دکتر سیما قاسمی - استاد دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در گفت‌وگو با ایسنا، به مساله تنهایی و انزوای سالمندان که پیش از پاندمی کرونا نیز مطرح بود اشاره می‌کند و می‌افزاید : اغلب سالمندان به علت فوت همسر، نزدیکان و بستگان، همچنین بیرون رفتن فرزندان از خانواده، موجب کاهش شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی آنها و تشدید تنهایی و انزوای اجتماعی و در نهایت موجب افسردگی‌شان می‌شود و این مساله در دوران پاندمی کرونا شدیدتر هم شده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به پژوهشی که در همین زمینه انجام داده می‌گوید: ۱۳ درصد از "سالمندان مقیم منزل" تهران، تنها زندگی می‌کنند و این میزان در زنان ۷ برابر بیشتر است. در حال حاضر نیز با وجود کرونا فرزندانی که خانه را ترک کرده‌اند حتی اگر در تهران زندگی کنند، کمتر به والدین سر می‌زنند.
وی در عین حال با بیان اینکه آمارهای دقیقی از میزان افزایش تنهایی سالمندان در دست نیست، تاکید می‌کند: چیزی که مسلم است، این است که در دوران کرونا نیازهای عاطفی این گروه بیشتر از قبل شده است.
این استاد دانشگاه برای تامین نیازهای عاطفی سالمندان راهکارهایی را هم پیشنهاد می‌دهد و می‌گوید: فراهم‌کردن محیط دلگرم‌کننده در منزل، نخستین پیشنهاد است. افرادی که با سالمندان زندگی می‌کنند (همسر، فرزند، دوست) باید آموزش‌هایی را مبنی بر شناخت علائم افسردگی دریافت کنند و نسبت به آنها حساس باشند؛ در واقع محیط خانه را طوری فراهم کنند که سالمندان کمتر احساس افسردگی داشته باشند. به طور مثال از اشیاء قدیمی و مورد علاقه سالمند در چیدمان منزل یا از قاب عکس‌های مورد علاقه وی استفاده شود.
وی اختصاص زمانی برای صحبت با سالمند و گوش‌دادن به درد دل او را راهکار بعدی می‌داند و اضافه می‌کند: البته در شرایط کرونا می‌توان به صورت تماس تلفنی، تصویری و یا با استفاده از ماسک و حفظ فاصله اجتماعی به صورت حضوری این ارتباط را تداوم بخشید.
این استاد دانشگاه در همین ارتباط به نتایج تحقیقی که بیان می‌کند سالمندانی که گوشی هوشمند دارند نسب به آنهایی که فاقد گوشی هوشمند هستند، میزان افسردگی کمتری دارند، اشاره می‌کند و می‌افزاید: وارد شدن به شبکه‌های اجتماعی در کاهش افسردگی سالمندان تاثیرگذار است؛ اما باید در نظر داشت که سالمند نیز توان مالی لازم برای تهیه گوشی هوشمند و پرداخت هزینه اینترنت را داشته باشد.
فراهم‌کردن محیطی به دور از تنش‌ها و دور کردن سالمندان از اخبار بد و منفی به خصوص اخبار ناراحت‌کننده کرونا از دیگر توصیه‌های این متخصص ارتقای سلامت است.
قاسمی در بخش دیگر سخنانش به فعالیت‌های کمیته امداد و بهزیستی در ارتباط با سالمندان می‌پردازد و در عین حال معتقد است که سازمان‌های تامین‌کننده نیاز عاطفی سالمندان در کشور کم هستند و اغلب به سالمندان معلول و ناتوان کمک می‌رسانند.
