به گزارش ایسنا، ستاره‌شناسی؛ علمی که انسان را تا بی‌نهایت‌های آسمان می‌کشاند تا رازهای سر به مهر خود را برای آنها بازگو کند. درک پدیده‌های آسمانی، بخشی از تلاش سیری ناپذیر انسان در راه درک و شناخت نظم حاکم بر تمام طبیعت است و شاید این حس ناب باشد که انسان با ابزار دست ساخته خود به نام تلسکوپ در آسمان بی انتها به دنبال پاسخ برای سوالات خود بوده است.
ولی کارکرد اخترشناسی منحصر به این نمی‌شود. مردمان اولیه از آسمان به عنوان قطب نما، ساعت و تقویم استفاده می‌کردند. طلوع و غروب خورشید به ترتیب نمایانگر شرق و غرب بودند و با شروع تبادلات تجاری میان فرهنگ‌ها، موقعیت ستارگان برای راهنمایی دریانوردان به کار گرفته شد.
با توسعه کاربردهای این علم بود که در سال ۱۹۷۳ داگ برگر، رییس انجمن ستاره‌شناسی کالیفرنیای شمالی، ایده «روز ستاره شناسی» به ذهنش رسید و تصمیم گرفت در مناطق مختلف شهر و در معابر عمومی تلسکوپ‌هایی نصب کند تا رهگذران از مناظر آسمان شب بهره ببرند و به تدریج با پیوستن سایر ایالات امریکا و بعدها انجمن‌ها و مراکز نجومی به این طرح، برگزاری یک روز ملی برای ستاره شناسی تبدیل به روز و هفته جهانی اخترشناسی شد.
اولین‌بار روز نجوم شنبه‌ای در میانه ماه آوریل تا میانه ماه می در نظر گرفته و انتخاب شد که در زمانی بین ۱۵ آوریل تا ۱۵ می باشد. دلیل انتخاب این زمان برای آن است که برای رصد اجرام آسمانی هر چه نور کمتری در آسمان باشد، اجرام بیشتری نمایان خواهند بود. هفته‌ای هم که این روز در آن قرار دارد، به عنوان «هفته جهانی نجوم» شناخته شد.
در ایران نیز با همت انجمن نجوم آماتوری این روز و هفته جهانی مورد توجه قرار گرفته است، ولی مدیر این انجمن تاکید دارد که نجوم آماتوری ایران با چالش‌هایی دست به گریبان است و شاید لازم است تا مسوولان نسبت به حمایت‌های رسمی از گروه‌های نجوم آماتوری توجه داشته باشند.
بزرگداشت روز و هفته ستاره شناسی در ایران
مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به برگزاری هفته و روز جهانی ستاره شناسی، گفت: با این رویکرد که فرهنگ سازی زمینه ساز روی آوری عمومی به علم است، می‌توان این گونه گفت که فرهنگ بر علم مقدم بوده و از همین جا به اهمیت اقدامات علمی-ترویجی پی می‌بریم که نتیجه آن رویکرد حداکثری به ادامه تحصیل در علوم پایه بویژه دانش نجوم در بین جوانان طی سالیان گذشته بوده است ولی متاسفانه شاید توجه کمتری به جایگاه آن در کشورمان شده تا جایی که به طور مثال در دهه‌های اخیر و اوج گیری فعالیت‌های نجومی در ایران و زحمات بعضا شبانه روزی انجمن نجوم آماتوری ایران و گروه‌های متعددی که در شهرهای مختلف به معرفی بیش از پیش دانش کهن و جذاب ستاره شناسی به صورت خودجوش پرداخته‌اند، توجه زیربنایی و درخور از سوی مقامات ذیربط برای کمک به توسعه این فعالیتها نشده و به نوعی طراوت علمی در جامعه کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه بی توجهی به اینگونه فعالیتها تا حدی است که به گونه ای این تلاش‌ها و مراکز فعال آن نادیده گرفته شده اند، ادامه داد: یکی از این فعالیت‌های علمی-ترویجی روز و هفته جهانی «ستاره شناسی» است که از سال ۱۳۸۰ خورشیدی و پس از مکاتبات با لیگ جهانی برگزاری این مناسبت بین المللی، برای اولین بار همزمان با روز تعیین شده از سوی جامعه جهانی، در فرهنگسرای بهمن از سوی انجمن نجوم آماتوری ایران به اجرا در آمد.
