پس از هفت سال تحصیل در رشته پزشکی، پزشکان جوانی که حالا به‌عنوان پزشک عمومی شناخته می‌شوند می‌توانند در صورت موفقیت در آزمون ورودی، وارد یک دوره عملی و تکمیلی به نام رزیدنتی شوند که تقریباً چهار سال طول می‌کشد تا پس از اتمام این دوره به عنوان متخصص به کار خود ادامه دهند.
برخلاف تصور رؤیایی از رشته پزشکی و پوشیدن روپوش سفید و درخشان، دوره رزیدنتی تبدیل به کابوسی برای بسیاری از پزشکانی شده که زیر بار مشکلات و مسائل جسمی، روحی و مالی، عطای تخصص را به لقایش بخشیده و در بهترین حالت از گرفتن تخصص انصراف می‌دهند.
اما خبرهای تلخ و ناگواری که از آسیب‌های روحی و خودکشی برخی رزیدنت‌ها رسانه‌ای شد، عمق فاجعه و روی دیگر رؤیای گرفتن تخصص برای پزشکان جوان و آینده کشور را نمایان کرد.
رؤیا یکی از رزیدنت‌هایی است که حاضر می‌شود با نام مستعار با ایسنا گفت‌وگو کند، او نگران عواقبی است که این صحبت‌ها می‌تواند برای دوره رزیدنتی و آینده حرفه‌ای‌اش داشته باشد. از همان ابتدا تأکید می‌کند که "این‌ها حرف‌های من تنها نیست، حرف‌های همه همکارانم است که در سیستمی شبیه برده‌داری، زیر بار سخت‌ترین فشارها و مشکلات روحی و جسمی قرار دارند."
او مهم‌ترین دغدغه این روزهای رزیدنت‌ها را مسائل مالی می‌داند و با اشاره به اینکه بدون حمایت مالی والدین، رزیدنت‌های پزشکی قادر به گذران زندگی خود نیستند، می‌گوید: چیزی که به‌عنوان کمک‌هزینه تحصیلی به رزیدنت می‌دهند و حتی اسم حقوق ندارد، کفاف یک زندگی را نمی‌دهد، به‌ویژه برای کسانی که ازدواج کرده‌اند و فرزند دارند، اگر همسرشان هم رزیدنت باشد که شرایط خیلی سخت‌تر می‌شود.
این رزیدنت پزشکی ادامه می‌دهد: موضوع دیگری که رزیدنت‌ها را آزار می‌دهد نداشتن زمان کافی است، به‌ویژه در سال‌های اول و دوم و رشته‌هایی مثل زنان، جراحی و ارتوپدی که حتی تا سال آخر رزیدنت زمانی برای خودش ندارد و از صبح تا عصر در بیمارستان درگیر و یک شب در میان کشیک است، اگر چند ساعتی برایش باقی بماند که به خانه بیاید می‌خوابد. به دلیل شرایط سخت مالی بسیاری از رزیدنت‌ها سعی می‌کنند با برداشتن شیفت‌های اضافه در سیستم بخشی از مشکلاتشان را حل کنند، چون اجازه کار در سیستم بیرون از بیمارستان محل خدمت خود را ندارند، ولی در بیمارستان‌های دانشگاهی می‌توانند در بخش‌هایی مثل آی سی یو، تریاژ اورژانس و اورژانس کرونا به‌عنوان پزشک مقیم باشند اما شرایط آن‌ها بد و بدتر می‌شود.
رؤیا با بیان اینکه در این شرایط سخت و با این حجم بالای کار و مشکلات مالی، مسئله درس خواندن هم هست، توضیح می‌دهد: متأسفانه خیلی اوقات فرصتی برای مطالعه نداریم. در شرایط کرونا کلاس برقرار نیست، کار سنگین‌تر است، ولی امتحان برقرار است و این موضوع در آینده کاری رزیدنت تأثیر زیادی دارد به‌طوری‌که شاید به‌جای چهار سال مجبور شویم پنج سال رزیدنت باشیم.
وی به توقعات بیجا برخی اساتید پزشکی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: برخی اساتید توقع دارند رزیدنت درمانگاه را اداره کند و مشاوره‌هایشان را پاسخ دهد، بدون اینکه آموزشی به او بدهند. در برخی درمانگاه‌ها می‌گویند استاد گفته رزیدنت نامحدود بیمار پذیرش کنند و رزیدنت باید ۷۰ تا ۸۰ بیمار از صبح ویزیت کند، درحالی‌که اگر کمی دیر یا زود شود با او برخورد می‌کنند و کرامت انسانی او را زیر سؤال می‌برند! در این شرایط رزیدنت عملاً نیروی کار یک نفر دیگر است و برای او درآمدزایی می‌کند؛ شبیه سیستم برده‌داری است و چیزی غیر از این نیست.