وی با بیان اینکه می‌توان از ظرفیت نیروهای انسانی کشور از جمله جوانان و حتی سالمندان جوان‌تر (افراد ۷۵-۶۰ سال) که هنوز ناتوان نشده‌اند استفاده کرد، به پروژه " کارت زمان" در بعضی کشورها اشاره می‌کند و می‌گوید: در بعضی کشورها پروژه‌ای به نام کارت زمان وجود دارد که در آن افراد جوان و سالمندان جوان برای کمک به کهنسالان (افراد ۸۵ سال به بالا) اقدام می‌کنند. این پروژه به این صورت است که زمانی که این افراد برای هر یک از فعالیت‌هایی مانند صحبت‌کردن (هم‌نشینی)، خرید کردن، رفتن به مطب و... برای کهنسالان صرف می‌کنند، برایشان در جایی محاسبه و ذخیره می‌شود تا بعدها در دوران کهنسالی و یا هر زمان که نیازمند به کمک فرد دیگری بودند، افراد داوطلب و علاقه‌مند دیگری را برای کمک به آنها در اختیارشان قرار بگیرند.
وی در این باره افزود: چنین پروژه‌هایی هزینه چندانی لازم ندارد و فقط نیازمند ارائه ضمانت اجرایی از سوی سیستم و یا سازمانی دولتی یا غیردولتی هستند که می‌توانند نگاه امیدوارانه‌تری را برای زمان کهنسالی افراد رقم بزنند.
قاسمی در ادامه با اشاره به «ایجاد شرایط امن اقتصادی» به عنوان دغدغه‌های سالمندان به ویژه سالمندان بازنشسته و با تاکید بر اینکه بعضی سالمندان پس از بازنشستگی مستمری‌بگیر هستند اما بعضی دیگر مانند کارگران روزمزد و یا فروشندگان و آنهایی که تحت پوشش ارگان خاصی نیستند، به معنای واقعی آسیب‌پذیر هستند، می‌افزاید: هزینه سالمندان بعد از بازنشستگی افزایش می‌یابد (هزینه دارو، درمان، سایر هزینه‌های مربوط به فرزندان و نوه‌ها مانند تهیه هدیه و...) اما منابع مالی‌شان کم می‌شود، که این موضوع خود باعث ایجاد استرس و تنش در آنها می‌شود؛ اما اگر سیستم‌های حمایت‌کننده‌ای باشند که حداقل هزینه‌های درمان آنها را بر عهده بگیرند، از میزان تنش آنها کم می‌شود.
افزایش شبکه‌های اجتماعی از طرف سازمان‌های داوطلب و مردم‌نهاد و به وجود آوردن این سازمان‌ها در اجتماعات و محلات به گونه‌ای که سالمندان نیازمند را شناسایی و به آنها دسترسی پیدا کنند تا در موقع لزوم بتوانند در راستای نیازشان به آنها کمک لازم را برسانند، از دیگر پیشنهادهای این متخصص است.
این متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت در بخش دیگر این گفت‌وگو به موضوع کرونا بازمی‌گردد و برای تسهیل رعایت پروتکل‌ها برای سالمندان می‌گوید: سالمندان برای خرید روزمره نیاز دارند حداقل هفته‌ای یک بار به بیرون از منزل بروند، در این صورت شاید بتوان گفت بهترین کار این باشد در صورت امکان نیروهای خدماتی تره بارهای محلی بتوانند با هزینه کم مایحتاجشان را درب منزل تحویل دهند. البته سالمندان نیز می‌توانند در زمانی که ترافیک جمعیت کم است، برای خرید اقدام کنند.
قاسمی با بیان اینکه بعضی از سالمندان نیز هستند که به علت کرونا و محدودیت‌ها به ندرت از منزل خارج می‌شوند که خود این موضوع باعث مشکلات ناشی از کم تحرکی می‌شود، پیشنهاد می‌کند: می‌توان سالمند را به انجام فعالیت‌هایی تشویق کرد که در آنها موفق بوده است. به طور مثال اگر قبلا به گیاهان رسیدگی و یا از پرندگان نگهداری می‌کرده، این کار ها را انجام دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در ادامه با اشاره به مضرات استفاده از انواع شوینده‌ها در این روزها، به خشکی طبیعی پوست سالمندان اشاره می‌کند و می‌افزاید: اطلاعات غلطی که در اختیار سالمندان قرار می‌گیرد، باعث ترس آنها می‌شود و به همین سبب آنها را بیش از حد به سمت استفاده از مواد ضدعفونی می‌کشاند که برایشان خطرناک است.
