بهزاد نعمتی در دومین روز همایش بین‌المللی گفت‌وگوهای بینافرهنگی که امروز، ۲۷ تیر ماه، با موضوع هنر و معماری در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، در خصوص ارزش‌های تمدنی مجموعه حرم مطهر رضوی، اظهار کرد: مجموعه حرم مطهر رضوی مجموعه‌ای آرامگاهی است که ویژگی‌هایی خاص دارد. مهم‌ترین ویژگی آن استمرار تاریخی این مکان مذهبی است؛ این در حالی است که ما نظیر چنین مجموعه‌ای نداریم که ۱۲۰۰ سال به طور کامل استمرار داشته باشد و جریان زندگی خود را به صورت بالنده ادامه دهد.
وی با بیان اینکه تنوع یکی دیگر از ویژگی‌های این مجموعه است، ادامه داد: مجموعه بناهایی با کارکردهای مختلف و بسیار متنوع مذهبی، خدماتی، رفاهی در این مجموعه وجود دارد که همه این‌ها در این مجموعه گرد هم آمده‌اند که از این جهت بی‌نظیر است.
این پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی تصریح کرد: اگر حرم مطهر رضوی را با مجموعه‌های دیگری که در شهرهایی همجون اصفهان و شیراز وجود دارد مقایسه کنیم باید بگویم که به لحاظ عظمت و غنای تاریخی، فرهنگی و هنری حرم مطهر رضوی از جایگاه ممتازی برخوردار است.
نعمتی خاطرنشان کرد: حرم رضوی مجموعه متنوعی است که دارای مدرسه، مقبره، فضای زیارتی، رفاهی، خدماتی و اداری است و از این جهت یک مجموعه بی‌نظیر به شمار می‌رود. همچنین به لحاظ وجود گنجینه‌های فرهنگی و هنری که در قالب موزه، کتابخانه و خزانه‌های مختلف در این مجموعه وجود دارد می‌توان این مکان ارزشمند را یک مکان بی‌نظیر و کم‌نظیر دانست.
وی با اشاره به اینکه از نظر معماری با پدیده‌های شگرفی در حرم مطهر رضوی مواجه هستیم، عنوان کرد: اگر بخواهیم تاریخ معماری اسلام را بررسی کنیم، با بررسی حرم مطهر رضوی تا حد زیادی از جست‌وجوی نمونه‌ها بی‌نیاز می‌شویم. در حقیقت در تمامی دوره‌ها در این مجموعه ساخت‌وساز وجود داشته که هر یک از این ساخت‌وسازها نشان از هر یک از دوره‌های تاریخی ایرانی است. با وجود تمامی تغییراتی که این مجموعه تاکنون داشته است باز هم ما می‌توانیم استمرار این ساخت‌وسازهای دوره‌ها را شاهد باشیم.
این پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی بیان کرد: اگر بخواهیم در زمینه معماری مکان‌هایی چون مقبره، مدرسه و... را بررسی کنیم می‌توانیم عالی‌ترین نمونه‌های این هنرها را در این مجموعه شاهد باشیم که وجود چنین نمونه‌هایی می‌تواند پژوهش را برای پژوهشگران آسان کند. همچنین در بحث هنر و تزئینات هنری و کتیبه نویسی‌ها نیز باز هم در این مکان مقدس، این ارزش‌ها و این استمرار شیوه‌های هنری را می‌توان شاهد بود.
نعمتی اظهار کرد: در حقیقت نوآوری در حرم مطهر رضوی چه در معماری و چه در تزئینات هنری بسیار قابل توجه است به گونه‌ای که اولین نمونه طلاکاری در تزئینات هنری اسلامی در حرم مطهر رضوی مشاهده می‌شود و گنبد و ایوان‌های بارگاه منور رضوی اولین بنایی است که نمای بیرونی آن به این صورت طلاکاری شده است.
وی بیان کرد: علاوه بر این موارد نیز می‌توان به نسخ خطی که در این مجموعه گردآوری شده است، اشاره کرد که نمونه‌هایی بی‌نظیری هستند که اطلاعاتی در خصوص برخی از افراد و وقایع تاریخی برای ما بازگو می‌کنند.
این پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی گفت: یکی از ویژگی‌های مهم مجموعه حرم مطهر رضوی که همواره مورد غفلت واقع شده، ارزش‌های تاریخی تمدنی این مجموعه به لحاظ اسناد و تشکیلات تاریخی است. از این‌رو باید یک نگاه ویژه‌ای به این مجموعه داشته باشیم. خوشبختانه پیرو این موضوع در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی توانستیم دایرةالمعارف آستان قدس رضوی را با این دیدگاه تعریف کنیم و به سر انجام برسانیم. در همین راستا مجموعه دو جلدی که با حدود ۸۵۰ عنوان مدخل چاپ شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته که این امر می‌تواند قدم اولی برای پژوهشگرانی باشد که در صدد پژوهش در این باب هستند.
ضروری است از میراث هویتی خود حفاظت کنیم
رئیس موسسه مطالعاتی سنتی و هنر لاهور با اشاره به اهمیت حفط میراث فرهنگی در کشورهای اسلامی، گفت: نه تنها باید از میراث خود حفاظت کنیم بلکه باید از آن بیاموزیم چراکه میراث ما ارتباط مستقیمی با هویت ما دارد.
تیمور خان رئیس اظهار کرد: همواره میراث اسلامی به عنوان یکی از الگوهای نمادین در جامعه اسلامی و در بین سنت زندگی مسلمانان از غرب تا شرق جهان اسلام نمود پیدا کرده است. این فرهنگ از نظام‌های ارزشی و کارهای فلسفی و ساختارهای معناگرا و با هدف شفاف کردن و رونق بخشیدن به زندگی و تأثیر در بعد فرهنگی زندگی مسلمانان پدیدار شده است.
وی ادامه داد: فرهنگ و میراث سنتی مسلمانان یک دیدگاه منسجم از جانب خداوند و برای اهداف انسانی است که از ستاره شناسی و اشکال آسمانی تأثیر پذیرفته است که به صورت طرح‌های اسلیمی در بناهای اسلامی دیده می‌شود. در حقیقت میراث فرهنگی تنها برای استفاده در جهت مسائل اقتصادی و تاریخی نیست بلکه ما باید از میراث فرهنگی خود در زندگی روزمره و مسائل اعتقادی خود استفاده کنیم.
رئیس موسسه مطالعاتی سنتی و هنر لاهور تصریح کرد: ماهیت این دیدگاه این است که خدا مطلق بوده و گلدسته‌هایی که در اینگونه بناهای اسلیمی دیده می‌شود به عنوان نمادهایی از دراز کردن دست انسان به سوی خداوند است.
وی تأکید کرد: اهمیت حفظ میراث فرهنگی باید به عنوان اساس جوامع اسلامی در کشورهای مسلمان مرسوم شود و این امر از طریق آموزش امکان‌پذیر خواهد بود. بر این اساس گنجاندن مطالعه معماری سنتی در عرصه خراسان بزرگ در متون درس‌های دانشگاهی در حوزه معماری می‌تواند برای افزایش کیفیت احداث بناها و ساختمان‌های معماری در جهان اسلام و به ویژه خراسان بزرگ استفاده شود.
انتهای پیام