عتیقی با تاکید بر اینکه به طور قطع یک روز جهانی با یک روز ملی متفاوت است، خاطر نشان کرد: مردم جهان در یک روز خاص و یا یک شعار واحد، در صدد فرهنگ سازی برای تحقق یک موضوع خاص هستند و این یکی از زیبایی‌های مناسبت‌های بین المللی به شمار می‌رود که باید به آن توجه داشت.
وی با بیان اینکه روز جهانی ستاره شناسی با شعار «آوردن تلسکوپ‌ها به میان مردم و تصمیم عشق نسبت به آسمان با همگان» هدفگذاری شده است، یادآور شد: از این رو این روز و هفته جهانی فرصت مغتنمی است تا مردم خوبمان که عموما به این دانش گرایش دارند، ولی امکانات کافی در اختیار ندارند، با واقعیات علمی آشنا شوند و مرز میان خرافه و شبه علم را از دانش برای آنها ترسیم کنیم، ولی این مهم نیز با آسیب‌هایی همراه است.
آسیب‌های موجود در مسیر توسعه نجوم آماتوری کشور
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به آسیب‌های موجود در مسیر توسعه نجوم آماتوری در کشور، اظهار کرد: به طور مثال به جای حضور گروه‌های متعدد در مناطق مختلف کلانشهرهایی همچون تهران و مراکز استان‌ها، بعضا شاهد تمرکز این فعالیتها در یک نقطه خاص هستیم که اقدام پسندیده و منطقی نیست.
وی اجرای برنامه‌های روز و هفته جهانی ستاره شناسی بدون توجه به اهداف لیگ جهانی برگزارکننده این رویداد را از دیگر آسیب‌های توسعه نجوم آماتوری کشور نام برد و اضافه کرد: به دور از اهداف لیگ جهانی برگزارکننده، به جای آنکه رصدخانه‌ها و تجهیزات به میان مردم آورده شود، شاهد هستیم که از علاقه مندان دعوت می‌شود تا به یک منطقه خاص که گاهی دور از دسترس همگان است، مراجعه کنند و بیشتر به فعالیت‌های با جنبه نمایشی پرداخته می‌شود.
این فعال حوزه نجوم آماتوری تاکید کرد: باید پذیرفت که این امر کارایی حداکثری خود را برای ارتباط برقرار کردن با اقشار مختلف جامعه از دست می‌دهد و صرفا کسانی که از امکانات لازم و درک اهمیت موضوع برخوردارند، به این فضاها می‌روند، در حالی که بسیاری از استعدادها در گوشه و کنار شهرهای بزرگ و به دور از دسترسی این تشکل‌ها از آشنایی با دانش آسمانی اخترشناسی محروم می‌مانند و این مسئله با ایجاد فرصت های مساوی برای روی آوری به دانش اخترشناسی در تضاد است.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اضافه کرد: خوشبختانه پس از فراگیری روز جهانی ستاره شناسی در دنیا و از جمله در کشورمان، هفته جهانی اخترشناسی نیز از سوی لیگ مربوطه بنیان گذاشته شد و به گروه‌ها و انجمن‌های نجومی فرصت بیشتری داد تا در طول یک هفته و نه صرفا در یک روز به ترویج دانش اخترشناسی بپردازند.
برگزاری روز جهانی برای دیدن آسمان
به گفته وی، تعطیلی رسمی کشورها نیز در طول هفته ستاره شناسی برای انجام این مهم می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، هر چند که برای اجرای برنامه در مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات و فضاهای رسمی روزهای کاری هفته از جمله روز جهانی اخترشناسی به مراتب مناسب‌تر خواهد بود.
عتیقی اضافه کرد: از سال ۱۳۸۶ خورشیدی نیز لیگ جهانی بجز یک روز در بهار (مطابق سالیان قبل)، پیشنهاد یک روز در پاییز را برای گرامیداشت روز جهانی ستاره شناسی ارائه داده و سعی در افزایش این فرصت‌ها برای اشاعه فرهنگ این دانش کهن داشته است.
