سید مهدی نبی‌یان در گفت و گو با ایسنا با اشاره به اینکه در بسیاری از کشورهای دنیا از مناطق چهارگانه بهره‌برداری‌های گردشگری انجام می‌شود، اظهارکرد: این که یک منطقه‌ای را کاملا بکر و دست نخورده باقی بگذاریم امروزه کار ساده‌ای نیست چراکه این نوع حفاظت پایدار نخواهد بود.
وی ادامه داد: زمانی به حفاظت پایدار خواهیم رسید که یک منطقه بتواند هزینه‌های خود را تامین کند. مدیریت یک سری بسترهای طبیعی تنها با دیدگاه حفاظتی و حراستی امکان‌پذیر نخواهد بود و نمی‌توان انتظار داشت که هیچ فردی به این مناطق ورود نکنند و تجربه جهانی نشان داده که در نهایت فشارهای سایسی، اقتصادی و افزایش جمعیت به‌تدریج باعث می‌شود که به این مناطق دست‌درازی شود.
نبی‌یان با بیان اینکه سیاستگذاری‌ها باید به نحوی باشد که عرصه‌های طبیعی و مناطق حفاظت شده را به‌طور کامل از دست ندهیم، گفت: سازمان جهانی حفاظت از حیات وحش و کنوانسیون‌های مربوطه مانند کمیته ملی برنامه انسان و کره مسکون کمیسیون ملی یونسکو به‌منظور پایدار باقی ماندن این مناطق توصیه به حرکت به سمت رویکردهای حفاظتی کرده‌اند که به‌نوعی براساس بهره‌برداری از این مناطق با اولویت جامعه محلی باشد چراکه منطقه‌ای پایدار باقی می‌ماند که بتواند به‌نوعی هم درآمدی برای مردم محلی ایجاد و از طرفی نیز هزینه‌های خود را تامین کند.
این کارشناس ارشد تنوع زیستی با اشاره به اینکه تمام عرصه‌ها و مناطق متولی مشخصی دارند، اظهار کرد: متولی مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست و لازم است که این سازمان به‌عنوان متولی که وظیفه مدیریت این مناطق را برعهده دارد پتانسیل چنین عرصه‌هایی را برای بهره‌برداری اصولی و منطبق بر اصول توسعه پایدار شناسایی کند. خوشبختانه این سازمان برای بسیاری از پارک‌های ملی طرح‌های مدیریت تعریف کرده و در این طرح‌ها برای هر منطقه چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست زونینگ (منطقه‌بندی) در نظر گرفته شده است.
وی ادامه داد: در این منطقه‌بندی‌ها، مناطقی را به‌عنوان هسته مرکزی شناسایی می‌کنند که هرگونه دست‌اندازی، تصرف و فعالیت‌های انسانی در آن ممنوع است این در حالیست که در زون اکولوژیک می‌توان مطالعاتی درباره گونه‌های گیاهی و جانوری انجام داد و ورود دانشجویان محیط زیست، کارشناسان و دانشمندان به این منطقه زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست مجاز شناخته می‌شود اما مناطق دیگری در این منطقه‌بندی‌ها تعریف شده‌اند به نام زون تفرج متمرکز و زون تفرج گسترده که مساحت بسیار اندکی از یک منطقه حفاظت شده یا پناهگاه حیات وحش و پارک ملی را به خود اختصاص می‌دهند که می‌توان در این مناطق براساس بندهای قانونی انواعی از بهره‌برداری‌های گردشگری زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست صورت گیرد.
به گفته این پژوهشگر حیات وحش، منطقه‌بندی‌های تعریف شده براساس استانداردهای «فائو» (سازمان خواربار جهانی) و اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت است و کشور ما نیز این معاهدات بین‌المللی را امضا کرده و هم تعاریف ملی و طرح‌های جامع مدیریت را براساس این قوانین بالادستی برای خود تعریف کرده است.
وی با اشاره به اینکه طرح‌های جامع مدیریت در بسیاری از مناطق چهارگانه کشور مصوب و اجرا شده است، اظهار کرد: لازم است در تمام مناطق چهارگانه این طرح‌ها را براساس منطقه‌بندی‌ها اجرا کنیم.