این رزیدنت پزشکی در مورد مطالبی که این روزها درباره شرایط سخت رزیدنت‌ها و مشکلات روحی و حتی خودکشی آن‌ها مطرح می‌شود، می‌گوید: رشته من رشته جراحی نیست و در مورد خیلی از مسائل اطلاعی ندارم؛ مثل اینکه رزیدنت سال بالا، رزیدنت سال پایین را اذیت کند یا استاد از رزیدنتی خوشش نیاید و کاری کند که انصراف بدهد و ... اما از همکاران دیگرم شنیده‌ام در کنار بسیاری از مشکلات، با این مسائل هم دست و پنجه نرم می‌کنند.
رزیدنت نیروی کار بی جیره و مواجب نیست
وی که معتقد است باید در سیستم بهداشتی و درمانی کشور این موضوع پذیرفته شود که رزیدنت یک نیروی کار بی جیره و مواجب نیست، تأکید می‌کند: رزیدنت یک پزشک است که برای سیستم آموزشی و درمانی دانشگاه‌ها کار می‌کند، کشیک می‌دهد و بخش را از صبح تا شب اداره و درآمدزایی می‌کند. او حق دارد از درآمدی که بیمارستان کسب می‌کند سهمی متناسب با تلاش خود داشته باشد، حق دارد آموزش درست و اصولی ببیند اما قرار نیست با کار کشیدن از رزیدنت، بخش آموزش به حاشیه کشانده شود. خیلی از اساتید پزشکی به این بهانه که بیمار زیاد است و فرصت نشد آموزش برایتان بگذاریم از زیر بار آموزش شانه خالی می‌کنند. البته اساتیدی هم داریم که تعداد بیمارانشان را محدود می‌کنند تا به رزیدنت آموزش دهند و روی هر بیمار با رزیدنت بحث می‌کنند، این روش درست و ارتباط اصولی اساتید با رزیدنت است که متأسفانه برای برخی اساتید جا نیفتاده است.
این پزشک بر متعادل شدن ساعت کاری رزیدنت‌ها تأکید کرده و می‌گوید: یک شب در بیمارستان کشیک هستیم و فردای آن باید در بخش کار کنیم. از دوستانم که در کشورهای دیگر رزیدنت هستند پرسیده‌ام می‌گویند بعد از هر کشیک به منزل می‌روند. این کار اصولی و درست است چون کسی که یک شب تا صبح بیدار بوده کارایی ندارد و راندمان سیستم را پایین می‌آورد، اما برای ما این‌طور نیست و باید بعد از یک شب کشیک، دوباره در بخش کار کنیم.
دورنمای غیر جذاب تخصص در پزشکی
رؤیا با بیان اینکه دورنمای تخصص در رشته پزشکی دیگر خیلی جذاب نیست، می‌گوید: وضعیت مالی رزیدنت‌ها بسیار بد است، شاید باور نکنید، اما یک رزیدنت ماهی ۲ تا ۳ میلیون تومان درآمد دارد. به همین دلیل است که خیلی‌ها نمی‌خواهند رزیدنت شوند و تعداد رزیدنت‌ها در بسیاری از رشته‌های پزشکی پایین است. باید دورنمای تخصص درست شود و به متخصص بیشتر بها داده شود تا از آن‌طرف وقتی سیستم پذیرش را افزایش می‌دهد متقاضی هم داشته باشد، درحالی‌که الان خیلی از پزشکان انتخاب رشته نمی‌کنند یا به خاطر مسائلی که وجود دارد از ادامه تحصیل انصراف می‌دهند و بالطبع وقتی تعداد رزیدنت کم شود کار زیادتر و شرایط سخت‌تر و بدتر می‌شود.
گذشته سخت، حال بد و آینده نامعلوم
محسن مصلحی- دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور و قائم‌مقام سازمان نظام پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، پیرامون مشکلات رزیدنت‌ها، می‌گوید: اگر بخواهم تصویر درستی از مشکلات رزیدنت‌ها ارائه دهم باید اشاره‌ای به قبل و بعد از دوره رزیدنتی داشته باشم تا بتوانیم تحلیلی درستی از وضعیت این قشر داشته باشیم. وقتی فردی می‌خواهد وارد حرفه پزشکی شود باید از دوران دانش‌آموزی با تلاش زیاد و تحت استرس و فشار خانواده درس بخواند، کنکور بدهد و در رشته پزشکی قبول شود. بعد از آن ۷ سال دوره عمومی رشته پزشکی را با سختی‌های بسیار طی می‌کند و در ادامه یا مسیر دیگری را در زندگی انتخاب می‌کند و یا اینکه دوباره با تلاش زیاد در رشته تخصصی قبول می‌شود، در این شرایط فرد با فشار زیاد و تحمل سختی‌های فراوان وارد یک دوره سخت‌تر یعنی دوره رزیدنتی شده است.
