تفکر قدیمی با استفاده از خانه‌های شخصی، ویلاهای خصوصی و زائرسراها با نگاه بر اینکه این واحدها ارزان‌تر و مناسب‌تر هستند مسیر خود را ادامه داده‌ایم که متاسفانه برای گروه کودک و نوجوان فرهنگ‌سازی صورت نگرفته تا مسیر جدیدی را انتخاب کنند.
انتهای پیام