نبی‌یان خاطرنشان کرد: براساس پروتکل‌ها و طرح‌های بین‌المللی و ملی امکان بارگذاری‌های سنگین در زون‌های تفرجی مناطق چهارگانه به شکلی که در مناطق آزاد مانند سواحل کیش اتفاق می‌افتد، وجود ندارد بلکه بارگذاری مراکزی مانند مرکز بازدیدکنندگان، سایت‌های عکاسی پرنده‌نگری، کمپ‌های اقامتی با سازه‌های سبک که مدول‌های آن‌ها نیز از پیش تعریف شده و ... امکان پذیر خواهد بود.
این کارشناس ارشد تنوع زیستی با بیان اینکه نمی‌توان در زون‌های تفرجی مناطق چهارگانه خدمات‌رسانی و امکانات تفریحی که در مناطق آزاد ارائه می‌شود را تعریف کرد، اظهار کرد: در زون‌های تفرجی مناطق چهارگانه حتی تابلوهای راهنما و اطلاع رسانی برای گردشگران نیز تعاریف خاص خود را دارد که از چه جنس و رنگ ساخته و در چه مکان‌هایی نصب شود.
وی ادامه داد: بارگذاری‌هایی که در زون‌های تفرج متمرکز و گسترده انجام می‌شود براساس ظرفیت برد منطقه و شامل کاربری‌های بسیار سبک مانند پرنده‌نگری و بازدید از این سایت‌های طبیعی است.
به گفتی نبی‌یان، تا زمانی که مناطق چهارگانه به این سمت قانونی پیش نروند و این شکل از گردشگری و به‌نوعی بهره‌برداری پایدار براساس قوانین و مقررات سازمان حفاظت محیط زیست و طرح‌ها و الگوهای پایه‌ای در این مناطق شکل نگیرد، همواره مناطق چهارگانه ما تحت تاثیر انواع دیگر توسعه قرار خواهند گرفت. از این رو نباید با همه انواع بهره‌برداری در هر منطقه طبیعی مخالفت کرد.
وی ادامه داد: این طرح‌های تفصیلی که برای بهره‌برداری از زون‌های تفرج متمرکز و گسترده در مناطق چهارگانه تعریف می‌شوند نیز باید زیر نظر کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست و مشاوران مربوطه انجام سپس اجرایی شود.
این کارشناس ارشد تنوع زیستی با اشاره به محدودیت پرسنل حفاظتی در مناطق چهارگانه کشوراظهارکرد: درآمد حاصل از طرح‌های گردشگری در این مناطق می‌تواند در جهت حفاظت از عرصه هزینه شود. اجرای طرح‌های گردشگری براساس مقررات هرچند صدماتی را به مناطق وارد می‌کند و با درصدی از تخریب همراه است اما باعث جلوگیری از توسعه‌هایی می‌شود که آسیب بیشتری به محیط زیست وارد می‌کنند و با اینکه در نمود اولیه تصور می‌شود که طرح‌های توسعه گردشگری، منطقه‌ای را از بین می‌برد اما خود مدافعی در برابر انواع توسعه‌های سنگین‌تری است که آسیب‌های بیشتری به محیط زیست وارد می‌کند.
نبی‌یان در پایان تصریح کرد: طرح‌های گردشگری پایدار در مناطق حفاظت شده بسیاری از کشورهای دنیا اجرا شده و این گفتمان که اینجا ایران است و از ترس سوء مدیریت در آینده بهتر است تغییری ایجاد نشود تنها باعث افزایش تهدیدات آتی برای این مناطق می‌شود. به طور قطع در هر نوع توسعه و حرکت جدیدی امکان خطا وجود دارد اما این به معنی اینکه دست به هیچ کاری نزنیم، نیست چراکه همین رویکرد طی حدود ۴۰ سال اخیر باعث شده کیفیت حفاظتی کاهش پیدا کند و بخش‌های زیادی از مناطقی که داشته‌ایم را از دست دهیم.
انتهای پیام