وی با اشاره به نحوه تعیین روز جهانی ستاره شناسی، توضیح داد: نحوه انتخاب این روز جهانی خاص بوده و هر ساله از میانه ماه آوریل تا میانه ماه می میلادی (۲۶ فروردین تا ۲۵ اردیبهشت هر سال) روز شنبه‌ای که تربیع اول ماه نزدیک باشد، به عنوان «روز جهانی ستاره شناسی» انتخاب می‌شود و بر این اساس در هر سال این روز متفاوت است.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران افزود: علت اصلی توجه به ماه آن است که کره ماه به عنوان همسایه زمین و جرم دوست داشتنی زمینی‌ها، دارای ویژگی‌های زیبایی برای مشاهده از درون تلسکوپ و حتی با چشم غیرمسلح است.
وی خاطر نشان کرد: امسال طبق تقویم مندرج در کتابچه این مناسبت، روز شنبه ۲۵ اردیبهشت برابر ۱۵ می ۲۰۲۱ روز جهانی اخترشناسی و از روز دوشنبه ۲۰ اردیبهشت تا یکشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ (۱۰ تا ۱۶ ماه می میلادی) هفته جهانی ستاره شناسی است.
عتیقی ادامه داد: شوربختانه طی دو سال اخیر (سال ۱۳۹۹ و امسال) با وجود شیوع کووید-۱۹ و به ویژه شروع پیک چهارم این بیماری، امسال نیز امکان اجرای برنامه‌های حضوری برای ترویج این دانش شاید میسر نباشد و ما تلاش خواهیم کرد که در فضای مجازی فرصت‌های خوبی برای معرفی این علم در اختیار علاقه مندان قرار دهیم و آماده همکاری با مراکز ذیربط برای انجام گسترده تر فعالیتها هستیم. در اینجا جا دارد که از کادر درمان و پزشکان در کمک به مردم برای مهار بیماری کرونا صمیمانه تشکر کنیم.
به گفته وی در سال گذشته برخی از گروه‌های نجوم آماتوری، در شهرهای کوچک و یا با شرایط کمتر شیوع بیماری کووید، در اقدامی زیبا در هفته و روز جهانی ستاره شناسی، به مراکز درمانی رفتند و امکان آشنایی پرستاران، پزشکان و تلاشگران عرصه‌های بهداشت و درمان کشور با زیبایی‌های آسمان را فراهم کردند.
وی تاکید کرد: این انجمن امسال نیز آماده انعکاس فعالیت گروه‌های سطح کشور در روز و هفته جهانی ستاره شناسی است.
تلاش برای جلب حمایت‌های بیشتر برای نجوم آماتوری
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به ضرورت حمایت از فعالیت‌های نجوم آماتوری در کشور، گفت: در دهه ۸۰ خورشیدی و با اوج گیری فعالیت‌های پراکنده و مقطعی دهه‌های گذشته، انجمن نجوم آماتوری ایران با شعار «ما می‌توانیم» در پی اثبات توانمندی گروه‌ها و مراکز خودجوش نجومی کشور بود و در دهه ۹۰ نیز علاقه مند بودیم که در مراجع قانونگذاری کشور، قوانین و حمایت‌های کافی از گروه‌های آماتوری تصویب شود و در این راستا تلاش‌هایی هم صورت گرفت، ولی متاسفانه بنا به دلایل مختلف، این امکان در سطح گسترده فراهم نشد و امیدواریم در سال‌های پیش رو شاهد رفع خلا قانونی برای تسهیل در فعالیت علاقه مندان کشور باشیم و حمایت درخور از مراکز فعال نجومی صورت پذیرد؛ چرا که نقش اساسی در برنامه‌های متعدد علمی-ترویجی در طول سال بر عهده گروه‌ها و مراکز آماتوری کشور بوده و باید دولتمردان بیش از گذشته به اهمیت حمایت رسمی و اساسی از این گروه‌ها بیندیشند.
عتیقی، اضافه کرد: نزدیک به نیم قرن قبل و در سال ۱۹۷۳ میلادی (۱۳۵۲ خورشیدی) داگ برگر، ستاره شناس آماتور امریکایی با بردن تلسکوپ خود به میان مردم، ایده اولیه روزی به نام «روز ستاره شناسی» را مطرح و با پیوستن ایالت‌های مختلف امریکا به این مناسبت، ابتدا به صورت ملی و با پیوستن گروه‌های نجومی دنیا به آن، تبدیل به یک حرکت بین المللی شد که به مراتب با اهمیت‌تر است.
انتهای پیام