وی پیشنهاد می‌کند: سالمندان می‌توانند برای تماس با اشیاء آلوده از دستکش‌های پارچه‌ای قابل شست‌وشو استفاده کنند و نیز مکان خاصی را برای قرار دادن اقلامی که از بیرون به منزل آورده می‌شوند، در نظر بگیرند که فقط همان قسمت را ضدعفونی کنند.
قاسمی با بیان اینکه باید به سالمندان آموزش داد، در صورت نبود بیمار در منزل، نیازی به استفاده روزانه از مواد شوینده و ضدعفونی کردن نیست، تاکید می‌کند: سالمندان از وایتکس و مواد مشابه آن (اسیدی) که بخارات سمی دارند استفاده نکنند.
وی این نکته را نیز یادآوری می‌کند که روش‌های پیشگیری از بیماری باید با دقت و حوصله بیشتر برای سالمندان توضیح داده شود.
این متخصص بهداشت با اشاره دوباره به اینکه فعالیت بدنی افراد به ویژه سالمندان در دوران کرونا کاهش پیدا کرده است، بر آموزش تمرین‌های ورزشی ساده در منزل برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از کمبود تحرک تاکید و به انجام حرکت‌های ساده و کم‌خطر ورزشی اشاره و توصیه می‌کند: متخصصان آموزش بهداشت می‌توانند در این موارد و حتی موارد ذکرشده قبلی نقش مفید و موثری داشته باشند، از جمله اینکه آنها می‌توانند زمانی را به سالمندان اختصاص دهند و با آنها در مورد نگرانی‌هایشان و اینکه چه چیزی باعث احساس بی‌انگیزگی در آنها شده است، صحبت کنند.
وی در ادامه با اشاره به اتفاقات اخیر و به ویژه شرایط به‌وجود آمده به علت کرونا که موجب کاهش انگیزه در سالمندان شده است می‌گوید: می‌توان آنها را به دعاکردن، گوش‌دادن به موسیقی، دیدن برنامه تلویزیونی شاد و مورد علاقه توصیه کرد؛ در واقع آنها باید تا حد امکان از دیدن اخبار بد کرونا، مرگ و میر و دیدن صحنه‌های خشن خودداری کنند.
وی همچنین اشاره می‌کند: سامانه ۴۰۳۰ وزارت بهداشت می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد، این سامانه بخشی را برای سالمندان اختصاص داده است و سالمندان خیلی خوب در مورد مسائل گوناگون راهنمایی می‌شوند.
این متخصص آموزش‌های بهداشتی همچنین ضمن تاکید بر اهمیت موضوع تقویت سیستم ایمنی سالمندان توصیه می‌کند: سالمندان به ویژه خانم ها مصرف مکمل "کلسیم- دی" را به صورت روزانه حداقل ۵۰۰ میلی‌گرم و مصرف قرص "ویتامین دی " ۵۰۰۰۰ واحدی به صورت ماهانه داشته باشند. البته ما پزشک نیستیم و باید مصرف مکمل‌ها در دوران سالمندی طبق دستور پزشک و در صورت نداشتن تغذیه سالم و کمبود مصرف میوه و سبزیجات باشد.
وی در پایان بر اهمیت تغذیه سالم در سالمندان تاکید می‌کند و می‌گوید: سالمندان روزانه مقدار کافی آب و مایعات بنوشند، لبنیات کم‌چرب مصرف کنند، نمک روزانه مصرفی آنها هنگام طبخ غذا، سالاد و ...به اندازه یک قاشق چایخوری سرصاف باشد و عدم استفاده از غذاهای پرچرب و سرخ‌شده نیز را نیز رعایت کنند.
انتهای پیام