وی ادامه می‌دهد: رزیدنت در این دوره شرایط متفاوت‌تری از دوره اینترنی دارد، چون بعضی بدون شناخت درست از رشته تخصصی، سختی‌ها و چالش‌های پیش روی آن وارد این دوره شده است. ازیک‌طرف با کشیک‌های ۴۸ ساعته تا ۷۲ ساعته به‌ویژه در سال اول، بدون خواب، استراحت و تغذیه درست روبرو می‌شود و از طرفی باید مطالعه داشته باشد و کتاب‌های تخصصی این رشته را بخواند. در همین شرایط توقعات عجیبی از او به‌عنوان یک رزیدنت دارند به‌ویژه در بیمارستان‌های آموزشی که بدترین بیماران در آنجا بستری می‌شوند، رزیدنت دیگر یک دانشجو نیست، بلکه به عنوان یک متخصص به او نگاه می‌شود.
مصلحی با اشاره به اینکه رزیدنت‌ها در سنی قرار دارند که تشکیل خانواده داده یا فرزند دارند، می‌گوید: رزیدنت از نظر اقتصادی در حد یک کارگر هم حقوق نمی‌گیرد و حقوق او بین ۲ و نیم تا ۴ میلیون تومان است، درحالی‌که شبانه‌روز خود را صرف کار می‌کند و در شرایط سختی قرار دارد که فشار جسمی و روحی شدیدی می‌بیند. در بیشتر مواقع رزیدنت باید بار سایر کادر درمان را نیز تحمل کند که این بار عمدتاً به رزیدنت‌های سال پایین منتقل می‌شود اما هیچ حمایت روحی، روانی و معیشتی نمی‌شود.
قائم‌مقام سازمان نظام پزشکی اصفهان به گذشته سخت و آینده مبهمی پیش روی رزیدنت‌ها اشاره کرده و می‌گوید: رزیدنت مدام به این فکر می‌کند که وقتی تخصصش تمام شد باید چند سالی هم به مناطق محروم برود، چون مدرکش درگرو وزارت بهداشت است. در همین شرایط از همکارانش درباره مشکلات کار در مناطق محروم می‌شنود؛ مثلاً موارد زیادی داشته‌ایم که رزیدنت حتی در مسیر عزیمت به محل مأموریت تصادف و فوت کرده است، در این مناطق محل مناسبی برای زندگی نداشته، نتوانسته خانواده‌اش را همراه خود ببرد و مجبور شده با کمترین حقوق و بیشترین مشکلات زندگی کند، گاهی حتی مورد ضرب و شتم همراهان بیمار قرارگرفته است.
به دنبال راه‌حلی برای نجات
مصلحی بابیان اینکه یک رزیدنت گذشته سخت، حال بد و آینده ناامیدکننده دارد، توضیح می‌دهد: طبیعی است انسانی با ضریب هوشی بالا وقتی در یک مخمصه گیر می‌افتد به راه‌حلی برای نجات فکر می‌کند؛ یکی از راه‌های پیش رو انصراف است که عطای تخصص را به لقای آن ببخشد، در حالی که بر اساس قوانین فعلی انصراف رزیدنت مشمول جریمه و محرومیت از شرکت مجدد در آزمون است.
وی تأکید می‌کند: رزیدنت را در سخت‌ترین شرایط و فشار قرار می‌دهیم و توقع داریم فرد بانشاطی باشد، در تشخیص اشتباه نکند، همه کارها را سروقت و با بهترین کیفیت انجام دهد و گله و شکایتی نداشته باشد، ولی این کار شدنی نیست و ممکن است مرتکب اشتباهی در تشخیص و درمان شود، در حالی که برخلاف دانشجوی پزشکی، رزیدنت باید در سیستم‌های قضایی و انتظامی پاسخگوی اعمال خود باشد و مسئولیت اتفاقاتی که می‌افتد با خودش است.
دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور به جرائم کشیکی رزیدنت‌ها اشاره و تصریح می‌کند: یعنی اگر نیرو کم باشد یا از کار رزیدنت ناراضی باشند و هر دلیل دیگری، کشیک اضافه برای رزیدنت در نظر گرفته می‌شود. در این شرایط رزیدنت‌ها به سمتی می‌روند که تعادل روحی خود را از دست می‌دهند و اتفاقات وحشتناکی می‌افتد که اخیراً گزارش‌هایی درباره آن منتشر شده است.
