بر اساس این پژوهش، انگیزه افراد برای اهداء خون ممکن است بُعد درمانی و پیشگیری از بیماری داشته باشد یا به منظور انجام یک عمل نیکو و خداپسندانه صورت گیرد. به نظر می‌رسد اهداء خون سبب ایجاد یک سری تغییرات در عملکرد بدن، شاخص‌های خونی، فیزیولوژی و جسمانی می‌شود. محققان در پژوهشی با عنوان «تاثیر اهداء خون بر برخی شاخص‌های خونی و عملکرد ورزشی در زنان فعال و غیر فعال از نظر بدنی» آورده‌اند، کاهش ذخایر آهن در اهدا کنندگان خون با تکرار بالا، فعالیت آنزیم سوپر اکسید دسموتاز را افزایش و تنش اکسیداتیو و پراکسیداسیون چربی‌ها را کاهش می‌دهد.

این پژوهش توسط محمد اسماعیل افضل‌پور دانشیار دانشکده تربیت بدنی دانشگاه بیرجند، محبوبه افضل‌پور کارشناس ارشد تربیت بدنی آموزش و پرورش و اصغر زربان دانشیار گروه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند انجام شده که نشان می‌دهد، بین کاهش وضعیت آهن و فراوانی اهداء خون در سال رابطه مشاهده شده؛ به طوری که یک بار اهداء خون در سال، سطوح فریتین سرم را 44 درصد کاهش داده است. 

این تغییرات از آنجا مهم تلقی می‌شوند که آهن آزاد اضافی و رادیکال‌های آزاد، ممکن است موجب آسیب دیدن به DNA شده، یا با کاهش رونوشت DNA گروه‌های فعال در ساختارهای مولکولی ویتامین E، C ، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز را غیر فعال ساخته یا فعالیت آن‌ها را کاهش دهند. همچنین تکرار اهداء خون، اثرات مفیدی از جمله کاهش تری گلیسیرید، کلسترول تام و لیپوپروتئین کم چگال از یک سو و افزایش لیپوپروتئین پرچگال و آپولیپوپروتئین از سوی دیگر دارد. کاهش میزان تری گلیسیرید، کلسترول، کم چگال و افزایش پرچگال، به نوبه خود خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را کاهش می‌دهد.

محققان می‌گویند، به نظر می‌رسد اهداء خون تغییرات نسبتا پایداری در شاخص‌های خونی و ظرفیت و توان ورزشی انسان ایجاد می‌کند؛ این تغییرات خونی اغلب از بعد بهداشتی مطلوب تلقی می‌شوند؛ اما در این بین افرادی هستند که از نظر توان بیولوژی یا ظرفیت کار بدنی تفاوت‌هایی با دیگران دارند و این موضوع می‌تواند بر طول دوره و سرعت سازگاری یا برگشت به حالت اولیه آنان تاثیرگذار باشد.

تاکید شده است که اهداء خون با عوامل متعددی در تعامل است و این موضوع، پیش‌بینی اثرات ناشی از آن را مشکل می‌سازد. از طرف دیگر، به درستی معلوم نیست که آیا توان و ظرفیت بی‌هوازی به همان اندازه توان و ظرفیت هوازی که بر انتقال اکسیژن توسط هموگلوبین استوار است، از فرآیند اهداء خون و عوارض فیزیولوژی ناشی از آن، متاثر می‌شود یا خیر؟ 

پژوهشگران می‌گویند، دیگر آنکه به طور دقیق مشخص نیست داشتن فعالیت بدنی منظم و به عبارتی، برخورداری از سطح آمادگی بدنی مطلوب، تا چه حد می‌تواند با علائم و عوارض فیزیولوژی ناشی از اهداء خون تعامل داشته باشد؟ در نهایت اینکه هر چند می‌دانیم اهداء خون پیامدهای مطلوبی در بردارد، اما به نظر می‌رسد درجه و مقدار این مفید بودن، بر حسب عواملی از قبیل زمان، دفعات یا فاصله زمانی بین آن، ویژگی‌های فردی اهدا کننده و موارد دیگر متفاوت خواهد بود. 

طیفی از اهدا کنندگان خون، افراد ورزشکار هستند و مهم است بدانیم چه مدت و بر اثر چه فرآیندهایی، فرد ورزشکار پس از اهداء خون به حالت اولیه خود برمی‌گردد. در تحقیقات اندکی که به این موضوع پرداخته‌اند، گزارش شده است که ظرفیت کار بیشینه و زیر بیشینه در روز بعد از اهداء خون در اهدا کنندگان مستمر آماده و غیر آماده از نظر بدنی، به طور معنی‌دار افزایش می‌یابد. در حالی که کاهش در حداکثر اکسیژن مصرفی پس از اهداء خون گزارش شده است. 

براساس این پژوهش، هیچ اثر منفی از اهداء خون بر روی شاخص‌های خونی و عملکرد ورزشی مشاهده نشد و حتی VO2max  زنان غیر فعال و اوج توان بی‌هوازی زنان فعال، چهار هفته پس از اهداء خون بهبود یافت. به نظر می‌رسد این بهبودی مستقل از تغییرات سطح هموگلوبین، هماتوکریت و آهن خون است و احتمالا فرآیندهای جبرانی دیگری در این زمینه نقش دارند. احتمالا تکرار و استمرار در اهداء خون، تغییرات معنی‌داری در این شاخص‌ها ایجاد خواهد کرد.

این پژوهش در مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند منتشر شده است.

انتهای پیام