وی که معتقد است شرایط کنونی رزیدنت‌ها ایجاب می‌کند به‌سرعت در این زمینه مداخله جدی صورت گیرد، می‌گوید: به‌جای انکار موضوع یا ارتباط دادن مشکلات رزیدنت‌ها به مسائل دیگر، رزیدنت‌ها باید ازنظر آموزشی، ساعات کار، حقوق و معیشت حمایت شوند.
عواقب بد رفتار ظالمانه با رزیدنت‌ها
مصلحی با بیان اینکه هیچ رشته آموزش عالی نیست که فارغ‌التحصیلان آن مجبور باشد بعد از اتمام تحصیلات به‌صورت اجباری در مناطق محروم کار کنند، تصریح می‌کند: نمی‌گوییم پزشکان در مناطق محروم خدمت نکنند، ولی حداقل شرایط عادلانه‌ای برای آن‌ها پیش‌بینی شود. این رفتار ظالمانه نتایج و عواقب بدی دارد.
قائم‌مقام سازمان نظام پزشکی اصفهان خاطرنشان می‌کند: اگر رزیدنت با این همه مشکلات و آسیب‌های روحی و روانی به خودش آسیبی نرساند، ممکن است متمایل به مهاجرت شود و ترجیح دهد برخلاف میل باطنی از کشور برود که مشکلات دیگری در پی دارد.
وی با بیان اینکه حمایت از رزیدنت‌ها با راهکارهای ساده امکان‌پذیر است و هزینه چندانی ندارد، می‌گوید: حمایت از رزیدنت موضوعی است که در تمام دنیا اتفاق افتاده و یک رزیدنت در اغلب کشورهای جهان به‌طور میانگین سالیانه ۱۵۰ هزار دلار حقوق دارد، یعنی رزیدنت حداقل نباید از وضعیت معیشت خود نگران باشد.
دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور با بیان اینکه رزیدنت برای بیمارستان درآمدزا است، می‌گوید: اگر فعالیت رزیدنت را ۱۰۰ قسمت کنیم، ۹۹ درصد آن درآمدزا و یک درصد آموزشی است، این موضوع با ادغام آموزش و درمان بیشتر شده، در حالی که می‌بایست نوع نگاه به رزیدنت تغییر کند و رزیدنت فردی نباشد که باید هر کاری را در بیمارستان و مراکز درمانی با بیشترین فشار و کمترین حمایت انجام دهد، این موضوع به زیان سیستم بهداشتی و درمانی کشور است.
طاهره چنگیز-رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در مورد مشکلات و مطالبات رزیدنت ها به ایسنا گفت: در جریان مشکلات دستیاران و فشار کاری که دستیاران دارند هستیم. باتوجه به اینکه بیمارستان‌های دولتی و مجهزترین بیمارستان‌های ما آموزشی است و دستیاران نقش کمک رسانی در ارائه خدمات درمانی در این بیمارستان‌ها را به عهده دارند، گلایه‌هایشان در بسیاری از موارد درست است.
وی افزود: در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تلاش کرده‌ایم حداقل در شیفت‌های کووید۱۹ این موضوع را در حد مقدور جبران و فشار کمتری به دستیاران وارد کنیم.
چنگیز با بیان اینکه اقدامات خوبی در سطح کشور برای بهبود وضعیت دستیاران در حال انجام است که امیدوارم به نتیجه برسد، گفت: این موضوع را که در دوران همه گیری کرونا از آموزش دستیاران غفلت شده نمی‌توانم بپذیرم، چون آموزش دستیار در حین انجام کار محقق می شود.
وی ادامه داد: بیماری کووید در آینده نیز ادامه خواهد داشت، اما آیا یک دستیار و یا فارغ التحصیل بیماری‌های عفونی و داخلی نباید در درمان کووید باتجربه باشد؟ اینکه دستیاران کاری انجام دهند، اما چیزی یاد نگیرند حرف درستی نیست. درست است زمانی غیر از اپیدمی، مثلا متخصص داخلی ما بیماری های نادر را هم بررسی و مطالعه می کند، ولی الان که انواع بیماران کووید را با انواع عوارض داریم، دستیاران نیز آموزش می بینند، اما آموزش بیماری کووید. پس این طور نیست که آموزش نگرفته باشند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خاطرنشان کرد: تلاش های اساسی در سطح وزارت بهداشت برای بیمه و دریافتی دستیاران درحال انجام است و امیدوارم مشکلاتشان حل شود.
انتهای پیام